Gideğen
Gideğen (göl ayağı), bir gölün fazla sularını boşaltan akarsulara verilen addır. Çıkış ayağı denildiği de olur. Gideğeni olan göller her zaman tatlı suludur.[1]
Göle dökülen akarsulara benzer adlandırma ile geleğen denilir. Bazı göller dipten sızmalar ile de su kaybedebilir. Göller dışa akıştan başka buharlaşma ile de su kaybederler. Kurak bölgelerde gölün beslenmesi zayıf, buharlaşma ise fazladır. Bu durumda gölün dışa akışı (gideğeni) yoktur, bu göllere uç gölleri adı verilir. Göller çevrelerinden (akarsular ve yeraltı kaynakları) suları toplar, fazla sularını gideğen aracılığı ile başka yerlere gönderir. Gideğenin bulunduğu alan göl kıyılarının en çukur yeridir.[1]
Bazı göllerin göl dibi ayağı bulunur. Özellikle karstik göller dipten düdenler ile su kaybederler. Bu delikler kum, balçık gibi malzeme ile zamanla tıkanabilir, bazen tamamen kapanabilir.
Kanada, Finlandiya ve Norveç gibi bazı ülkelerde göller birbirlerine akarsular ile bağlıdır. Bir gölden çıkan gideğen, diğer bir göle dökülür. Göl-nehir dizilerinde akarsu gittikçe güçlenir. Akarsuyun debisi düzenli olur ve ara göller taşkınları önlemede depo görevi yapar. Dubawnt River, Thelon River, Kazan Nehri bu tip akarsulardır.[1]
Türkiye'de gölden çıkan gideğenlerin başlattığı akarsular şunlardır:
- Beyşehir Gölü: Çarşamba Suyu
- Eğirdir Gölü: Kovada Çayı
- Kovada Gölü: Aksu
- Manyas Gölü: Kocaçay
- Ulubat Gölü: Kocaçay
- Çıldır Gölü: Arpaçay
- Sapanca Gölü: Çark Suyu
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c İZBIRAK, Prof. Dr. Reşat (1989). Sular Coğrafyası. İstanbul: MEB. s. 214.