Björk

Björk
Björk, 2022
Doğum	Björk Guðmundsdóttir 21 Kasım 1965 Reykjavík, İzlanda
Meslek	Şarkıcı şarkı yazarı aktris albüm yapımcısı DJ
Memleket	Reykjavík, İzlanda
Boy	1,63 m (5 ft 4 in)
Evlilik	Þór Eldon (e. 1986–1987)
Partner(ler)	Matthew Barney (2000–13)
Çocuk(lar)	2
Ebeveyn(ler)	Guðmundur Gunnarsson Hildur Rúna Hauksdóttir
Resmî site	bjork.com
Müzikal kariyeri
Tarzlar	Art pop avangart elektronik deneysel
Çalgılar	Vokal klavye
Etkin yıllar	1975–günümüz
Müzik şirketi	One Little Indian Polydor Universal Elektra Atlantic Nonesuch Megaforce RED
İlişkili hareketler	The Sugarcubes Kukl Exodus Megas Mark Bell Tappi Tíkarrass Björk Guðmundsdóttir & tríó Guðmundar Ingólfssonar Dirty Projectors 808 State Thom Yorke Death Grips Brian Chippendale Arca Anohni Plaid Madonna
İmza

Björk Guðmundsdóttir (d. 21 Kasım 1965), bilinen sahne adıyla Björk, İzlandalı şarkıcı, şarkı yazarı, aktris, albüm yapımcısı ve DJ. Kırk yılı aşan kariyeri boyunca elektronik, pop, trip hop, caz ve folk tarzlarını kapsayan geniş bir alanda etkiler ve türler üzerinde kendine özgü eklektik bir müzikal tarz geliştirdi. İlk olarak, 1987'de yayımlanan Birthday başlıklı single ile Amerika ve İngiltere'deki indie istasyonlarında ve müzik eleştirmenleri arasında favori olan alternatif rock grubu the Sugarcubes'un ana vokalisti olarak tanındı. Björk, 1993'te solo kariyerine başladı; bir dizi sanatçı ile birlikte çalışırken ve çeşitli çoklu ortam projelerini keşfederken, Debut (1993), Post (1995) ve Homogenic (1997) gibi albümlerle solo bir sanatçı olarak öne çıktı.

Yaşam öyküsü

İlk yılları

Björk, 21 Kasım 1965'te Reykjavik'te doğdu. Annesi, İzlanda'daki Kárahnjúkar Hidroelektrik Santralinin gelişimini protesto eden eylemci Hildur Rúna Hauksdóttir idi. (7 Ekim 1946 - 25 Ekim 2018). Babası Guðmundur Gunnarsson, sendika lideri ve elektrikçi idi. Björk doğduğunda boşanmışlardı ve annesiyle birlikte bir kasabaya taşındı. Üvey babası, Pops grubunun eski gitaristi Sævar Árnason'dur. Björk 6 yaşında iken, klasik piyano ve flüt eğitimi aldığı Barnamúsíkskóli Reykjavik Okulu'na kaydoldu.

Björk; müzikal hayatına; doğduğu yer olan Reykjavík'de başladı. Björk'ün, Tina Charles'ın 1976'da çıkardığı "I Love to Love" şarkısını söylediği bir okul resitalinden sonra, öğretmenleri onun şarkıyı söylediği kaydını o zamanlar İzlanda'nın tek radyo istasyonu olan RÚV Radyo'ya gönderdi. Kayıt ulusal çapta yayımlandı. Fálkinn adlı plak şirketinin bir temsilcisi bunu dinledikten sonra Björk'e bir kayıt sözleşmesi teklif etti. Björk'ün bu şarkısı, 11 yaşındayken kaydedildi ve Aralık 1977'de İzlanda'da yayımlandı.

