Döndü Hatun
Döndü Hatun, 1411-1419 yılları arasında hüküm süren Celâyir hükümdarı.
Abdürrezzâk es-Semerkandî'ye göre Celayir Sultanı Şeyh Üveys Celâyir'in kızıdır.[1] Şebânkâreî ise onun Hasan-ı Büzürg ve Dilşad Hatun'un kızı olduğunu söylemiştir. Çağdaş yazarlar ise onun Hüseyin Celâyir'in kızı olduğunu düşünmektedir.
Şebânkâreî'ye göre, ilk evliliğini 1393 yılında Memlük Sultanı Seyfeddin Berkuk ile yapmıştır. Bu evlilik, Timur'a karşı Irak ve Mısır arasında bir ittifak oluşturmak amacıyla amcası Ahmed Celâyir tarafından ayarlandı.[2] Amcasıyla birlikte Kahire'ye yaptığı bir seyahat sırasında Berkuk, güzelliğine hayran kalıp onunla evlenmek istedi. Amcası Irak'a geri döndüğünde Döndü Hatun Mısır'da kaldı ve Memlükler Timur'a karşı yardımda bulunmak için ordularını gönderdi.[2] Berkuk, Döndü Hatun'u sevdiği için mutlu bir evlilik yaşıyordu ancak Döndü Mısır'daki hayatı sevmedi ve vatan hasreti çekti. Sonunda Berkuk onun Irak'a dönmesine izin verdi. Daha sonra Irak'ta kuzeni Veled Celâyir ile evlendi.
Hükümdarlık
[değiştir | kaynağı değiştir]1410'da Sultan Ahmed Celâyir, Karakoyunlular tarafından öldürüldü ve Bağdat kuşatıldı. Kuşatma 1 yıldan fazla sürdü ve Döndü Hatun kuşatma sırasında Bağdat'ta idi. Kuşatma altındaki Bağdat'ın askeri valisi Bahşayiş, Döndü Hatun'un kızıyla evlenmek istedi. Normalde kabul edilemez olan bu teklif kabul edildi.[1] Ancak Bahşayiş düğün gecesi öldürüldü ve cesedi sabaha kadar teşhir edildi. Tarih-i Giyasi'ye göre cinayeti emreden Döndü Hatun idi.[3] Döndü Hatun, gerçekte ölmüş olan Ahmed Celâyir'in aslında saklandığına ve ölmediğine, halkını kurtarmak için yakında geri döneceğine dair bir söylenti çıkararak Bağdat halkına 3 gün boyunca kutlama yapmalarını emretti. Kargaşadan doğan fırsatı değerlendirerek 6 çocuğuyla birlikte şehirden kaçtı ve önce Vasit'e[1] ardından Şuştar'a[3] gitti. Şuştar, Basra ve Vasit'te güç toplayan Döndü Hatun'un devletin kalan topraklarında hüküm sürdüğü, oğulları Mahmud Celâyir ve II. Üveys ile birlikte sekiz yıl iktidarda kaldığı bildirilmektedir.[2] Bununla birlikte, iktidarı güvende değildi. Bu nedenle Huzistan'ı kontrol altında tutabilmek için Şahruh'a boyun eğdi. Hanbeli, kendi adına hutbe okuttuğunu ve kendi adına sikke bastırdığını, kendisinin ardından oğlunun başa geçtiğini söyler.[2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Üçok, Bahriye (1965). İslâm devletlerinde kadın hükümdarlar. Türk Tarih Kurumu. 27 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2024.
- ^ a b c d Mernissi, Fatima (2003). The forgotten queens of Islam. Karachi: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-579868-5.
- ^ a b Binbaş, Evrim (2 Ocak 2020). "The Jalayirid Hidden King and the Unbelief of Shāh Mohammad Qara Qoyunlu". Journal of Persianate Studies. 12 (2): 206-236. doi:10.1163/18747167-12341340. ISSN 1874-7167. 25 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi27 Temmuz 2024.