Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 2065 sayılı kararı

Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 16 Aralık 1965'te kabul ettiği A/RES/2065 (XX) Kararı, Birleşik Krallık ile Arjantin arasında Falkland Adaları üzerinde bir egemenlik anlaşmazlığının varlığını tanımıştır. Bu karar, Falkland Adaları sorununun, her türlü sömürgeciliğin ortadan kaldırılması hedefini ortaya koyan 1514 (XV) sayılı kararda ifade edilen hususlar ışığında çözülmesi gereken bir sömürge durumunun parçası olduğunu kabul etmiştir. Kararda, tarafların, adalıların çıkarlarını göz önünde bulundurarak egemenlik anlaşmazlığını gecikmeden çözmeleri çağrısı yapıldı.

BM Genel Kurulunun
Tarih	16 Aralık 1965
Oturum no.	1398. Tam Oturum
Kod	A/RES/2065 (XX) (Doküman)
Konu	Question of the Falkland lslands (Malvinas)
Oylama	Kabul: 94 Ret: Yok Çekimser: 14 Oturuma katılmayan: 9
Sonuç	Kabul edildi

Tarih

3 Ocak 1833'te İngiliz kuvvetleri, Falkland Adaları'na yerleşmiş Arjantinli yetkilileri ve halkı bölgeden kovup yasadışı işgallerine başladılar, böylece benzeri görülmemiş özel bir sömürge durumu yaratılmış oldu. Bu gasp, Falkland Adaları'nın egemenliği üzerindeki çatışmanın başlangıcını oluşturdu.

1950'lerin sonlarında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu küresel bir sömürgecilik karşıtı süreci destekleme kararı aldı.

14 Aralık 1960'ta, "Sömürge İdaresi Altındaki Ülkelere ve Halklara Bağımsızlık Verilmesine İlişkin Bildiri" hakkında 1514 (XV) sayılı Karar, 89 kabul oyu, hiç red oyu ve 9 çekimser oyla (hepsi sömürgeci ülkelerden) kabul edildi. Bu belge Arjantin ile Birleşik Krallık arasında ikili müzakerelerin kapısını açtı. Metinde dört noktada (2, 4, 6 ve 7) sorunun özüne değinilmektedir: Kendi kaderini tayin hakkına saygı, ulusal birlik ve toprak bütünlüğü. Bu durum, ertesi yıl, 1810 sayılı Karardan sonra "Yirmi Dörtlü Özel Komite" olarak bilinen sömürgecilikten kurtulma sürecini denetlemek üzere kurulan 1654 (XVI) sayılı Kararla doğrulandı. Özellikle Falkland Adaları konusu, Alt Komite III'ün yetki alanına girmektedir.

Eylül 1964'teki oturumun başlangıcında her iki ülkeden delegasyonların tartışmalara katılmalarına izin verildi, ancak oy kullanma hakkı yoktu. Arjantin tezini Dışişleri Bakanlığı hukuk müşaviri José María Ruda, İngiltere tezini ise Cecil King sundu. Tartışmalar hararetli geçti ve üyelerin çoğu Arjantin'in tutumuna meyletti. Alt Komite III, Birleşik Krallık'ın iddialarını madde madde çürüten görüşmelerin sonuçlarını içeren bir rapor hazırladı.

Alt Komite III, raporu oybirliğiyle kabul etti ve Yirmi Dört Özel Komitesine havale etti. Burada bir önceki adımdaki argüman tekrarlandı. İngiltere, konunun Birleşmiş Milletler'de daha fazla tartışılmasını engellemek için konuyu ikili düzeyde tırmandırmaya çalışıyor. Bir kez daha Arjantin diplomasisi galip geldi ve kurul üyeleri de gelen raporun sonuçlarını oy birliğiyle kabul etti. Suriye, kurumun tüm resmi belgelerinde "Falkland Islands" sözcüklerinin yanında "Malvinas" sözcüğünün de yer almasını öngören ek bir önergeyi 19 oyla, Birleşik Krallık'ın hayır oyu ve iki çekimser oyla kabul etti. Yeni rapor daha sonra görüşülmek üzere BM Genel Kurulu'nun Sömürge Sorunları Dördüncü Komitesi'ne havale edildi ve ertesi yıl görüşülmesi planlandı.