15 yaşındayken “Tappi Tikarass” adında “Siouxsie and The Banshees”den oldukça etkilenmiş olan bir post-funk grubu kurdu. 1982 yılında grubun iki parçası, İzlandalı "new wave" (yeni dalga) artistlerinin konu edildiği “Rock in Reykjavík” adındaki bir belgeselde kullanıldı. Ve bunun sonucunda Björk müzik çevreleri tarafından tanınmaya başladı. Björk, gençlik yıllarında İzlanda'da punk rock müziğinin yayılmasından sonra, tamamı kızlardan oluşan punk grubu Spit and Snot'u kurdu. 1980'de bir caz füzyon grubu olan Exodus'u kurdu, başka bir grup olan JAM80'de iş birliği yaptı ve müzik okulundan mezun oldu. 1982'de o ve (bir basçı olan) Jakob Magnússon, Tappi Tíkarrass İzlanda'da "Cork the Bitch's Ass" adı ile bilinen başka bir grup kurdu ve Ağustos 1982'de Bitið fast í vitið (İzlanda'da "Bite Hard Into Hell") EP'sini yayımladı. Albümleri Miranda, 1983'ün Aralık ayında piyasaya sürüldü. Grup, Rokk í Reykjavík belgeselinde yer aldı ve Björk, VHS sürümünün kapağında yer aldı. Bu süre zarfında Björk, gitarist Þór Eldon ve yaşam boyu bir iş birliğine başladığı ve Rokka Rokka Drum adlı bir grup kurdu. Şair Sjón'un da dâhil olduğu sürrealist grup Medusa ile tanıştı. Björk, Björgvin Gíslason kaydı olan Örugglega'dan bir parça "Afi"de özel sanatçı olarak yer aldı. Yine 1983 yılında Björk ve diğer İzlandalı new wave sanatçıları özel bir radyo programında bir araya gelmeleri için davet edildi. Björk ve aralarında Einar Orn ve Sigtryggur Baldursson'un da bulunduğu birkaç kişi bu programda diğerlerine nazaran başarılı bir performans sergiledi ve o yılın sonunda da Kukl adında bir grup oluşturdular.

Áfangar adlı radyo programının sona ermesi nedeniyle, iki radyo kişiliği, Ásmundur Jónsson ve Guðni Rúnar, müzisyenlerin son bir canlı radyo programında çalmalarını istedi. Konser sırasında proje Gott kvöld olarak seslendirdi. Daha sonra grup olarak birlikte oynamaya karar verdiklerinde Kukl adını kullandılar. Björk'ün tanıdığı, gruba kayıt yapmaları için stüdyolarını verdi ve ilk single'larını 1983'te yayımladı. İzlanda'daki bir festivaldeki ilk büyük performansları, plak şirketi Crass Records'un gruba bir rekor anlaşması teklif ettiği İngiliz anarşist punk grubu Crass tarafından yönetildi. Göz, 1984'te piyasaya sürüldü, ardından Danimarka'daki Roskilde Festivali'nde bir performansın da dâhil olduğu iki aylık bir Avrupa turu izledi. Bu, Kukl'u festivalde çalan ilk İzlandalı grup yaptı. Bu dönemde Björk elle boyanmış bir şiir kitabı yayımladı. Um Úrnat frá Björk 1984 yılında dağıtıldı.

Bu sırada Tappi Tikarass'ın ikinci ve son albümü de çıktı. Bundan sonra Björk, sadece Kukl ile çalışmalarını sürdürdü. İki sene içinde Björk ve yeni grubu iki albüm piyasaya sürdü. 1986 yılında ise grup dağıldı.

The Sugarcubes dönemi

Björk ve eşi, gitarist Thor Eldon'ın, 8 Haziran 1986'da Sindri adında bir oğulları oldu. Aynı gün aralarında Björk, eşi Thor Eldon ve Kukl'un elemanlarından birkaçının da bulunduğu yeni bir grup oluştu. 1986 yılının sonunda grubun ismi de belli oldu. Orijinal ismi Sykurmolarnir olan Sugarcubes.

Kukl'un ikinci albümü, Holidays in Europe (The Naughty Nought) 1986 yılında çıktı. Grup, Björk'ün Guðlaugur ile iş birliğini sürdürmesiyle ve kişisel çatışmalar nedeniyle ayrıldı (Elgar Sisters'tan). Kaydettikleri şarkılardan bazıları Björk'ün (B-yüzünde) solo single'ları ile sona erdi. 1987 yılında grubun uzun yıllar hafızalardan silinemeyecek ilk single'ı “Birthday” piyasaya çıktı. Bu single'la birlikte grup Elektra ile anlaşma imzaladı. 1988 yılının baharında grubun ilk albümü “Life’s Too Good” Amerika'da piyasaya çıktı. Çıkan ikinci albüm “Here Today Tomorrow Next Week” ise birinci albümün yakaladığı başarıyı elde edemedi.

