Boxer Ayaklanması

Boxer Ayaklanması
	Saat yönünde: Sekiz Devlet İttifakı kuvvetlerinin Taku Kaleleri’ne çıkarma harekâtı; Başkomutan Alfred von Waldersee ordusunu teftiş ederken; Boxer Ordusu; İmparatoriçe Dowager Cixi’nin Xi'an’a kaçışı; Pekin Muharebesi (1900)’nin ardından Yasak Şehir’e giren İttifak kuvvetleri;
Tarih	18 Ekim 1899 - 7 Eylül 1901; (1 yıl, 10 ay, 2 hafta ve 6 gün)
Bölge	Kuzey Çin, Sarı Deniz
Sonuç	İttifak zaferi
Taraflar
Sekiz Devlet İttifakı; Britanya; Rusya; Japonya; Fransa; Almanya; ABD; İtalya; Avusturya-Macaristan; Hollanda; İspanya; Belçika; Güneydoğu İlleri Karşılıklı Savunma Paktı (1900'den sonra)	Boxerler; Qing Hanedanı (1900'den sonra)
Komutanlar ve liderler
Elçilikler; Claude MacDonald; Seymour Seferi Kuvveti; Edward Seymour; Gaselee Seferi Kuvveti; Alfred Gaselee; Nikolai Linevich; Fukushima Yasumasa; Yamaguchi Motomi; Henri-Nicolas Frey; Adna Chaffee; İşgal kuvvetleri; Alfred von Waldersee; Mançurya işgali; Aleksey Kuropatkin; Paul von Rennenkampf; Pavel Mishchenko; Karşılıklı Savunma Paktı; Yuan Shikai; Li Hongzhang; Liu Kunyi; Zhang Zhidong;	Monarşi Hükümeti; İmparator Guangxu; İmparatoriçe Dowager Cixi; Yuxian ; Başkomutan; Ronglu; Hushenying; Zaiyi; Tenacious Ordusu; Nie Shicheng (ölü); Resolute Ordusu; Ma Yukun; Gansu Ordusu; Dong Fuxiang;
Güçler
Seymour Seferi Kuvveti 2,100 ila 2,188; Gaselee Seferi Kuvveti 18,000; Çin Yardım Seferi Kuvveti 2,500; Rus birlikleri 100,000 ila 200,000'den 58,000;	Boxerler; 100,000 ila 300,000; Qing birlikleri; 100,000;
Kayıplar
	Siviller = 18,952+ 32,000 Çinli Hıristiyanlar ve 200 Batılı misyoner; 100,000 toplam ölüm;

Boxer Ayaklanması (geleneksel Çin yazısı: Geleneksel Çince: 義和團起義, basitleştirilmiş Çin yazısı: Basitleştirilmiş Çince: 义和团起义; pinyin: Yìhétuán qǐyì, anlamı haklı ve uyumlu yumruk cemiyeti ayaklanması), Boksör Ayaklanması ya da Boksör Hareketi, Batı'nın 19. yüzyılda Çin üzerindeki ekonomik ve siyasi etkisine karşı çıkartılan bir ayaklanmadır. Tüm yabancıların ülkeden çıkartılması hedeflenmiştir.^[9] 1899 yılı Kasım ayında başlamış 7 Eylül 1901'de sona ermiştir. Ayaklanma ve ayaklanmanın bastırılması sırasında binlerce isyancı, yabancı ve alt sınıf Çinli ölmüştür.

Ayaklanma öncesi durum

Çin, o dönem sömürgeci bir devlet haline gelen Japonya ile Çin'e bağlı bir krallık olan Kore'nin egemenliği için 1894 yılında savaşa tutuştu. Ağır bir yenilgiye uğrayan Çin, Şimonoseki Barışı ile Japonya'ya önemli ödünler vermişse de Japonya'nın uzakdoğuda çok güçlenmesinden çekinen Avrupa devletleri ve Rusya'nın araya girmesiyle Çin bu ödünlerin çoğunu geri aldı.

