Bobby Fischer

Bobby Fischer
Bobby Fischer Leipzig'de, 1960
Doğum	Robert James Fischer 9 Mart 1943(1943-03-09) Chicago, Illinois, Amerika Birleşik Devletleri
Ölüm	17 Ocak 2008 (64 yaşında) Reykjavík, İzlanda
Vatandaşlığı	ABD İzlanda
Dünya Şampiyonluğu	1972-1975 (FIDE)
En yüksek ELO	2785 (Temmuz 1972)
En yüksek FIDE derecesi	1 (Temmuz 1971)

Robert James Fischer (9 Mart 1943 - 17 Ocak 2008), Amerikalı Büyükusta ve 11. Dünya Satranç Şampiyonu olarak bilinir. 1972-1975 yılları arasında Dünya Satranç Şampiyonu unvanını elinde tutmuştur. ABD'de doğan Fischer, vatandaşlıktan çıkarıldıktan sonra İzlanda'ya yerleşmiş ve parlamento kararıyla kendisine vatandaşlık verilmiştir. Burada şehirden uzak bir hayat süren Fischer, 2008 yılında hayatını kaybetmiştir. ABD'nin yetiştirdiği tek dünya satranç şampiyonu olan Fischer'ın oyunlarında kullandığı stratejiler, uyguladığı kombinezonlar, yaptığı çarpıcı hamleler ve etkileyici galibiyetleri topluca "Fischer Humması" olarak adlandırılmıştır.

Çocukluğu ve gençliği

Fischer, 9 Mart 1943'te Chicago’da, Polonya ve Rus İmparatorluğu'ndan göçmüş Yahudi bir ailenin oğlu olarak dünyaya gelmiştir. 1945 yılında annesi ile babasının boşanmasının ardından annesiyle ile birlikte taşındıkları Brooklyn’de büyüdü. Satrancı 6 yaşındayken öğrenen Fischer, kısa sürede bir satranç tutkunu haline gelmiş ve "Yapmak istediğim tek şey satranç oynamak" sözlerini dile getirmiştir.

Henüz 13 yaşında ABD Gençler Şampiyonu olarak bu unvanı kazanan en genç satranç oyuncusu unvanını elde eden Bobby Fischer, satranç tarihine adını yazdırmıştır. 14 yaşında “En Genç ABD Şampiyonu” unvanını kazanarak dikkatleri üzerine çeken Fischer, 1958 yılında, 15 yaşındayken uluslararası satranç tarihinin en genç Büyükustası (Grandmaster) olmuştur.

Dünya şampiyonu oluşu ve unvanını kaybetmesi

Fischer, 1972 yılında İzlanda’nın başkenti Reykjavik’te Dünya Satranç Şampiyonu Boris Spassky’i 2-0 geride başlamasına rağmen 12.5-8.5 yenerek Dünya Şampiyonu olmuş ve böylece Sovyetlerin bu alandaki hakimiyetine son vermiştir. Soğuk Savaş nedeniyle bu maç dünyada büyük yankı uyandırmıştır.

1975 yılında Anatoly Karpov ile unvan maçı yapması beklenen Fischer, Uluslararası Satranç Federasyonu FIDE’ye maçın oynanabilmesi için bazı koşulların yerine getirilmesini istemiş, aksi halde maça çıkmayacağını söylemiştir.

Fischer'ı reddeden FIDE, unvan maçı oynanmadan Karpov’u yeni Dünya Şampiyonu ilan etmiştir. Bu olaydan sonra Fischer kayıplara karışmış, yaklaşık 20 yıl ortalarda görünmemiştir.

Fischer satrancı

Ana madde: Satranç960

Fischer satrancı (Chess960), 1996 yılında dünya satranç şampiyonu Bobby Fischer tarafından geliştirilen bir satranç çeşididir. Bu oyunda piyonların başlangıç dizilişi klasik satrançtakiyle aynı kalırken, arka sıradaki taşların (vezir, kale, fil, at ve şah) yerleşimi belirli kurallar çerçevesinde rastgele yapılmaktadır. Bunlar arasında, fillerin farklı renkli karelerde yer alması ve rok hamlesinin her zaman mümkün olması gibi belirli kurallar vardır.

Fischer, bu varyantın oyuncuların hamle hesaplama yeteneklerini, stratejik düşünme kapasitelerini ve doğaçlama becerilerini daha görünür kıldığını savunmuştur. Ayrıca, klasik satrançta önemli bir yere sahip olan açılış teorisi hazırlıklarının bu oyunda büyük ölçüde geçerliliğini yitirdiğini ileri sürerek, Fischer satrancının oyunu daha yaratıcı ve eşit koşullar altında oynanabilir kıldığını ifade etmiştir.

