Carassius cuvieri
| Carassius Cuvieri | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||
| Carassius Cuvieri | |||||||||||||
Japon Beyaz Havuz Balığı (Carassius cuvieri), Sazangiller (Cyprinidae) familyasına ait bir tatlı su balığı türüdür. Japonya’ya özgüdür ve “Japon havuzu”, “beyaz havuz balığı” ya da Japonca adıyla gengorō-buna (ゲンゴロウブナ) olarak da bilinir. Bu tür, insan eliyle Asya’nın çeşitli bölgelerine tanıtılmıştır ve yaygın akvaryum balığı olan altın balık (Carassius auratus) ile yakından akrabadır.
Tanım
[değiştir | kaynağı değiştir]Orta büyüklükte bir balıktır ve 50 cm’ye kadar büyüyebilir. Kafası geniş, burnu küt ve dudakları etlidir; bıyık (barbel) bulunmaz. Vücudu yandan basık ve sırtı kambur yapıdadır. Pulları büyük, sikloid şekildedir ve yan çizgi sistemi tamdır. Sırt ve anal yüzgeçlerin son ışınlarında tırtıklanma görülür; kuyruk yüzgeci çatal biçimindedir.
Taksonomi ve Evrim
[değiştir | kaynağı değiştir]Başlangıçta altın balığın bir alt türü olarak sınıflandırılmış ve Carassius auratus cuvieri adıyla tanımlanmıştır. Ancak mitokondriyal DNA’ya dayalı genetik araştırmalar, bu türün yaklaşık bir milyon yıl önce (Erken Pleistosen döneminde) atasal formdan ayrıldığını ortaya koymuştur. Bu bulgular tür düzeyinde tanınmasını desteklemekte, ancak taksonomik olarak bazı görüş ayrılıkları devam etmektedir.
Japonya’daki Biwa Gölü’ne özgü yaban popülasyonu "gengorō-buna" olarak adlandırılır. Bu türe ait olduğu düşünülen fosilleşmiş yutak dişleri, gölün güneybatısında yer alan Katata Formasyonu'nda keşfedilmiştir.
Yayılım ve Yaşam Alanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihsel olarak yalnızca Biwa Gölü ve ona bağlı Yodo Nehri sisteminde bulunuyordu. Daha sonra Tayvan, Güney Kore ve diğer bazı Asya ülkelerine tanıtılmıştır. Güney Kore’de ilk yerleştirmeler devlet eliyle yapılmış, ardından Budistlerin "canlı salıverme" uygulamaları sayesinde doğaya yayılmıştır.
Tatlı suya uyumlu bir türdür ve genellikle durgun ya da yavaş akan suları tercih eder. Göller, kanallar ve göl arkalarında, 20 metreye kadar derinliklerde yaşar. Amerika Birleşik Devletleri'nin Vermont eyaletinde izinsiz bulundurulması yasaktır.
Beslenme
[değiştir | kaynağı değiştir]Omnivor bir türdür; algler, su bitkileri, fitoplankton, böcekler ve küçük kabuklularla beslenir. Larva döneminde zooplankton temel besin kaynağıdır. Yaklaşık 1,8 cm boya ulaştığında sürü hâlinde açık sulara yönelir ve fitoplanktonla beslenmeye başlar. Bu beslenme biçimi erişkinlikte de devam eder. Yutak dişleri, bu beslenme şekline uyum sağlayacak şekilde evrimleşmiştir.
Üreme
[değiştir | kaynağı değiştir]Üreme dönemi nisan ile haziran ayları arasındadır. Yumurtlama, sazlık gibi su bitkilerinin yoğun olduğu alanlarda gerçekleşir. Bazı bireyler, bağlı küçük su kütlelerine göç ederek burada ürer. Yavrular genellikle yumurtlandıkları bölgeye yakın alanlarda kalır.
İnsanlarla İlişkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Japonya’daki Biwa Gölü çevresinde yerel balıkçılık için önemli bir türdür. Nesli tükenmekte olan nigoro-buna türünün yerine, geleneksel bir fermente balık yemeği olan funazushi’de bu tür kullanılmaktadır.
Ayrıca Osaka bölgesinde geliştirilen daha iri yapılı bir varyant olan hera-buna (ヘラブナ), sportif balıkçılık amacıyla Japonya’nın birçok bölgesine salınmış ve yakala-bırak yöntemiyle avlanmaktadır. Çin’de ise bu tür, kültür balıkçılığı kapsamında gıda amacıyla yetiştirilmektedir.