Karar tasarısının 87 kabul, 13 çekimser oyla kabul edilmesinin ardından, 16 Aralık 1965'te Genel Kurul, Dördüncü Komitenin raporu temelinde 94 kabul, 0 aleyhte ve 14 çekimser oyla 2065 (XX) sayılı kararı kabul etti. Metinde, yukarıda belirtilen III. Alt Komite raporundaki noktalara uygun olarak iki hükümetin egemenlik konusunda müzakereler yürütmesi resmen öneriliyor. Esasen, Falkland Adaları'nın kendi kaderini tayin ilkesi temelinde sömürge olmaktan çıkarılamayacağını ortaya koymakta ve her iki tarafı, müzakerelerin ilerleyişi hakkında Yirmi Dörtlü Özel Komite'ye ve Genel Kurul'a rapor vermeye çağırmaktadır.

2065 sayılı Kararın kabul edilmesinin ardından Birleşik Krallık, daha sonra 27 Kasım 1985 tarihli 40/21 sayılı Karara kendi kaderini tayin hakkına açık bir atıf eklemeye çalıştı ancak BM Genel Kurulu bunu tamamen reddetti. Sebebi basit: Sömürgeciliğin, yani bir halkın tamamının bir Avrupa gücü tarafından boyunduruk altına alınmasının olağan örneklerinden farklı olarak, Falkland Adaları sorunu, genç ve bağımsız bir devletin topraklarının ve nüfusunun bir kısmının, dönemin en güçlü sömürgeci gücü tarafından yerinden edilmesini içermektedir.

Oylama

Oylamanın sonucu şu şekilde oldu:

Kabul: Brezilya, Bulgaristan, Burma, Burundi, Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Seylan, Şili, Çin, Kolombiya, Kongo (Brazzaville), Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Kosta Rika, Küba, Çekoslovakya, Dahomey, Dominik Cumhuriyeti, El Salvador, Etiyopya, Gabon, Gana, Yunanistan, Guatemala, Gine, Haiti, Honduras, Macaristan, Hindistan, İran, Irak, İrlanda, İsrail, İtalya, Fildişi Sahili, Jamaika, Japonya, Ürdün, Kenya, Kuveyt, Lübnan, Liberya, Libya, Lüksemburg, Madagaskar, Malavi, Malezya, Maldivler, Mali, Moritanya, Meksika, Moğolistan, Fas, Nepal, Nikaragua, Nijer, Nijerya, Pakistan, Panama, Paraguay, Peru, Filipinler, Polonya, Romanya, Ruanda, Suudi Arabistan, Senegal, Sierra Leone, Somali, İspanya, Sudan, Suriye, Tayland, Togo, Trinidad ve Tobago, Tunus, Türkiye, Uganda, Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği, Birleşik Arap Cumhuriyeti, Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti, Yukarı Volta, Uruguay, Venezuela, Yemen, Yugoslavya, Zambiya, Afganistan, Cezayir, Arjantin, Avusturya, Belçika, Bolivya.

BM üyelerinin toplam yüzde 87'si bu karara evet oyu verdi.

Karşı: Hiçbiri.

Çekimser: Kanada, Danimarka, Finlandiya, Fransa, İzlanda, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, Portekiz, Güney Afrika, İsveç, Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya.

Oturuma katılmayan: Dokuz ülke.

Karar 2065 (XX)

2065 (XX) sayılı Kararda açıkça şunlar belirtilmektedir: birincisi, Falkland Adaları üzerindeki egemenlik konusunda bir anlaşmazlık vardır; ikincisi, bu uyuşmazlık iki taraf arasında ve yalnızca iki taraf arasında gerçekleşmektedir: Arjantin Cumhuriyeti Hükümeti ve Birleşik Krallık Hükümeti; üçüncüsü, bu anlaşmazlık iki hükümet arasındaki müzakerelerle çözülmelidir ve sömürge durumuna son vermenin tek yolu budur; dördüncüsü, bu çözümü ararken her iki tarafın da Falkland Adaları nüfusunun çıkarlarını göz önünde bulundurması gerekir ve bu durum, kendi kaderini tayin ilkesinin uygulanmasını dışlar. 1985 yılında Genel Kurul'un bu ilkeyi ilgili taslak karara dahil etmeyi amaçlayan iki İngiliz değişikliğini reddettiğinde bu konuda net bir tavır aldığını hatırlamakta fayda var.

