Danca
| Danca | |
|---|---|
| dansk | |
| Bölge | Kuzey Avrupa, Kuzey Amerika |
| Etnisite | Danimarkalılar |
| Konuşan sayısı | 5.592.490 (2007)[1] |
| Dil ailesi | |
| Yazı sistemi | Latin |
| Resmî durumu | |
| Resmî dil |  Danimarka Faroe Adaları Avrupa Birliğiİskandinav Kurulu |
| Tanınmış azınlık dili |  Almanya Grönland |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | da |
| ISO 639-2 | dan |
| ISO 639-3 | Çeşitli: dan – Insular Danish jut – Jutlandic |
 Danca'nın diyalektleri | |
Danca (
i/ˈdeɪnɪʃ/, DAY-nish; Danca: dansk Danca telaffuz: [ˈtænˀsk], Danca: dansk sprog Danca telaffuz: [ˈtænˀsk ˈspʁɔwˀ]), başlıca Danimarka ve çevresinde yaklaşık altı milyon kişi tarafından konuşulan, Hint-Avrupa dil ailesine mensup bir Kuzey Cermen dilidir. Danca konuşan topluluklar aynı zamanda Grönland,[2] Faroe Adaları ve azınlık dili statüsüne sahip olduğu Almanya'nın kuzeyindeki Güney Schleswig bölgesinde de bulunur. Daha küçük Danca konuşan topluluklar ayrıca Norveç, İsveç, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Brezilya ve Arjantin'de de bulunur.[3]
Diğer Kuzey Cermen dilleriyle birlikte Danca, Viking Çağı boyunca İskandinavya'da yaşamış olan Cermen halklarının ortak dili olan Eski Norsçanın bir devamıdır. Danca, İsveççe ile birlikte Doğu Norsçası lehçe grubundan türemişken, Orta Norveççe dili (Danca etkisinden önceki) ve Norveççe Bokmål, Faroece ve İzlandaca ile birlikte Batı Norsçası olarak sınıflandırılır. Karşılıklı anlaşılabilirlik esasına dayanan daha yeni bir sınıflandırma, modern konuşma Dancasını, Norveççeyi ve İsveççeyi "anakara (veya kıta) İskandinavcası" olarak ayırırken, İzlandaca ve Faroece "ada İskandinavcası" olarak sınıflandırılır. Yazılı diller uyumlu olsa da, konuşma Dancası Norveççe ve İsveççeden belirgin şekilde farklıdır ve bu nedenle her ikisiyle olan karşılıklı anlaşılabilirlik derecesi bölgeler ve konuşurlar arasında değişkenlik gösterir. yüzyıla kadar Danca, Güney Jutland ve Schleswig'den Skåne'ye kadar konuşulan, hiçbir standart varyantı veya yazım kuralı olmayan bir lehçe sürekliliğiydi. Protestan Reformu ve matbaanın kullanılmaya başlanmasıyla, Kopenhag ve Malmö'nün eğitimli lehçesine dayanan standart bir dil geliştirildi.[4] Eğitim sistemi ve yönetimde kullanılmasıyla yayıldı, ancak Almanca ve Latince 17. yüzyılın içlerine kadar en önemli yazı dilleri olmaya devam etti. Almanya ve İsveç'e toprak kaybedilmesinin ardından milliyetçi bir hareket dili Danimarka kimliğinin bir simgesi olarak benimsedi ve dil, 18. ve 19. yüzyıllarda önemli edebî eserlerin üretilmesiyle kullanım ve popülerlik açısından güçlü bir artış yaşadı. Günümüzde geleneksel Danca lehçeleri neredeyse tamamen ortadan kalkmış olsa da, standart dilin bölgesel varyantları mevcuttur. Dildeki temel farklılıklar nesiller arasında olup, gençlik dili özellikle yenilikçidir.