Ayrıca, insanlarda enfeksiyona neden olabilen parazitik bir trematod olan Clinostomum complanatum’un ara konakçısı olarak da tanımlanmıştır.
Koruma Durumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Biwa Gölü’ndeki doğal popülasyon, Japonya’nın Kırmızı Veri Kitabı’nda tehlike altında olarak listelenmiştir. Türün sayısındaki düşüşte su kirliliği, istilacı türlerin baskısı ve aşırı avlanma gibi etkenler rol oynamaktadır.
Kanakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kanao, S., Hasegawa, K., & Mukai, T. (2021). Carassius cuvieri [Errata of 2019 assessment]. IUCN Nesli Tehlike Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi, 2019: e.T166137A210023750. https://doi.org/10.2305/IUCN.UK.2019-2.RLTS.T166137A210023750.en
- Shao, K.-T. (2009). Carassius cuvieri. Tayvan Balık Veritabanı. Erişim: 28 Kasım 2012.
- Apalikova, O., Podlesnykh, A., Kukhlesky, A., Guohua, S., & Brykov, V. (2011). Gümüş havuz sazanı (Carassius auratus gibelio), C. auratus cuvieri, C. carassius ve Cyprinus carpio’nun mitokondriyal DNA varyasyonuna dayalı filogenetik ilişkileri. Rus Genetik Dergisi, 47(3), 322–331. https://doi.org/10.1134/S1022795411020025
- Kunimune, Yoshio; Mitsunaga, Yasushi; Komeyama, Kazuyoshi; Matsuda, Masanari; Kobayashi, Toru; Takagi, Tsutomu; Yamane, Takeshi (2011). "Japonya'nın Biwa Gölü'ndeki yetişkin havuz balığı nigorobuna Carassius auratus grandoculis ve gengoroubuna Carassius cuvieri'nin mevsimsel dağılımı".Balıkçılık Bilimi.77(4):521–532. https://doi.org/10.1007/s12562-011-0354-7 https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2011FisSc..77..521K/abstract
- Nishino, H., & Maehata, M. (2012). Biwa Gölü: Doğa ve İnsanlar Arasındaki Etkileşimler. Springer. ISBN 978-94-007-1782-4
- Ulusal Çevre Çalışmaları Enstitüsü. (2018). Carassius cuvieri. Japonya’nın İstilacı Türleri Veritabanı. Erişim: 8 Aralık 2018.
- Jang, Min-Ho; Kim, Jung-Gon; Park, Sung-Bae; Jeong, Kwang-Seuk; Cho, Ga-Ik; Joo, Gea-Jea (2002). Güney Kore’nin büyük nehir sistemlerinde getirilen balıkların dağılımının güncel durumu. Uluslararası Hidrobiyoloji Dergisi, 87(2–3), 319–328. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/1522-2632(200205)87:2/3%3C319::AID-IROH319%3E3.0.CO;2-N
https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2002IRH....87..319J/abstract
- Vermont Balık ve Yaban Hayatı Departmanı. (2018). Başlık 10 Ek: Vermont Balık ve Yaban Hayatı Düzenlemeleri (PDF). Vermont Tüzükleri Çevrimiçi. Erişim: 7 Aralık 2018.
- Suzuki, T., Kobayashi, T., & Ueno, K. (2008). Biwa Gölü’ndeki Cyprininae balık türlerinin/alt türlerinin larva ve gençlerinin genetik tanımlanması. Balıkların Çevresel Biyolojisi, 82(4), 353–364. https://doi.org/10.1007/s10641-007-9296-4 https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2008EnvBF..82..353S/abstract
- Li, T., Long, M., Gatesoupe, F.-J., Zhang, Q., Li, A., & Gong, X. (2015). Farklı sazan türlerindeki bağırsak bakteri topluluklarının pyrosequencing ile karşılaştırmalı analizi. Mikrobiyal Ekoloji, 69(1), 25–36. https://doi.org/10.1007/s00248-014-0480-8
- Aohagi, Y., Shibahara, T., Machida, N., Yamaga, Y., & Kagota, K. (1992). Clinostomum complanatum (Trematoda: Clinostomatidae)’un Japonya’daki beş yeni balık konakçısı. Yaban Hayatı Hastalıkları Dergisi, 28(3), 467–469. https://doi.org/10.7589/0090-3558-28.3.467