Dez Nehri
| Dez Nehri | |
|---|---|
 Dez Nehri (Antik Kopratis veya Coprates)
| |
| Genel bilgiler | |
| Aktığı yer | Karun Nehri |
| Uzunluk | 400 km |
Dez (Farsça: دز), antik Kopratis veya Coprates[1] ( /ˈkɒprətiːz/;[2] Grekçe: Κοπράτης veya Κοπράτας), İran'da bir nehirdir. 400 km uzunluğundaki bu akarsu aynı zamanda Karun Nehri'nin bir koludur. Nehrin üzerinde Dez Barajı bulunur.
Nehir, Çahar Burra köyünde doğar ve Borucer şehrinin batısından geçerek güneydoğu yönünde akar. 60 kilometre sonra, Do Rud yakınlarında Marbora Nehri ile birleşir. Buradan Dez, 70 kilometre daha güneybatı yönünde akar. Basra Körfezi'nden başkent Tahran'a uzanan Transiran Demiryolu boyunda nehir yatağını takip eder. Keşvar kasabasından itibaren nehir tekrar güneydoğu yönüne döner ve Keşvar'dan 30 kilometre uzaklıktaki Tang-e Pani'de Ab-e Bahtiyari ile birleşir. Dezful şehrinin 25 kilometre kuzeydoğusunda, nehir Zagros Dağları'ndan çıkar ve Huzistan ovasına akar. Burada nehir, 1963 yılında inşa edilen Dez Barajı ile kesilir. Dezful'un yaklaşık 100 kilometre güneyinde, Dez, Band-e Qir'de yakınlarında Karun Nehri'ne dökülür.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Dez Nehri, bölge için çok önemli bir nehirdir. Eski sulama kanalları bunun kanıtıdır. Buluntular, nehrin tarih öncesi çağlardan beri sulama amacıyla kullanıldığını göstermektedir.
Antik çağda, Diadohi Savaşları sırasında komutan Eumenes, Coprates Nehri Muharebesi'nde (MÖ 317) Antigonos Monoftalmos'a karşı zafer kazanmıştır.
Orta Çağ'da nehir, Jondişapur adıyla biliniyordu. Kaynağının İsfahan bölgesinde olduğu düşünülüyordu. Nehrin günümüzdeki adı, nehir üzerindeki taş bir köprüde bulunan bir kaleden adını alan Dezful şehrinden gelmektedir. Ancak kanalların Elamlılar mı yoksa Ahamenişler mi tarafından inşa edildiği kesin değildir. Elam'ın başkenti Çoga Zanbil, nehir kıyısında yer alıyordu. Sasani İmparatorluğu döneminde, nehrin her iki tarafında yoğun bir kanal ağı inşa edildi. İran'ın Arap fethinden sonra kanallar bakımsız kaldı ve daha sonra Moğol istilaları sırasında tahrip edildi.
1960'larda İran hükümeti devasa bir sulama programı başlattı. Amaç, yaklaşık 1 milyon hektar araziyi sulamaktı. Dez Barajı'nın inşası ilk adımdı. Şu anda 100.000 hektar arazi sulanmaktadır. Ancak proje, nüfusun geleneksel yaşam tarzıyla ilgili sosyal ve ekonomik sorunlara ve çatışmalara neden olmaktadır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]32°54′05″N 48°43′52″E / 32.9014°K 48.7311°DŞablon:Rivers of Iran
