Canihites ailesi
Canihites veya Tzanihites ailesi (Yunanca: Τζανιχίτες) "Tzanihítes", Türkçe: Cancalar, Laz kökenli aristokrat bir ailedir.[1] Pontus'un merkez Haldia bölgesindeki Caniha veya Tzaniha (Yunanca: Τζάνιχα "Tzaniha"; Türkçe: Canca) yerleşiminde yaşamışlardır. Tarihçi Anthony Bryer'a göre, 1355 yılından sonra Canihitesler, Trabzon İmparatorluğu'nun işgali sırasında Kabazites ailesi ile aynı safta yer almışlardır. En tanınmış Canihitesler: Theodore, John, Sevastos, Stephen, Michael ve iki Konstantindi.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Aile, Türkiye'nin bugünkü Torul kenti yakınlarındaki Tzaniha (Yunanca: Τζάνιχα; Türkçe: Canca) kalesi ve aynı adı taşıyan bölgeden geliyordu. Anthony Bryer ve Alexios Savvides gibi modern bilim adamları, bu aileyi Gürcülerle akraba yerel bir kabile olan Zanlar (Yunanca: Tzannoi) ile ilişkilendirmiştir.[2][3] 14. yüzyılın ortalarında Trabzon İmparatorluğu'nu parçalayan iç savaşlarda, Tzanihites ailesi Sholarioi liderliğindeki Bizans yanlısı fraksiyonun yanında yer aldı.[2] İç savaşlar sona erdikten sonra, Kabazites ailesi, Haldia eyaletinin kalıtsal valileri (δούκες) olarak Tzanihita ailesinin yerini almış olabilir.[4] Aile, Trabzon'un Osmanlı İmparatorluğu'nun eline geçmesinden sonra da varlığını sürdürmüştür: Osmanlı vergi kayıtlarında 1515 yılına kadar aile üyelerine atıfta bulunulmaktadır.[5]
Kayda değer aile fertleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Theodoros Tzanihites (Θεόδωρος Τζανιχίτης), 1306 yılında yazılmış bir metinde adı geçmektedir (II. Aleksios döneminde).
- İrene Tzanihitisa (Ἐρήνη Τζανηχήτησα), toprak sahibi, Theodore Tzanihites ile aynı yazıtta geçmektedir.
- İoannis Tzanihites (Ἰωάννης Τζανιχίτης), Mihail Panaretos tarafından 1330-55 arasında Pinkernis olarak aftedildi. İoannis 1352 yılında ayaklandı ve Tzaniha Kalesi'ni ele geçirir, ancak sonrasında III. Aleksios tarafından bozguna uğratıldı.
- Sevastos Tzanihites (Σεβαστός Τζανιχίτης), 1295 doğumludur. Askeri kampta önemli bir görevde bulundu ve Trabzon İç Savaşı sırasında (1341) Trabzon imparatoriçesi İrini'yi tahttan indirmeye çalıştı, bu girişimin sonucunda Aziz Eugenius'un müstahkem manastırındaki görevinden oldu. Daha sonra Limnia'ya sürüldü ve infaz edildi.
- Stefanos Tzanihites (Στέφανος Τζανιχίτης), 1344-1350 arası dönemde “megas kontostaulos” olarak geçmektedir.
- Mihail Tzanihites (Μιχαήλ Τζανιχίτης), Kaffa'nın dışındaki Trabzon deniz filosundaki bir deniz saldırısında yer aldı (1349) ve John Kabazites ile birlikte savaşta öldürüldü.
- Konstantínos Tzanihites (Κωνσταντῖνος Τζανιχίτης), 1365–1386 yılları arasında Matzouka valisi ve megas konostaulos.
- Konstantínos Tzanihites (Κωνσταντῖνος Τζανιχίτης), 1415'teki Palaiomatzouka valisi. Muhtemelen öncekiyle aynı kişi.
- [NA] Tzanihites (Τζανιχίτης), 1433 yılında Trabzon'da toprak sahibi.
Kale
[değiştir | kaynağı değiştir]Bryer, Tzaniha'da (Canca) eski bir kalenin ve iki şapelin kalıntılarının bulunduğunu belirtir. Günümüzde Canca Kalesi olarak bilinen yapı, Gümüşhane'nin 2 km kuzeybatısında ve Kanis (Harşit) nehrinin güney kıyısından 400 metre uzaklıkta bir alanda yer almaktadır. Her iki şapel de kiliselere özgü Hristiyan figürlerin resimlerini veya yazıtlarını içerir.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ David Marshall Lang. Georgia in the reign of Giorgi the Brilliant : 1314-1346
- ^ a b Savvides 2009, s. 208.
- ^ Bryer & Winfield 1985, s. 300.
- ^ Bryer & Winfield 1985, s. 303.
- ^ Savvides 2009, s. 211.
- ^ "Canca and the Tzanichites of Pontus" - Pontos World
- Encyclopedia of Pontian Hellenis. Malloiaris Peadia
- Anthony Bryer & David Winfield, The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos (DOS. XX), vol. 1–2, Washington, 1985. Page 309-310.
- Alexios Savvides (2002). "Τζάννοι-Τζανίτ-Τζανιχίτες: Το πρόβλημα της επιβίωσης ενός καυκασιανού λαού στο βυζαντινό Πόντο των Μεγαλοκομνηνών". Αρχείον Πόντου (Yunanca). Cilt 49.