Boğdan Kodaman Savaşları
Boğdan Kodaman Savaşları veya Boğdan Girişimleri,[1] 16. yüzyılın sonu ve 17. yüzyılın başında Polonya-Litvanya Topluluğu'nun kodamanlarının Habsburgların ve Osmanlı İmparatorluğu'nun beylik üzerinde hakimiyet ve nüfuz sahibi olması üzerine çatışarak Moldavya'nın işlerine müdahale ettiği dönemi ifade eder.
Kodaman Savaşları (1593–1617)
[değiştir | kaynağı değiştir]Nedenler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Habsburglara karşı muhalefetiyle tanınan Polonya büyük şansölyesi (kanclerz) ve askeri komutan (hetman) Jan Zamoyski, Polonya-Litvanya Birliği'nun güney yönünde genişlemesinin sesli bir destekçisiydi. Polonya-Litvanya Birliği Kralı Stefan Batory'nin Osmanlılara karşı savaş için yaptığı ilk planlardan bu yana Zamoyski, bu planları Polonya-Litvanya Birliği için uzun vadeli iyi bir strateji olarak görerek onları destekledi. Osmanlılara karşı olan her türlü politika Vatikan tarafından da destekleniyordu ve V. Papa Sixtus, Polonya-Litvanya Birliği ile Osmanlılar arasındaki herhangi bir savaşa desteğini güçlü bir şekilde ifade etti. Polonya-Litvanya Birliği'ndan üç güçlü kodaman aile, Potockis, Koreckis ve Wiśniowieckis, Boğdanlı Hospodar (Prens veya Voyvoda) Ieremia Movilă (Jeremi Mohyła) ile akrabaydı ve onun 1606'daki ölümünden sonra onun soyundan gelenleri desteklediler.
16. yüzyılın sonlarında Polonya-Litvanya Birliği ile Osmanlılar arasındaki hiçbir zaman çok samimi olmayan ilişkiler, Kazakların bağımsız eylemlerinin sayısının artmasıyla daha da kötüleşti. 16. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Kazaklar, Osmanlı hakimiyeti altındaki topraklara akınlar yapmaya başladı. Polonya-Litvanya Birliği, son derece bağımsız Kazakları kontrol edemedi, ancak o zamanlar nominal olarak Polonya-Litvanya Birliği yönetimi altında oldukları için onlardan sorumlu tutuldu. Aynı zamanda Osmanlı idaresi altında yaşayan Tatarlar da Polonya-Litvanya Birliği'na akınlar düzenliyorlardı. Bununla birlikte, Kazaklar Osmanlı İmparatorluğu'nun kalbine, Dinyeper Nehri'nin ağzından sadece iki gün uzaklıktaki zengin ticaret limanı şehirlerine baskın düzenlerken, çoğunlukla Polonya-Litvanya Birliği'in oldukça seyrek yerleşim olan güneydoğu bölgelerine saldırdılar. ana ulaşım rotası olarak kullanılan Kazaklar). 1615'e gelindiğinde Kazaklar Konstantinopolis'in eteklerindeki kasabaları bile yakmıştı. Osmanlı İmparatorluğu ile Polonya-Litvanya Birliği arasında ardı ardına yapılan anlaşmalar, her iki tarafa da Kazak ve Tatar faaliyetlerini durdurma çağrısında bulundu, ancak bunlar hiçbir zaman sınırın her iki tarafında da uygulanmadı. Polonya tarafının öne sürdüğü iç anlaşmalarda Kazaklar teknelerini yakmayı ve baskınlarını durdurmayı kabul etti. Ancak Kazak tekneleri hızlı bir şekilde inşa edilebiliyordu ve Kazak yaşam tarzı, şan ve ganimet için periyodik avlanmaları gerektiriyordu. Bazen Kazaklar sadece geçimlerini sağlamak için kaynaklara ihtiyaç duyarken diğer durumlarda Osmanlıların sınırlarındaki baskısını hafifletmeye yardımcı olmak için Habsburglar tarafından onlara rüşvet veriliyordu. Ayrıca onlarca yıldır süren sınır çatışmaları ve mülklerin ve köylerin karşılıklı olarak yağmalanmasının ardından Kazaklar ve Tatarlar arasında yaygın bir düşmanlık vardı. Kazaklar neredeyse her yıl Osmanlı topraklarına ve onların Karadeniz yakınındaki vasallarına baskın düzenliyor ve genellikle misilleme niteliğindeki Tatar baskınlarına neden oluyordu (ve bunun tersi de geçerliydi). Kaos ve misillemelerden oluşan kısır döngü çoğu zaman güneydoğu Lehistan sınırının tamamını düşük seviyeli bir savaş alanına dönüştürdü.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Acta Poloniae Historica. Semper. 1975. s. 105.