Björk ilk oyunculuk rolünü, Nietzchka Keene'nin yönettiği, Grimm Kardeşler hikâyesine dayanan bir büyücülük hikâyesi olan The Juniper Tree'de (1986'da çekildi, 1990 yılında yayımlandı) yaptı. Björk, annesi büyücülük yaptığı için öldürülen bir kız olan Margit rolünü oynadı. Aynı yaz aylarında, eski grup üyesi Einar Örn ve Eldon, hem plak şirketi hem de kitap yayıncılığı şirketi olma niyetiyle oluşturulan sanat kolektifi Smekkleysa'yı (İzlandacadaki anlamı "Bad Taste") kurdular. 1990 yılında Björk, geleneksel İzlanda caz sound'larının yer aldığı ve sadece İzlanda'da satışa sunulan albümü Gling Gló'yu çıkardı. 1992 yılında Sugarcubes'un üçüncü albümü “Stick Around For Joy” adındaki albümü piyasaya çıktı. Ve grup bu yılın sonunda dağıldı. Sugarcubes'un elde ettiği ün, bir anda Björk'ün üzerinde yoğunlaşmaya başladı. Böylece müzikal hayatına solo olarak devam edecek olan Björk, büyük bir avantaj da sağlamış oldu.

Solo kariyeri

Debut ve Post dönemi

Ana maddeler: Debut (Björk albümü) ve Post (Björk albümü)

Björk, eşi Thor'dan ayrıldıktan sonra, oğlu Sindri ile birlikte, 1993 yılında Londra'ya taşındı. Ve burada ünlü İngiliz dans müziği prodüktörleriyle çalışma imkânı buldu. Bu prodüktörlerden en önemlisi ise Björk'ün ilk albümü “Debut”ta da büyük katkısı olan (diğerlerinin yanı sıra Massive Attack'ın yapımcısı) Nellee Hooper’dı. Björk’ün ilk solo albümü olan Debut ve albümden 1993 yılının Haziran ayında çıkan ilk single “Human Behaviour” çok ilgi çekti. Parça İngiltere Top 40'ta bir numaraya kadar yükseldi.

İlk kaliteli solo albümü Debut, Haziran 1993'te olumlu eleştiriler aldı; NME tarafından yılın albümü seçildi ve sonunda Amerika Birleşik Devletleri'nde platin ödülü aldı. İlk çıkışı, Björk'ün gençlik yıllarında ve yirmili yaşların başlarında çok sayıda grupta yer alarak, solo kariyerine yaptığı sıçrama özelliği taşımakta idi. Yeni bir şeyin başlangıcını belirtmek için albümüne 'Debut' adını verdi. Bu çıkış, Björk'ün gençliğinden beri yazdığı şarkıların yanı sıra Hooper ile daha yakın tarihli lirik iş birliklerinin bir karışımına sahipti. Dans odaklı bu albüm enstrümantasyonda değişiyordu. 1993 yılında Björk, İngiltere listelerinde “Venus As A Boy”, “Big Time Sensuality” ve daha sonra “Young Americans” filminde de kullanılacak olan “Play Dead” parçalarıyla haftalarca listelerde kalmaya başardı. "Venus as a Boy", albümden bir single, Bollywood'dan etkilenen bir dizesel düzenleme içeriyordu. Björk, caz standartlı "Like Someone in Love"ı bir arp eşliğinde seslendirdi ve son parça olan "The Anchor Song", (eşlik etme olarak) sadece bir saksafon topluluğu ile söylendi. Rolling Stone dergisi tarafından başarısız bir albüm olarak değerlendirilen Debut, NME dergisi tarafından yılın albümü seçildi. Ayrıca Björk, o yıl düzenlenen Brit Ödülleri’nde de “En İyi Uluslararası Kadın Solo Artisti” seçildi. Her şeyi bir kenara bırakacak olursak albüm hakkındaki en doğru veri ise satış grafiğinden anlaşılıyordu. Albüm ile Björk, Amerika'da bir star olma yolunda ilk adımı atmıştı.