Batılı devletler bu yardımlarının bedelini Çin'den çok ağır biçimde geri aldılar. Çin'den "ödünler kapma" mücadelesinde Rusya, İngiltere ve Fransa Çin'in ekonomik bakımdan önemli bölgelerini işgal ettiler ve Çin'i parçaladılar. Çin'in, 1894 yılında Japonya'ya karşı ağır bir yenilgi alması ve bu yenilginin doğrudan sonucu olarak Çin'in batılı devletlerce parçalanması Çin'de milliyetçi duyguları harekete geçirdi.

1870 yılında gizli olarak kurulmuş bulunan dinsel nitelikteki Boxer Cemiyeti Manchu Qing hanedanlığına karşı faaliyetlerde bulunuyordu. Ancak, Çin'in parçalanmasından sonra yabancı güçlerin Çin'deki etkinliklerine karşı mücadeleye başlamış ve 1890'ların sonlarında Saray'ın da hoşgörüsünü kazanmıştı.

Ayaklanma

Boxer Ayaklanmasını bastıran Sekiz Devlet İttifakı askerlerinin baskı-resmi. Soldan sağa: İtalya, ABD, Fransa, Avusturya-Macaristan, Japonya, Almanya, Birleşik Krallık, Rusya. (Japonya, 1900)

1899 yılının Kasım ayında ayaklanan Boxer'lar Çin'deki yabancı temsilciliklere, misyonerlere ve yabancı devletlerce yapılmakta olan demiryollarına ve buradaki işçilere saldırdılar.

Bastırılması

Ayaklanmadan büyük rahatsızlık duyan dönemin etkin devletleri İtalya, ABD, Fransa, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Japonya, Almanya, Birleşik Krallık ve Rusya "Sekiz Devlet İttifakı"nı kurdular. 14 Temmuz 1900 tarihinde 54 bin kişilik birleşik bir orduyla Tianjin'deki ayaklanmayı bastıran Sekiz Devlet güçleri, Pekin'e doğru ilerlemeye başladı. 14 Ağustos'ta Pekin'i ele geçiren Ordu, Yasak Şehir'i yağmalamıştır.

Ayaklanmanın bastırılması sırasında, Japon askeri kaynaklarının^[11] ve İngiliz destroyer komutanı Roger Keyes'in raporlarına göre çok sayıda sivil Çinli tecavüze uğramıştır.^[12] The Daily Telegraph muhabiri E. J. Dillon binlerce Çinli kadının bu nedenle intihar ettiğini yazmıştır.^[12]

Sekiz Devlet İttifakı, Çin'e çok büyük bir zarar tazminatı yüklediler. Çin'in son taksidi 1940 yılında bitecek olan bu tazminatı ödemesinin olanağı yoktu. Ancak, "aşırı tazminat" Avrupa'nın yaygın bir sömürü ve baskı taktiğiydi. Çin, bu borcu ödemek için Avrupa devletlerinden borç alacak ve Avrupa'nın daha çok etkisi altına girecekti.

Başarısızlık nedenleri

Çin'in Batı'ya karşı silahlı mücadelesi başarısızlıkla sonuçlandı. Bazı kaynaklarda nedenlerinin şunlar olduğundan bahsedilmektedir;^{[kaynak belirtilmeli]}

Bilinçsiz, dağınık bir direnme ve bağnazca saldırı Avrupa'nın üstün örgütlenme yeteneği karşısında tutunamadı.
Halk kitleleriyle aydınlar arasında kopukluk vardı.
Büyük toprak sahiplerinin bulunmadığı Çin'de toprak ufak parçalara bölünmüştü. Bu yüzden Çin köylüsünün çoğunluğunun, yabancılarla işbirliği yapan büyük toprak sahiplerinden kurtulmak gibi bir derdi yoktu.

