ByLock
| Geliştirici | David Keynes Gülen Hareketi (iddia) |
|---|---|
| İlk yayınlanma | 2014 |
| İşletim sistemi | Android IOS |
| Diller | İngilizce Türkçe |
| Tür | Anlık mesajlaşma |
ByLock, anonim kullanıcıların şifreli bir şekilde mesajlaşabilmesine olanak tanıyan bir akıllı telefon uygulamasıdır. 2014'te Google Play ve App Store'a yüklenerek kullanıcıların erişimine sunuldu.[1] 2016 yılında kapatılana kadar toplam 600 bin kişi tarafından indirildi. Millî İstihbarat Teşkilatı'nın açıklamalarına göre indirenlerin çoğu Türkiye, İran ve Suudi Arabistan'dandı.[2]
Uygulamanın lisans sahibi olarak David Keynes isimli bir ABD vatandaşının adı geçmektedir. Hürriyet'in bir haberine göre bu kişinin David Keynes kimliğini kullanan Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan bir Türk vatandaşı olduğu anlaşıldı. Keynes, Hürriyet'e yaptığı açıklamada, ByLock'u eski ev arkadaşı olan ve şu anda Türkiye'de yaşayan "Fox" lakaplı kişinin geliştirdiğini, amacının ByLock'u Silikon Vadisi'ndeki teknoloji şirketlerine satmak olduğunu ve kendi kredi kartını kullanarak bunu App Store'da yayınladığını söyledi.[3] "Alpaslan Demir" olan adını ABD vatandaşı olduktan sonra değiştirerek David Keynes adını alan Keynes, hakkında çıkarılan yakalama kararından sonra 9 Haziran 2021'de İstanbul Havalimanı'na gelerek Türk makamlarına teslim oldu.[4] Hakkında "silahlı terör örgütüne üye olma" suçundan dava açılan Keynes hakkında yapılan yargılama sonucunda İstanbul 29. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından "ceza verilmesine yer olmadığına" karar verildi.[5]
Gülen Hareketi'yle ilişkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]15 Temmuz darbe girişimi'nin ardından darbecilerin ve diğer Gülen Hareketi üyelerinin ByLock üzerinden görüştüğü iddia edildi. Darbe sonrasında Gülen Hareketi üyelerine karşı açılan davalarda ByLock yazılımı bir delil olarak kullanıldı.[6] Millî İstihbarat Teşkilatı'nın ByLock raporuna göre ByLock'un veritabanı MİT tarafından ele geçirildi ve sunucu tarafında kullanıcı şifrelerinin MD5 ile özetlenmesi dışında herhangi bir şifrelemenin olmadığı, kullanıcıların "yasinkomiser", "savcı20", "aydinlik kolej muduru suleyman" gibi takma isimler kullanarak örgüt içi yazışmalar yaptığı saptandı. Geliştiricinin kullanıcıları VPN kullanmaya zorlamak için Türkiye'ye ait IP adreslerini engellediği ortaya çıktı.
ByLock'un cep telefonunda yüklü olmasının Gülen Hareketi üyeliğine dair bir delil olarak kabul edilmesi birçok gazeteci ve avukat tarafından tepki ile karşılandı. Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı bazı kullanıcıların kendi isteği olmadan uygulamayı yüklemiş olabileceği gerekçesiyle11 bin 480 adli soruşturma dosyasını tekrar incelemeye aldı.[7] İnceleme sonucunda, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, ByLock mesajlaşma programını iradeleri dışında telefonlarına indiren kişilerin "tek delilin bu olması" halinde tahliye edileceğini açıkladı[8]. 11 bin 480 cep telefonu numarasının ByLock'a irade dışı yönlendirildiği tespit edildi.[9]
15 Temmuz darbe girişiminin ardından Gülen Hareketi mensuplarına yönelik soruşturma ve yargılamalarda ByLock programını kullanmak "silahlı terör örgütü üyeliği" suçu bakımından tek başına tutuklama ve mahkûmiyet gerekçesi yapıldı. Ancak bu kararlar, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve BM İnsan Hakları Komitesi ve Keyfi Tutuklamalar Çalışma Grubu tarafından insan hakları ihlali olarak değerlendiridi. Verilen kararlardan bazıları şöyledir:
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları
[değiştir | kaynağı değiştir]Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 20 Temmuz 2021 tarihinde verdiği Tekin Akgün/Türkiye kararı ile "ByLock" kullanmanın başka delillerle desteklenmediği sürece makul bir suç şüphesi oluşturmayacağına, bu gerekçeyle verilen tutuklama kararı ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (AİHS) "özgürlük ve güvenlik hakkı"nı düzenleyen 5'inci maddesinin ihlal edildiğine karar verdi.[10]
AİHM, ByLock kullanımı gerekçesiyle verilen mahkûmiyet kararına karşı yapılan başvuruyu incelediği 26 Eylül 2023 tarihli Yüksel Yalçınkaya/Türkiye kararında ise, ByLock verilerinin gerçekliğini sorgulama imkânı verilmemesi nedeniyle adil yargılanma hakkının (AİHS m.6) ihlal edildiğine, ByLock kullanmanın silahlı terör örgütü üyeliği suçu için tek başına yeterli delil sayılamayacağı, yerel mahkemelerin bu geniş ve öngörülemez yorumu ile yalnızca ByLock kullanımına dayalı otomatik bir suç karinesi oluşturulduğu ve bu durumun suçlanan kişinin kendisini aklamasını neredeyse imkânsız hâle getirdiğini belirterek, ByLock kullanma gerekçesine dayalı mahkûmiyet kararı ile kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesinin (AİHS m.7) ihlal edildiğine karar verdi.[11][12]