Björk 1994 yılında sessiz kalmayı tercih etti ve ikinci albümünün çalışmaları üzerine yoğunlaştı. Björk ikinci albümünde; Nellee Hooper, Tricky, 808 State's Graham Massey ve Howie B. ile çalıştı.

1994 Brit Ödülleri'nde Björk, En İyi Uluslararası Kadın ve En İyi Uluslararası Yeni Oyuncu ödüllerini kazandı. Debut'un başarısı, İngiliz kökenli (ve de diğer) sanatçılarla tek seferlik parçalar üzerinde iş birliği yapmasını sağladı. David Arnold ile 1993 yapımı filmi The Young Americans'ın (Debut'un yeniden yayımlanan versiyonunda bonus parça olarak ortaya çıkan) teması olan "Play Dead" üzerinde çalıştı, Tricky'nin Nearly God projesi için iki şarkı üzerinde iş birliği yaptı, yolda yer aldı. Plaid'in Not for Threes albümü için "Lilith" ve Madonna'nın 1994 çıkışlı albümü Bedtime Stories için "Bedtime Story" şarkısını birlikte yazdı. Björk ayrıca 1994 yapımı Prêt-à-Porter filminde bir podyum modeli olarak az önemli bir yan role sahipti. Post, Björk'ün ikinci solo stüdyo albümü olarak çıktı. Tricky ve Howie B'nin prodüksiyonu; "Possibility Maybe" ve "Enjoy" gibi parçalarda trip hop/elektronik benzeri bir tarz sağladı.

Björk'e "Army of Me"nin şiddetli endüstriyel ritimleri gibi materyaller yaratması için ilham veren şey, eski arkadaşı Graham Massey ile beraberinde bu yapımcıların etkisiydi. Albüm, Spin'in "90'ların En İyi 90 Albümü" listesinde 7., "En İyi 100 Albüm, 1985–2005" listesinde 75. sırada yer aldı. Post ve Homogenic, Pitchfork Media'nın "90'ların En İyi Albümleri" listesinde sırasıyla 21 ve 20 numarada arka arkaya yer aldı. 2003 yılında albüm, Rolling Stone dergisinin tüm zamanların en iyi 500 albümü listesinde 373. sırada yer aldı. Bu dönemde basın, Björk'ün çevresinde bir "pixie" karakter yaratarak, Björk'ün eksantrikliğini yüceltti. (daha sonra, sonraki albümlerinde karşı karşıya kaldığı bir tanımlayıcı olarak.) 1995 yılının Haziran ayında Björk'ün ikinci albümü “Post” piyasaya çıktı. Björk'ün videoları single'larından daha fazla ilgi görmeye devam etse de, Post birkaç Brit pop hitini içeriyordu ve sonunda ABD'de platin sertifika aldı. Björk'ün bu ikinci albümünden çıkan ilk single ise “Army Of Me” idi. Albüm İngiltere müzik listelerine iki numaradan, Amerika müzik listelerine ise 32 numaradan giriş yaptı. Bu albümle Björk, 1995 yılında yapılan Brit Ödülleri'nde ikinci kez “En İyi Uluslararası Kadın Solo Artisti” ödülünü aldı. Albümden çıkan single'lar “Isobel”, “It’s Oh So Quiet”, “Hyperballad” uzun süre listelerde kalmayı başaran parçalardı. Björk, ayrıca 1995 senesinde Hector Zazou ile ortak albümü 'Chansons des mers froides'e katkıda bulundu ve geleneksel İzlanda şarkısı "Vísur Vatnsenda-Rósu"yu seslendirdi. 12 Eylül 1996'da takıntılı hayranı Ricardo López, kendini öldürmeden önce Björk'ün Londra'daki evine sülfürik asit yüklü bir mektup bombası gönderdi. Söz konusu paket, Metropolitan Polis Teşkilatı tarafından ele geçirildi. Bu olayla ilgili kamuoyuna yaptığı birkaç yorumda Björk, olaydan "çok sıkıntılı" olduğunu ve "Müzik yapıyorum ama diğer bir deyişle, bilirsiniz, insanlar beni tam anlamıyla kabul etmemeli ve özel hayatıma karışmamalı." diye konuşmuştu.