1970 Satranç Olimpiyatı'nda Miguel Najdorf'a karşı oynadığı 3. oyunun skor kartı

Kanun kaçağı oluşu

BM'in, Yugoslavya'ya uyguladığı ambargoyu delerek 1992 yılında gizlice ülkeye girip bir satranç şampiyonasına katılan Fischer, o tarihten bu yana "kanun kaçağı" olarak yaşamıştır.

Fischer, o yıl ABD hükûmetinin karşılaşma yapmama taleplerine meydan okumuş ve hükûmetin kendisine gönderdiği resmi yazıya tükürerek cevap vermiştir. Bu olayın sonucunda da eski rakibi Spassky ile Karadağ'ın açığında bulunan bir adada satranç karşılaşması yapmıştır. Spassky'yi 20 yıl sonra, 10 galibiyet ve 5 yenilgi ile yenen Fischer, 3,35 milyon dolar para ödülü kazanmıştır.

Japonya'da yakalanışı

Bobby Fischer'ın 12 yıllık kaçak hayatı Japonya'nın Narita Uluslararası Havalimanı'nda son bulmuştur. Kendisine ait olan ancak suçlamalar yüzünden ABD tarafından iptal edilen "geçersiz bir pasaportla" Japonya'dan Filipinler'e geçmeye çalışırken yakalanmıştır. Başkent Tokyo'da yakalanan Fischer, 9 ay gözaltında tutulmuştur ve Mart 2005 tarihinde İzlanda vatandaşlığına geçmiştir.

1992 yılından bu yana çok çileli bir hayat sürdüren, ülkeler arasında dolaşıp duran ve sığınacak ülke arayan Fischer, İzlanda'dan önce Japonya'da bir kaçak olarak gözaltında tutulup suçlu muamelesi görmüştür. Japonya'da işlediği suç, “geçerli bir pasaporta sahip olmadan ülkeyi terk etme teşebbüsü” olarak belirtilmiştir. Bunun sebebi ise Fischer'ın yıllardır kullandığı pasaportu, kendisinin haberi olmadan Amerikan Büyükelçiliği tarafından iptal edilmiş, bu da Japon yetkililere bildirilmiştir. Japon yetkililer bundan dolayı Fischer'ı tutuklamıştır ancak bu arada devreye İzlanda girmiş ve Fischer'a vatandaşlık vererek kendisini bu durumdan kurtarmıştır.

Fischer, o tarihten bu yana kendisini yakalamak, tutuklayıp cezalandırmak isteyen Amerika'dan kaçmış; Japonya, Macaristan ve Filipinler gibi ülkelerde satrançsever dostlarının himayesi altında firari bir hayat yaşamış ve yakalanmamaya gayret etmiştir.

Anti-Amerikancılık ve Anti-Semitizm iddiaları

Kanun kaçağı olduğu yıllarda Bobby Fischer, siyasi ve toplumsal konularda yaptığı tartışmalı açıklamalarla gündeme gelmiştir. 11 Eylül 2001 saldırılarının ardından Filipinler'de yayımlanan bir radyo programında, saldırıları destekleyen ve ABD ile İsrail'i eleştiren ifadeler kullanması kamuoyunda büyük tepkiye yol açtı.

11 Eylül 2001 saldırıları sonrasında, Bobby Fischer Filipinler'de yayın yapan bir radyo programında yaptığı açıklamalarla kamuoyunda tepki çekmiştir. Fischer, saldırıları destekleyen ifadeler kullanmış; Amerika Birleşik Devletleri ve İsrail'i eleştiren görüşler dile getirmiştir.

Bu açıklamalar, uluslararası kamuoyunda geniş yankı uyandırmış ve ciddi eleştirilere neden olmuştur. Annesinin Yahudi kökenli olmasına rağmen Fischer'in farklı dönemlerde antisemitik söylemlerde bulunması, kamuoyunda tartışmalı bir kişilik profili çizmesine yol açmıştır. Söz konusu tutumları, Fischer'in yalnızca satranç başarılarıyla değil, siyasi ve toplumsal görüşleriyle de gündeme gelmesine neden olmuştur.

Ölümü

Bobby Fischer'ın mezarı

Fischer'ın, 17 Ocak 2008'de Reykjavík'de bir hastanede öldüğü, aile dostu Gardar Sverrisson tarafından bildirilmiştir. Ölümünün nedeni bilinmemektedir. Bobby Fischer, öldüğünde Amerika değil, İzlanda vatandaşıydı.

Dış bağlantılar

• Asrın Satranç Maçı: Fischer-Spassky29 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• BBC'de Fischer 23 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi
• (New York Times'ın Fischer'in ölümü üzerine yazdığı haber) 9 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Fischer'un oyunlarından 65 önemli pozisyon14 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.