Dağ lalesi
| Dağ lalesi | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||||
| Tulipa armena Boiss., Diagn. Pl. Orient., ser. 2, 4: 99 (1859). | |||||||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||||||
| |Tulipa confusa Gabrieljan | |||||||||||||||||||
Dağ lalesi veya bilimsel adıyla Tulipa armena, zambakgiller familyasından çok yıllık bir bitki türüdür.[1][2][3] Türün bilimsel adı bitkinin yetiştiği Ermeni Yaylası'ndan gelmektedir. Ermenistan, Türkiye, İran ve Güney Kafkasya'ya endemiktir.[4]
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Tulipa armena son derece değişkendir.[5] Bitkinin soğanının çok tüylü olmayan ince bir dış çeperi vardır. Bitkinin gövdesi 8 ila 25 cm uzunluğundadır. Gövdede 3 ila 6 yaprak vardır. Yapraklar geniş, pala şeklinde, tüylü veya pürüzsüzdür ve genellikle dalgalı kenarlara sahiptir. 20 cm uzunluğa erişebilen yapraklar yeşil veya gridir.[6] Çiçekler fincan veya kase şeklindedir ve renk olarak çok değişkendir. Genellikle koyu mor, siyah, kırmızı veya koyu yeşil rengindedir.[7] Tepaller normalde ovaldir. İpçikler siyah veya siyahımsı mor, anterler sarı veya siyahtır.
Türkiye'de lycica ve armena alt türleri arasındaki fark, soğanın üzerindeki tüylerden anlaşılır.[8]
Yetişme ortamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Dağ lalesi Kuzeydoğu Türkiye, Transkafkasya (Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan) Kuzeybatı İran'a endemiktir.[4] Aynı zamanda Osmanlı döneminde, Türkiye'nin güneybatısındaki Marmaris yarımadasında süs bitkisi olarak yetiştirilmesi için bölgeye getirilmiştir.[6] 1000 ila 2700 metre rakımlı kayalık dağ yamaçlarında yetişir ve Nisan ve Haziran ayları arasında çiçek açar.[6]
Yüksek humus içeriğine sahip alkali topraklarda yetişir.[9]
Kullanımları
[değiştir | kaynağı değiştir]Dağ lalesi bahçe bitkisi olarak kullanılır. Kuru, sıcak yazlara ihtiyaç duyar ve tam güneşli ortamda yetiştirilmelidir. Egzotik tür olarak yetiştiği İngiltere'de Nisan ayında çiçek açar.[10]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Tulipa armena Boiss". Plants of the World Online. The Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. n.d. 5 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2020.
- ^ "Tulipa armena Boiss". World Flora Online. The World Flora Online Consortium. n.d. 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2021.
- ^ a b "Tulipa armena", World Checklist of Selected Plant Families, Royal Botanic Gardens, Kew15 Ekim 2013"Tulipa armena"[ölü/kırık bağlantı], World Checklist of Selected Plant Families, Royal Botanic Gardens, Kew, retrieved 2013-10-15
- ^ Anna Pavord, The Tulip (London, Bloomsbury 1999) 22f
- ^ a b c Anna Pavord, The Tulip (London, Bloomsbury 1999) 289
- ^ W. Marais, Notes on Tulipa (Liliaceae). Kew Bulletin 35/2, 1980, 257 f. Stable URL: https://www.jstor.org/stable/4114569 30 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Tiptoe through the tulips – cultural history, molecular phylogenetics and classification of Tulipa (Liliaceae)", Botanical Journal of the Linnean Society, 172 (3), 2013, ss. 280-328, doi:10.1111/boj.12061
- ^ Kamil Coşkunçelebi, Salih Terzioğlu, Zafer Türkmen, Serdal Makbul, Ayhan Usta 2008, A comparative study on two closely relative Tulipa L. taxa from NE Anatolia. Plant Systematics and Evolution 276/3-4, 191–198
- ^ Richard Wilford, Tulips, Species and hybrids for the gardener (Portland, Timber Press 2006), 81