Boğaz vadi
Boğaz vadi (Yarma vadi) derine doğru aşındırmanın fazla olduğu yerlerdeki vadi şeklidir. Sert kayalardan ve yatay tabakalardan oluşmuş bölgelerde görülür. Yamaç eğimleri fazladır ve tabanları yoktur. Akarsu iki düzlük arasındaki dağlık, yüksek alanı aşındırarak, boğaz vadiyi oluşturur. Dağlık arazilerde akarsuların oluşturduğu boğaz vadiler ulaşımı kolaylaştırır. Sakarya Nehri'nin Samanlı Dağları'nın doğu ucunda oluşturduğu Geyve Boğazı hem karayolu hem de demiryolunun geçtiği bir ulaşım alanıdır.
Türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Yarma vadilerin oluşumunu açıklamak zordur. Çünkü akarsu aktığı vadiden daha yüksek bir araziyi aşındırmış görünmektedir. Oluşumları şekilleri dört grupta açıklanabilir.[1]
- Akarsuların geriye aşındırması ile oluşan küçük yarma vadiler. Akarsu geriye aşındırma ile doğduğu sırta gömülür.
- Taşma ile oluşma: Fazla sularını gideğen (göl ayağı) ile dışarı boşaltan gölün beslenmesi artarsa çıkış noktasını derinleştirerek gölü boşaltır. Eski göl çanağı ile akarsunun aktığı alan arasında yarma vadi oluşur. Yeniçağa Gölü'nün göl ayağını derinleştirerek alanının küçülmesine neden olduğu tespit edilmiştir.
- Antesedans yarma vadi: Akarsuyun aktığı alanda sonradan bir dağın oluşmasıyla gerçekleşir. Dağ yavaş yavaş yükselirken akarsuda onu aşındırarak kendine bir geçit açar. Uzun süre sonra dağ yükselse de akarsu oluşturduğu boğaz vadiden akmaya devam eder. Bu durumda akarsu dağdan daha eskidir.
- Epijenik yarma vadi: Dirençsiz bir arazide akan akarsu araziye gömülür. Alt tabakada sert kütleye geldiğinde onu da aşındırmaya devam eder. Fakat sert kütleler yana aşınmadan sadece derine doğru aşınır. Üstteki yumuşak katmanlar aşınıp, süpürüldüğünde sert kütle üzerinde, kenarları dik bir boğaz vadi ortaya çıkar.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ TÜFEKÇİ, Duygu ve ark. "Yarma vadiler". Vadiler ve vadilerin jeolojik önemi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2014.