AİHM, Türkiye'de 239 ayrı mahkeme tarafından ByLock kullandıkları gerekçesiyle "silahlı terör örgütü üyeliği" suçundan cezalandırılan 239 kişinin başvurusunu birleştirerek verdiği 22 Temmuz 2025 tarihli "Demirhan ve 238 diğerleri" kararı ile, başvuruculara yönelik mahkûmiyetlerin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (AİHS) 6. maddesindeki adil yargılanma hakkı ile 7. maddesindeki kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesini ihlal ettiğine hükmetti. Kararda, Türk mahkemelerinin ByLock kullanımına ilişkin "kategorik yaklaşımı"nın hukuki temelden yoksun olduğu belirtildi. Bu bağlamda, ByLock kullanmış olan herkesin, tek başına bu gerekçeyle silahlı terör örgütüne üyelikten mahkum edilemeyeceği vurgulandı.[13] Kararda ayrıca, benzer başvuruların çokluğu nedeniyle sorunun "sistemik nitelikte" olduğu ifade edilerek, Türkiye'den ulusal düzeyde çözüm üretilmesi istendi. Mahkeme, 239 başvurucuya tazminat ödenmesine hükmetmezken, ihlal kararının yerine getirilmesi için yeniden yargılama yolu açılmasının en uygun tazmin yolu olduğu vurgulandı.[13][14] Bu karar, 26 Eylül 2023'te verilen Yüksel Yalçınkaya davasındaki ihlal tespitini teyit eder nitelikte olup, ByLock deliline dayalı yargılamalara ilişkin AİHM içtihadının devamı olarak değerlendirilmektedir.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi ve Çalışma Grubu kararları
[değiştir | kaynağı değiştir]BM İnsan Hakları Komitesi 28 Mayıs 2019 tarih ve 2980/2017 sayılı İsmet Özçelik ve Turgay Karaman/Türkiye kararında başvuranların tutuklanmasına gerekçe yapılan ByLock kullanma ve Banka Asya'ya para yatırma gibi iddiaların tutuklama gerekçesi olamayacağına karar verdi.[15][16]
BM İnsan Hakları Konseyi Haksız Tutuklamalar Çalışma Grubu Mestan Yayman/Türkiye kararı ile (Opinion No. 42/2018 – 21 Ağustos 2018), ByLock gibi herkese açık bir mesajlaşma uygulamasını kullanmış olmanın suç delili olamayacağı, bu uygulamanın kullanılmasının düşünce ve ifade özgürlüğü kapsamında kaldığı belirtildi.[17][18] Çalışma Grubu'nun daha sonra verdiği onlarca karar da aynı mahiyettedir.[19]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
- ^ "Son dakika: FETÖ'nün haberleşme programı ByLock'un lisans sahibi David Keynes teslim oldu!". 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2025.
- ^ "ByLock'un lisans sahibi David Keynes hakkındaki kararın gerekçesi açıklandı". 31 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2025.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
- ^ "Ankara Başsavcılığı: ByLock'a yönlendirilen bin kişinin tahliyesini talep edeceğiz". BBC Türkçe. 8 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2025.
- ^ "ByLock tuzağını çözenlerden Tuncay Beşikçi: Müzik dinlemek isteyenlere ByLock tuzağı kurmuşlar". Milli Gazete. 3 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2025.
- ^ "AİHM: Bylock kullanıcısı olmak tek başına 'makul şüphe' oluşturmaz". euronews. 21 Temmuz 2021. 21 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ "Yalçınkaya kararının anlamı, bağlayıcılığı ve muhtemel sonuçları « PolitikYol.com | Yorum, Analiz, Haber Sitesi". 10 Ekim 2023. 12 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ "ByLock ve Bank Asya davasında, AİHM'den Türkiye aleyhine ihlal kararı". euronews. 26 Eylül 2023. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ a b "CASE OF DEMİRHAN AND OTHERS v. TÜRKİYE, (Applications nos. 1595/20 and 238 others)". 25 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2025.
- ^ "AİHM'den toplu ByLock kararı: Türkiye'ye bir mahkûmiyet daha". 22 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2025.
- ^ "BM'den Türkiye'ye 'ultimatom': Devlet partisi iki şüpheliyi bırakmak zorunda - Diken". 29 Mayıs 2019. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ Arslan, Adem Yavuz (2 Haziran 2019). "İlk uluslararası mahkeme kararı: BM kararı tahliyelerin kapısını açıyor". Tr724. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ Haber, Ukrayna (28 Ekim 2018). "Bylock suçlamasını çürüten ilk uluslararası karar". devamını oku... 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ Merkezi (29 Kasım 2018). "Birleşmiş Milletler: ByLock tek başına suç delili olamaz (Mestan Yayman Kararı-4)". Tr724. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ "BM, Türkiye'den bireysel 'keyfi tutuklama' şikayetini kabul etti". euronews. 3 Nisan 2020. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.