Bursa kemeri
Bursa kemeri, mimari bir yapıda üst kısmında yatay bir doğru ile bağlanan iki dörtte bir daireden meydana gelen ve fazla bir taşıma gücü olmadığı için daha çok süsleme işlerinde kullanılmış olan kemere Türk mimarisinde verilen ad.
Erken Dönem Osmanlı Mimarisinin en önemli özelliklerinden birisi Bursa kemeri uygulamalarıdır. Erken Osmanlı Dönemi öncesi yayınlarda "Aynalı Kemer" olarak adlandırılmış, Bursa'da özellikle Yıldırım Camii'nde çokça kullanılışından sonra bu kemer tipi Bursa Kemeri olarak bilinmeye başlamıştır.[1]
Yapılarda Bursa kemeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu kemer tipi ahşap yapılarda iki dikmenin üstüne binen yatay kirişi takviye eden iki paraçolun zamanla taş mimaride kullanılmasıyla ortaya çıkmıştır.[2] İlk olarak Büyük Selçukluların Ardistan Cuma Camii'nin duvar çökertme kemerinde rastlanılmaktadır. Ancak burada kemerin ayna kısmı eğrisel görünüştedir; Osmanlı Mimarisindeki uygulamalarda bu eğrilik bulunmaz.[1] Anadolu'da, Anadolu Selçukluları devrinde Konya'daki II. Kılıç Arslan türbesinin girişi, Beylikler Döneminde Milet harabeleri yakınındaki İlyas Bey Camii'nin giriş ve pencere açıklıklarının çökertme kemerleri Bursa kemeri şeklinde düzenlenmiştir.[1]
Yıldırım Camii, Yeşil Cami gibi 15. yüzyılın ilk yarısına tarihlenen camilerde büyük açıklıklarda taşıyıcı kemer olarak kullanıldığı, yüzyılın ikinci yarısından itibaren çoğunlukla küçük açıklıklarda veya dekoratif kemerlerde kullanıldığı görülür. Özellikle mahalle mescitlerinin son cemaat yeri revakının orta aks kemerinde, hamamların eyvan ve duvar çökertme kemerlerinde, yapıların çoğunlukla niş şeklindeki giriş açıklıkları kemerlerinde, pencere kemerlerinde kullanıldığı bu dönemde en iyi örnekleri verilmiş; daha sonraki Osmanlı yapılarının çoğunlukla küçük açıklıklarının şekillenmesinde etkili olmuştur.[1]
Bursa kemerinin Osmanlı mimarisinde kullanımının örneklerinden biri, Topkapı Sarayı'nda Mimar Sinan tarafından 1578 tarihinde yapılmış olan III. Murad Köşkü'nün selsebili; başka bir örnek ise, Mimar Sinan eseri olan ve 1557'de tamamlanan Süleymaniye Camii'nin avlusundaki şadırvandır.[3]
- Bursa'daki bazı Bursa kemerli yapılar
|
|
Minyatürlerde Bursa kemeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Bursa kemeri, minyatür sanatında da resmedilmiştir. 6-8. yüzyıl Göktürk devrine tarihlenen, bir erkek ve Umay biçimli kadın tasvirinde, 13. yüzyıla ait bir Abbasi yazmasında, 14., 15., 16. ve 17. yüzyıl İran minyatürlerinde ve 16 ve 17. yüzyıl Hint minyatürlerinde bu tarz kemere rastlanmıştır. Nakkaş Osman'ın Kıyâfetü’l- İnsâniyye fî Şemâili’l-Osmaniyye adlı padişahlar albümünde Osmanlı padişahları Bursa kemeri altında resmedilmiştir.[4]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Yıldırım Camii son cemaat yeri revakı -
Muradiye Camisi giriş eyvanı -
-
Nakkaş Osman'ın Bursa kemeri altında oturan I. Selim minyatürü -
Süleymaniye Camii avlusundaki şadırvan -
Topkapı Sarayı, III. Murad Köşkü selsebili
.jpg)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d Durmuş, Esra. "Bursa'da erken dönem Osmanlı Mimarisi'nde Kemer". Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi, 2019. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
- ^ Osmanlıoğlu, Mehmet. "Camilerin Yapısal Bileşenleri" (PDF). Mila Mimarlık. 13 Mart 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
- ^ Tarhan Üntak, Aslı. "Kültürel Karşılaşmalar: İtalya'daki Lecce Kentinin Barok Mimarisi Üzerindeki Olası Osmanlı Sanatı Etkileri". Sanat Tarihi Yıllığı, Sayı 29, Yıl 2020. 19 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
- ^ Peçe, Zaliha. ""Nakkaş Osman ve Levnî'ye ait Padişah Portrelerinin Kompozisyon ve Teknik Açıdan Karşılaştırılması" (PDF). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü yüksek lisans tezi, 2015. 25 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.