Dağ bülbülügiller
| Dağ bülbülügiller | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) Bayağı dağ bülbülü (Prunella modularis) | |||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||
| Motacilla modularis Linnaeus, 1758 | |||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||
| Laiscopus | |||||||||||||
Dağ bülbülügiller (Prunella), Eski Dünya'ya özgü Prunellidae familyasına ait bir kuş cinsidir.[1] Bu küçük ötücü kuş grubu, yakın akraba türlerden oluşur ve tamamı Prunella cinsine dahildir. Çoğu tür, Avrupa ve Asya'nın dağlık bölgelerinde yaşar; ancak Bayağı dağ bülbülü ve Japon dağ bülbülü alçak rakımlı alanlarda da görülür. Benzer şekilde, Sibirya dağ bülbülü de Sibirya'nın kuzeyindeki düz arazilerde yaşar. Bu kuşlar tam anlamıyla göçmen sayılmaz; ancak kışın, bulundukları bölgenin soğuk kesimlerinden ayrılarak daha ılıman alanlara geçebilir ve rakıma bağlı yer değişimleri yapabilirler.[2]
Taksonomi ve etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Prunella cinsi, Fransız ornitolog Louis Vieillot tarafından 1816 yılında tanımlanmış olup, tip tür olarak Bayağı dağ bülbülü (Prunella modularis) belirlenmiştir.[3][4] Genellikle tüm dağ bülbülleri bu cinse dahil edilse de, Büyük dağ bülbülü (Prunella collaris) ile Prunella himalayana zaman zaman Laiscopus adlı ayrı bir cins altında sınıflandırılmaktadır.[5]
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu kuşlar, dış görünüş olarak serçelere benzese de onlarla yakın akraba olmayan, küçük ve görece sade görünümlü türlerdir. Boyları 14 ila 18 cm arasında değişir; ağırlıkları ise 25 ile 35 gram arasındadır.[2] Ancak dağ bülbülleri, ince ve sivri gagalarıyla serçelerden ayrılır; bu özellikleri, yazın yerde yaşayan böceklerle beslenmeleri için daha uygundur. Kış aylarında ise beslenmelerini küçük tohumlar ve meyvelerle desteklerler. Ayrıca, bu tohumların sindirilmesine yardımcı olması için taş ve kum da yutabilirler.[5][6]
Türlerin çoğu toplu halde yaşarken, Bayağı dağ bülbülü bu açıdan bir istisna oluşturur; genellikle yalnız yaşamayı tercih eder, yalnızca beslenme sırasında diğer bireylerle bir araya gelir.[6]
Dağ bülbülleri yılda bir ila üç kez üreyebilir. Kur davranışları, erkeklerin yoğun ötüşleriyle başlar; bazı türlerde bu ötüş, eş çekmek amacıyla kısa ve kulaklı toygarı andıran uçuşlarla da desteklenir. Türlerin çoğunda yuva yapımı her iki cinsiyetin ortak çalışmasıyla gerçekleşir; ancak bu konuda da büyük dağ bülbülü bir istisnadır, çünkü erkek bireyler ne yuva yapımına ne de kuluçkaya katılır. Yuvalar genellikle düzgün biçimde çanak şeklindedir ve içine beneksiz yeşil ya da mavi renkte 3 ila 6 yumurta bırakılır.[2][5] Yumurtalar yaklaşık 12 gün boyunca kuluçkada kalır. Yavrular her iki ebeveyn tarafından beslenir ve yaklaşık 12 gün sonra yuvadan uçacak olgunluğa ulaşırlar.[5]
Yaşam alanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Dağ bülbüllerinin yaşam alanı, ağaç sınırının üzerinde ancak kalıcı kar sınırının altında kalan dağlık bölgelerdir. Büyük dağ bülbülü, Himalayalar’da yaklaşık 8.000 metre yüksekliğe kadar gözlemlenmiştir; Prunella himalayana ve Prunella rubeculoides ise 5.500 metreye kadar çıkabilmektedir. Ancak çoğu tür, daha alçak rakımlarda bulunan çalılık bölgelerde ürer. Türlerin büyük kısmı rakıma bağlı göç hareketleri gösterir; kış aylarında daha düşük irtifalara inerler. Bununla birlikte, bazı türler uzun mesafeli göçler de yapar. Özellikle sibirya dağ bülbülü, kuzey Sibirya’dan Çin ve Kore’ye doğru 3.000–5.000 kilometre mesafe kat ederek göç eden en dikkat çekici örnektir. Dağ bülbülleri zamanlarının büyük kısmını orman altında geçirir; ürkütüldüklerinde dahi genellikle alçaktan uçarak en yakın çalı veya ağaca ulaşmayı tercih ederler.[5]
Tür listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Şu anda on iki tür kabul edilmektedir:[7]
- Büyük dağ bülbülü Prunella collaris
- Prunella himalayana
- Prunella rubeculoides
- Prunella strophiata
- Sibirya dağ bülbülü Prunella montanella
- Prunella fulvescens
- Sürmeli dağ bülbülü Prunella ocularis
- Prunella atrogularis
- Prunella koslowi
- Bayağı dağ bülbülü Prunella modularis
- Prunella rubida
- Prunella immaculata
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Liu, B. et al. (2017) Explosive radiation and spatial expansion across the cold environments of the Old World in an avian family 6 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Ecology and Evolution. https://doi.org/10.1002/ece3.3136
- ^ a b c McClure, H. Elliott (1991). Forshaw, Joseph (Ed.). Encyclopaedia of Animals: Birds. Londra: Merehurst Press. ss. 184. ISBN 1-85391-186-0.
- ^ Vieillot, Louis Pierre (1816). Analyse d'une Nouvelle Ornithologie Élémentaire (Fransızca). Paris: Deterville/self. s. 43. 27 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2025.
- ^ Mayr, Ernst; Paynter, Raymond A. Jr, (Ed.) (1964). Check-list of Birds of the World. 10. Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology. s. 3. 11 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2025.
- ^ a b c d e Hatchwell, B.J. (2005). "Family Prunellidae (Accentors)". del Hoyo, J.; Elliott, A.; Christie, D.A. (Ed.). Handbook of the Birds of the World. 10: Cuckoo-shrikes to Thrushes. Barcelona, Spain: Lynx Edicions. ss. 496-513. ISBN 978-84-87334-72-6.
- ^ a b Burton, Maurice; Burton, Robert (1974). The Funk & Wagnalls Wildlife Encyclopedia. 1. New York, N.Y.: Funk and Wagnalls. OCLC 20316938.
- ^ Gill, Frank; Donsker, David, (Ed.) (2024). "Waxbills, parrotfinches, munias, whydahs, Olive Warbler, accentors, pipits". World Bird List Version 14.1. International Ornithologists' Union. 29 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]