Genel Kurul'un 2065 (XX) sayılı kararı, Falkland Adaları'na kendi kaderini tayin ilkesinin uygulanmasını hariç tutmaktadır; çünkü egemenlik anlaşmazlığının varlığı kabul edilirse, 1514 (XV) sayılı kararın 2. fıkrasının uygulanması, adalarda yaşayanlara kendi kaderini tayin hakkı tanınması, Arjantin Cumhuriyeti'nin toprak bütünlüğünün ihlali anlamına geleceğinden, 6. fıkraya aykırı olacaktır. Ayrıca, 2065 (XX) sayılı kararda nüfusun "isteklerine" değil, "çıkarlarına" atıfta bulunulması, kendi kaderini tayin hakkının Falkland Adaları için geçerli olmadığını teyit etmektedir; zira nüfus İngiliz'dir, bir koloni kurma amacıyla oraya nakledilmiştir ve 1514 (XV) sayılı kararda gerekli görüldüğü gibi hiçbir zaman bir sömürgeci güç tarafından boyunduruk altına alınmamış veya fethedilmemiştir. Birleşik Krallık, Arjantin Cumhuriyeti'nin toprak bütünlüğünü, topraklarının bir kısmını zorla işgal ederek ve daha sonra kendi nüfusunu adalara taşıyarak ihlal etti. Kendi kaderini tayin hakkı, sömürgeci güçlerin halkları dışında kalan, yabancı baskı, egemenlik ve sömürüye maruz kalan halklar için de geçerlidir. Hukuken bir toprağın sahibi olmayan bir halka, kendi kaderini tayin hakkı teklif edilemez. Adalılar, sömürgeci güç tarafından kendi çıkarlarına hizmet etmek amacıyla kasıtlı olarak yeniden yerleştirildikleri için bu çatışmada üçüncü taraf teşkil etmiyorlar. Nüfus, sömürgeci gücün 1833 yılında Falkland Adaları'nı işgal etmesi, meşru yetkilileri ve asıl Arjantin halkını sınır dışı ederek yerlerine İngiliz tebaasını yerleştirmesi, ardından orada yaşayan Arjantinlilerin geri dönüşünü ve sonrasında Arjantin vatandaşlarının yerleşmesini engelleyen ayrımcı bir göç politikası uygulaması sonucu oluşmuştur. Bu nedenle adalılar hukuki anlamda bir halk değildir. Dolayısıyla Falkland Adaları sorunu sömürgeleştirilmiş bir halkı değil, sömürgeleştirilmiş bir toprağı ilgilendirmektedir.

1514 (XV) sayılı kararın 6. paragrafında, Genel Kurul, "herhangi bir ülkenin –bu durumda Arjantin Cumhuriyeti'nin– millî birliğini ve toprak bütünlüğünü kısmen veya tamamen ortadan kaldırmayı amaçlayan herhangi bir girişimin, Birleşmiş Milletler Şartı'nın amaçları ve ilkeleriyle bağdaşmadığını" beyan etmektedir. Falkland Adaları sorununda, 19. yüzyılda emperyalist eylemlerin, Birleşik Krallık tarafından tanınan bağımsız bir cumhuriyet olan Arjantin'in egemenliğine ve toprak bütünlüğüne yönelik saldırısı karşısında, toprak bütünlüğü ilkesi, kendi kaderini tayin etme ilkesinden üstün tutulmuştur.

Özetle:

• Arjantin ile Birleşik Krallık arasında adaların egemenliği konusunda bir ihtilafın varlığı kabul edildi.
• 1514 sayılı Karar, Falkland Adaları'nın nüfusu değil toprakları için geçerlidir.
• Kendi kaderini tayin hakkı Falkland Adaları nüfusu için geçerli değildir.
• Özel Komite'ye, adalıların isteklerini değil, çıkarlarını dikkate alan müzakerelere her iki tarafı da davet etmesi tavsiye edildi.

Bibliyografya

• Kohen, Marcelo G.; Rodríguez, Facundo D. Las Malvinas entre el derecho y la historia, Buenos Aires, Eudeba, 2015, ISBN 978-950-23-2528-6.
• Hope, Adrián F. J. «Sovereignty and Decolonization of the Malvinas (Falkland) Islands». Boston College International and Comparative Law Review, Vol. 6, N° 2, 1983.