Sonuçları

Çin halkının kitleler halinde Boxer Ayaklanması'na ve aydınların 19. yüzyıl sonu 20. yüzyıl başında yabancılara karşı yürüttüğü milliyetçi direnişe katılmaması sömürgeci devletlerin işini kolaylaştırmıştır. Sonuçta Çin'in açık pazar konumu pekişmiştir.

Kaynakça

^ ^a ^b Harrington (2001), s. 29.
^ "China Relief Expedition (Boxer Rebellion), 1900–1901". Veterans Museum and Memorial Center. 16 July 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 March 2017.
^ Pronin, Alexander (7 November 2000). Война с Желтороссией (Rusça). Kommersant. Retrieved 6 July 2018.
^ Hsü, Immanuel C. Y. (1978). "Late Ch'ing Foreign Relations, 1866–1905". Fairbank, John King (Ed.). The Cambridge History of China. Cambridge University Press. s. 127. ISBN 978-0-521-22029-3.
^ Egorshina, O.; Petrova, A. (2023). История русской армии [The history of the Russian Army] (Rusça). Moscow: Edition of the Russian Imperial Library. s. 719. ISBN 978-5-699-42397-2.
^ Xiang (2003), s. 248.
^ Hammond Atlas of the 20th Century. Hammond. 1996. s. 22. ISBN 978-0-8437-1149-3.
^ "Boxer Rebellion". Encyclopædia Britannica. 13 September 2024.
^ Lanxin Xiang (2003). The origins of the Boxer War: a multinational study. Psychology Press. s. 115. ISBN 0-7007-1563-0. 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2017.
^ Lynn E. Bodin (1979). The Boxer Rebellion. Osprey. ss. 26,40. ISBN 0-85045-335-6.
^ Patricia Ebrey; Anne Walthall; James Palais (2008). East Asia: A Cultural, Social, and Political History. Cengage Learning. s. 301. ISBN 0-547-00534-2.
^ ^a ^b Preston, Diana (2000). The Boxer Rebellion: The Dramatic Story of China's War on Foreigners That Shook the World in the Summer of 1900. New York: Walker. ss. 90, 284,285. ISBN 0802713610. 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2017.

[FOOTNOTEHarrington200129-1] Harrington (2001), s. 29.

[2] "China Relief Expedition (Boxer Rebellion), 1900–1901". Veterans Museum and Memorial Center. 16 July 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 March 2017.

[3] Pronin, Alexander (7 November 2000). Война с Желтороссией (Rusça). Kommersant. Retrieved 6 July 2018.

[4] Hsü, Immanuel C. Y. (1978). "Late Ch'ing Foreign Relations, 1866–1905". Fairbank, John King (Ed.). The Cambridge History of China. Cambridge University Press. s. 127. ISBN 978-0-521-22029-3.

[5] Egorshina, O.; Petrova, A. (2023). История русской армии [The history of the Russian Army] (Rusça). Moscow: Edition of the Russian Imperial Library. s. 719. ISBN 978-5-699-42397-2.

[FOOTNOTEXiang2003[httpsbooksgooglecombooksidlAxresT12ogCpgPA248_248]-6] Xiang (2003), s. 248.

[7] Hammond Atlas of the 20th Century. Hammond. 1996. s. 22. ISBN 978-0-8437-1149-3.

[8] "Boxer Rebellion". Encyclopædia Britannica. 13 September 2024.

[9] Lanxin Xiang (2003). The origins of the Boxer War: a multinational study. Psychology Press. s. 115. ISBN 0-7007-1563-0. 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2017.

[10] Lynn E. Bodin (1979). The Boxer Rebellion. Osprey. ss. 26,40. ISBN 0-85045-335-6.

[11] Patricia Ebrey; Anne Walthall; James Palais (2008). East Asia: A Cultural, Social, and Political History. Cengage Learning. s. 301. ISBN 0-547-00534-2.

[Preston-12] Preston, Diana (2000). The Boxer Rebellion: The Dramatic Story of China's War on Foreigners That Shook the World in the Summer of 1900. New York: Walker. ss. 90, 284,285. ISBN 0802713610. 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2017.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]