Danca, 27 fonemik olarak ayırt edici ünlüden oluşan çok geniş bir ünlü envanterine sahiptir[5] ve bürünü (prozodi), bir tür larinks fonasyon tipi olan ayırt edici stød olgusuyla karakterize edilir. Dancayı komşu dillerden ayıran birçok telaffuz farklılığı, özellikle ünlüler, zor bürün ve "zayıf" telaffuz edilen ünsüzler nedeniyle, bazen "öğrenilmesi, edinilmesi ve anlaşılması zor bir dil" olarak kabul edilir[6][7] ve bazı kanıtlar çocukların Dancanın fonolojik ayrımlarını diğer dillere kıyasla daha yavaş edindiğini göstermektedir.[8] Dil bilgisi, güçlü (düzensiz) ve zayıf (düzenli) çekimlerle orta derecede bükümlüdür. İsimler, sıfatlar ve işaret zamirleri ortak (common) ve nötr (neuter) cinsiyet ayrımı yapar. İngilizce gibi, Danca da özellikle zamirlerde eski bir hâl sisteminin yalnızca kalıntılarına sahiptir. İngilizceden farklı olarak, fiillerdeki tüm kişi eklerini kaybetmiştir. Sözcük dizimi V2 olup, çekimli fiil cümlede her zaman ikinci sırada yer alır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2013.
- ^ Frederiksen & Olsen 2017.
- ^ Kühl, Petersen & Hansen 2020.
- ^ Dal 1991.
- ^ Haberland 1994, s. 318.
- ^ Grønnum 2008a.
- ^ Grønnum 2008b.
- ^ Trecca et al. 2020.
Bibliyografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Frederiksen, Katti; Olsen, Carl Christian (2017). Det grønlandske sprog i dag (PDF). Saammaateqatigiinnissamut Isumalioqatigiissitaq. 9 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021.
- Kühl, Karoline; Petersen, Jan Heegård; Hansen, Gert Foget (2020). "The Corpus of American Danish: a language resource of spoken immigrant Danish in North and South America". Language Resources and Evaluation. 54 (3): 831-849. doi:10.1007/s10579-019-09473-5.
- Dal, Erik (1991). "Latin og dansk i danica 1482–1600". Alenius, Marianne; Bergh, Birger; Boserup, Ivan; Friis-Jensen, Karsten; Jensen, Minna Skafte (Ed.). Latin og nationalsprog i Norden efter reformationen. Museum Tusculanum Press. ss. 69-72. ISBN 87-7289-146-7.
- Haberland, Hartmut (1994). "Danish". König, Ekkehard; van der Auwera, Johan (Ed.). The Germanic Languages. Routledge Language Family Descriptions. Routledge. ss. 313-349. ISBN 978-0-415-28079-2. JSTOR 4176538.
- Grønnum, Nina (2008a). "Hvad er det særlige ved dansk som gør det svært at forstå og at udtale for andre?: Første del: enkeltlydene" [What is the peculiarity of Danish that makes it difficult for others to understand and pronounce? First part: Segmentary sounds]. Mål og Mæle. 31 (1): 15-20.
- Grønnum, Nina (2008b). "Hvad er det særlige ved dansk som gør det svært at forstå og at udtale for andre?: Anden del: prosodi" [What is the peculiarity of Danish that makes it difficult for others to understand and pronounce? Second part: Prosody]. Mål og Mæle (Danca). 31 (2): 19-23.
- Trecca, Fabio; Bleses, Dorthe; Højen, Anders; Madsen, Thomas O; Christiansen, Morten H. (3 Ocak 2020). "When Too Many Vowels Impede Language Processing: An Eye-Tracking Study of Danish-Learning Children". Language and Speech. SAGE Publications. 63 (4): 898-918. doi:10.1177/0023830919893390. ISSN 0023-8309. PMID 31898932.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Wikimedia Commons'ta Danca (dil) ile ilgili birkaç dosya var.
- Danimarka Dil Konseyi 19 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Dialekt.dk 24 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- https://www.sprogmuseet.dk/ 15 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- İskandinav Çalışmaları ve Dilbilimi Bölümü 21 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- https://sproget.dk/ 8 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Danimarka Dili ve Edebiyatı Derneği 27 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Atasözleri ve sözler 20 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