Björk'ün üçüncü albümü Telegram 1996 yılının sonlarına doğru piyasaya çıktı. Bu albüm Post'un tekrar kaydedilmiş, remikslenmiş bir versiyonuydu. Telegram ABD'de 1997 yılının Ocak ayında piyasaya çıktı.

Homogenic ve Vespertine dönemi

Ana maddeler: Homogenic ve Vespertine (albüm)

Björk'ün o güne kadar yaptığı en deneysel parçaların bulunduğu dördüncü albümü Homogenic 1997 yılında piyasaya çıktı. Björk, bu albümde LFO'dan Mark Bell, Mark “Spike” Stent ve Post'ta çok büyük katkıları olan Howie B. ile çalıştı. Telli çalgılarla, kekelemeler, belli belirsiz ritimler ve akordeon ve cam armonikanın yer aldığı albümde belirsizliklere rastlamak mümkün. Örneğin albümün açılış parçası olan “Hunter” gayet soğuk bir hava estirirken “All Neon Like”ta Björk, sound'u yumuşatabiliyor. Bu albümdeki belki de en başarılı parça “Bachelorette”. Ayrıca albümde yer alan Björk'ün anavatanı ve en değer verdiği arkadaşı için bestelediği parça “Jóga” da kendinden sıkça bahsettiren parçalardan biri. Albüme noktayı koyan parça ise “All Is Full of Love”.

2000 yılının baharında Björk, Cannes Film Festivali'nde, Lars Von Trier Palme D'or Ödüllü filmi Dancer In The Dark'ta gösterdiği başarılı performansından dolayı “En İyi Aktris” ödülünü aldı. Björk bu film için hazırladığı soundtrack Selmasongs ile birçok çevre tarafından övgüye değer görüldü.

2001 yılında Vespertine albümü yayımlandı. Albüm içe dönük bir kış albümüdür. Björk bu defa bir kadının iç dünyasını anlatmaktadır. Albümden çıkan single'lar Hidden Place, Pagan Poetry ve Cocoon büyük yankı uyandırdı. Şarkılara çekilen videolar da büyük ilgi gördü. Pagan Poetry'de Björk Nick Knight ve Alexander McQueen ile çalıştı.

2002 Yılında Matthew Barney ile birlikteliklerinden kızları İsadora dünyaya geldi. 2002 yılının Ekim ayında ise Björk'ün internet sitesinden hayranlarının verdiği oylar sonucu belirlediği şarkı listesiyle yayımlanan "Greatest Hits" albümü piyasaya çıktı.

2002 tarihli "Box Set"in adı ise "Family Tree"dir.

Medúlla dönemi

Ana madde: Medúlla

2004 yılının Ağustos ayında ise sondan bir önceki albümü olan Medúlla piyasaya çıktı. Albümün 7. parçası olan "Oceania" 2004 Atina Olimpiyatları için açılış şarkısı olarak kullanıldı. 2005 yılında partneri Matthew Barney'nin yönetmenliğini yaptığı "Drawing Restraint 9" adlı filmde rol aldı ve bu filmin müziklerinden oluşan bir albümü piyasaya çıktı.

Volta dönemi

Ana madde: Volta (albüm)

2007'nin Mayıs ayında ise altıncı albümü Volta'yı piyasaya sürüldü. On şarkıdan oluşan Volta'nın kimi şarkılarında Björk Timbaland ile çalıştı. Volta'dan çıkan ilk single ise Earth Intruders. Tamamen dışa dönük ve politik yönü ağır basan bir albümdür. Björk albümün yayımlanmasının ardında uzun bir Volta turnesine çıkmıştır ve ülkemize de uğramıştır. Volta turnesi bittikten sonra Voltaic isimli 2 CD ve 2 DVD'den oluşan bir live albümü yayımladı.

