Damala
Damala (Gürcüce: დამალა; okunuşu; "damala"), Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesinde, Aspindza Belediyesi'nde bir köydür. Aynı adı taşıyan teminin de merkezi olan Damala, Trialeti Dağları'nın uzantısı olan Çobareti Tepesi'nin güneybatı eteğinde, deniz seviyesinden 1300-1400 metre yükseklikte yer alır. Aspindza kasabasına 3 km uzaklıktadır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Köyün özgün adı, eski Gürcü yer adlarından olan Tamala (ტამალა) ya da Tamalia (ტამალია), Rus idaresinin 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'ndan sonra, Erzurum vilayetinden gelen Ermeni nüfusunun köye yerleştirmesinden sonra değişime uğramış ve Damala'ya dönüşmüştür.[1]
Damala'da Erken Orta Çağ'a tarihlenen Tamala Kilisesi ile 13. yüzyıldan önce inşa edilmiş olan Kohta Kalesi'nin varlığı buranın eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[2][3] Erken ve Geç Orta Çağ'da Gürcü devletleri sınırları içinde olan köyü Osmanlı Devleti 1578 yılında, Gürcü atabeglerin yönettiği Samtshe-Saatabago'dan ele geçirdi. Köyün adı 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Damala (دمالە) olarak yazılmıştır. Ahısha livasının Aspinza nahiyesine bağlı olan Damala'da, Hristiyan köylülerden alınan ispenç vergisi veren 5 hane yaşıyordu. Hane reisleri Basil, Natena, Roseba gibi adlar taşıyordu. Bu kişilerin ve babalarının adlarına bakınca, Damala'nın Hristiyan bir Gürcü köyü olduğu anlaşılmaktadır. Köyde buğday, arpa, çavdar, yonca tarımı ve arıcılık yapıldığı, koyun ve domuz beslendiğin bu defterdeki vergi kayıtlarından anlaşılmaktadır.[4]
Yaklaşık 250 yıl Osmanlı egemenliğinde kalan Damala, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Çarlık Rusya'nın eline geçti. Bu dönemde Gürcistan bu imparatorluğun bir parçasıydı ve köy bu şekilde yeniden Gürcistan'a katılmış oldu. Osmanlı döneminde ortaya çıkan Müslüman nüfusun bu savaşın ardından göç ettiği ve köye Erzurum vilayetinden gelen Ermenilerin yerleştirildiği anlaşılmaktadır.[1]
Damala'da iki öneli tarihsel yapı bulunmaktadır. Bunlardan biri olan Kohta Kalesi'nin ne zaman inşa ediliğine dair kesin bilgi mevcut eğildir. Bununla birlikte 13. yüzyıl olaylarında adının geçmesi, kalenin bu tarihten önce inşa edildiğini göstermektedir.[2] Aziz Giorgi'ye adanmış olan Tamala Kilisesi, köyün doğusunda küçük bir derenin sağ kıyısında yer alır. Erken Orta Çağ'da inşa edilmiş olan kilise, tek nefli bir yapıdır. 2006 yılında Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine almıştır.[5]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]2014 yılı verilerine göre köyde 1.234 kişi yaşıyordu. Nüfusun çoğunluğu 19. yüzyılın ilk yarısında yerleştirilen Ermenilerden oluşuyordu.[1]
| Yıl | Nüfus |
|---|---|
| 2002 | 1.984 |
| 2014 | 1.234 |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Samshe-Cavaheti (Gürcüce), Yazarlar (Dali Nikolaişvili, Davit Sartania, Avtandil Ucmacuridze, Lamzira Lağidze, Vaja Trapaidze, Tinatin Nanobaşvili), Tiflis, 2016, s. 82 26 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8626-7
- ^ a b Kartlis Tshovreba Arkeoloji ve Yer Adları Sözlüğü (Gürcüce), Tiflis, 2013, s. 299 28 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-15-896-4.
- ^ Kartlis Tshovreba Yer Adları Sözlüğü - Gürcistan Parlamentosu Ulusal Kütüphanesi
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947) s. 135, II. cilt (1941) s. 136". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2021.
- ^ ""Bazı Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları Kategorisine Alınması üzerine Kanun" (Gürcüce)". 30 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2021.