Volta sonrası

• Mayıs 2010'da Polar Music Prize almıştır.
• Haziran 2010'da Dirty Projectors ile Mount Wittenberg Orca adında bir EP yayımladı.
• Eylül 2010 Moomins and the Comet Chase isimli çocuk filmi için hazırladığı The Comet Song'u dinleyicilerine sundu.
• Olof Arnalds ve Antony and the Johnsons'ın albümlerinde yer aldı.
• Eylül 2010'da Alexander McQueen için St. Paul Katedralinde Gloomy Sunday'i seslendirdi.
• Aralık 2010'da Pitchfork ile yaptığı röportajında yeni projesinin birkaç aya kadar hazır olacağını söyledi.
• Aralık 2010'da Nick Knight'ın Alexander McQueen anısına hazırladığı filmde Björk şarkısı kullanıldı. Aslında bu Volta döneminden kalmış yayımlanmamış bir şarkıydı. Şarkının adının Trance olduğu ileri sürülüyor.
• 2011 yaz-sonbahar döneminde yayımlayacağı yeni albümünün adı Biophilia olarak açıklandı.

Biophilia dönemi

Ana madde: Biophilia (albüm)

Ipad üzerinden yayımlanan dünyanın ilk app (uygulama) albümü olma özelliğini taşıyan Biophilia Ekim 2011'de piyasaya çıktı.

2012'de Death Grips ve Omar Souleyman'ın katkıda bulunduğu remiks albümü Bastards'ı yayımlamıştır.

Vulnicura dönemi

Ana madde: Vulnicura

Björk, Vulnicura isimli dokuzuncu stüdyo albümü için Arca ve The Haxan Cloak'la birlikte çalıştı. 18 Ocak 2015'te albümün açıklanmasından birkaç gün sonra ve yayımlanmasından iki ay önce Vulnicura'nın tam versiyonu olduğu sanılan bir albüm internet ortamında sızdı. Satış kayıplarını engellemek ve hayranların albümü kaliteli bir şekilde dinleyebilmesi için 20 Ocak 2015'te albüm iTunes'ta küresel bir şekilde yayımlandı. Ayrıca albüm 58. Grammy Ödülleri'nde En İyi Alternatif Müzik Albümü adayı olarak gösterildi.

Vulnicura, Björk'ün eski partneri Matthew Barney'yle olan ayrılığına odaklıydı. Mart 2015'te Björk, Carnegie Hall'da dünya turuna başladı ve Ağustos 2015'te sona erdirdi. 6 Ekim 2015'te Vulnicura Strings yayımlandı. Bu albüm, Vulnicura'nın ek yaylı aranjmanları ve Leonardo da Vinci tarafından tasarlanan viola organista enstrümanını içeren bir akustik versiyonudur. Bir hafta sonra Vulnicura Live açıklandı ve 13 Kasım 2015'te sınırlı sayıda yayımlandı.

Diskografi

• Björk (1977)
• Debut (1993)
• Post (1995)
• Homogenic (1997)
• Vespertine (2001)
• Medúlla (2004)
• Volta (2007)
• Biophilia (2011)
• Vulnicura (2015)
• Utopia (2017)
• Fossora (2022)

Konuyla ilgili yayınlar

• Björk – The Illustrated Story, Paul Lester. Hamlyn (1996).
• Björk – An Illustrated Biography, Mick St. Michael. Omnibus Press (1996).
• Björk Björkgraphy, Martin Aston. Simon & Schuster (1996).
• Björk, Colección Imágenes de Rock, N°82, Jordi Bianciotto. Editorial La Máscara (1997).
• Dancer in the Dark, Lars von Trier. Film Four (2000).
• Lobster or Fame, Ólafur Jóhann Engilbertsson. Bad Taste (2000).
• Army of She: Icelandic, Iconoclastic, Irrepressible Björk, Evelyn McDonnell. Random House (2001).
• Human Behaviour, Ian Gittins. Carlton (2002).
• Björk: There's More to Life Than This: The Stories Behind Every Song, Ian Gittins. Imprint (2002).
• Björk, Nicola Dibben. Equinox (2009).

Dış bağlantılar

• Resmi site13 Temmuz 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• MusicBrainz'de Björk diskografisi
• IMDb'de Björk
• Discogs.com'da Björk 23 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. diskografisi