Dick Cheney
| Dick Cheney | |
|---|---|
| |
| Resmî portre, 2004 | |
| 46. Amerika Birleşik Devletleri Başkan Yardımcısı | |
| Görev süresi 20 Ocak 2001 - 20 Ocak 2009 | |
| Başkan | George W. Bush |
| Yerine geldiği | Al Gore |
| Yerine gelen | Joe Biden |
| 17. Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanı | |
| Görev süresi 20 Mart 1989 - 20 Ocak 1993 | |
| Başkan | George H. W. Bush |
| Yerine geldiği | Frank Carlucci |
| Yerine gelen | Les Aspin |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Richard Bruce Cheney 30 Ocak 1941 Lincoln, Nebraska, ABD |
| Ölüm | 3 Kasım 2025 (84 yaşında) Jackson Hole, Wyoming, ABD |
| Partisi | Cumhuriyetçi |
| Evlilik(ler) | Lynne Cheney (e. 1964)
|
| Çocuk(lar) | Liz Cheney, Mary Cheney |
| Bitirdiği okul | Yale Üniversitesi Wyoming Üniversitesi (BA, MA) Wisconsin–Madison Üniversitesi |
| Dini | Methodist |
| İmzası | 
|
Richard Bruce "Dick" Cheney (d. 30 Ocak 1941- ö. 3 Kasım 2025) Amerikalı siyasetçidir. Amerika Birleşik Devletleri'nin 46. Başkan Yardımcısıydı. Bu görevi 20 Ocak 2001-20 Ocak 2009 tarihleri arasında yapmıştır. Yeni muhafazakarlık ideolojisinin dünya üzerindeki en güçlü savunucularından ve uygulayıcılarından biridir. Dick Cheney; ABD kamuoyunca çoğunlukla ''Modern ABD tarihindeki en güçlü Başkan Yardımcısı'' olarak değerlendirildi.[1][2]
30 Ocak 1941 tarihinde ABD'nin Nebraska eyaletindeki Lincoln kentinde doğdu. 1964 yılında şimdiki eşi Lynne Vincent ile evlendi. Elizabeth ve Mary adlarında iki kız çocuğu oldu. Vietnam Savaşı sırasında askerlik çağında olmasına karşılık askerliğini defalarca erteleterek savaşa katılmadı.[3]
1975 yılında Gerald Ford'un başkanlığı sırasında ABD tarihindeki en genç Özel kalem Müdürü oldu. 1978 yılında Wyoming eyaletinden Kongre'ye seçildi. 1989 yılına kadar 5 kez seçimleri kazanarak bu göreve devam etti. Mart 1989 - Ocak 1993 tarihleri arasında George H. W. Bush hükûmetinde Savunma Bakanlığı yaptı. Panama müdahalesini ve I. Körfez Savaşını yönetti.[4] 1995-2000 yılları arasında özel sektöre döndü ve Halliburton firmasının Genel Müdürlüğünü yaptı.[5] George W. Bush ile birlikte Başkan Yardımcısı adayı olarak katıldığı 2000 ABD başkanlık seçimlerini kazandı. 2001-2009 yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri Başkan Yardımcısı olarak görev yaptı.[6] Başkan Yardımcısı olarak görev yaptığı dönemde etkinliği ve icracılığı oldukça fazlaydı. Bu dönemde ABD'nin dış ve savunma politikalarını belirlemede ''öncü'' bir rol üstlendi. Yeni muhafazakarlık (neo-con) ideolojisinin dünyada zirve yaptığı yıllar; Cheney'in Başkan Yardımcısı olduğu yıllardı. Cheney, 11 Eylül saldırılarında Başkan Bush Beyaz Saray'da bulunmamaktayken; Beyaz Saray'ın sığınağına inip terör saldırısı krizini yönetti. Kriz esnasında ''cevap vermeyen tüm hava araçlarının düşürülmesi emrini'' Başkan Bush'a danışmadan kendi inisiyatifiyle verdi.[7]
Cheney Başkan Yardımcısı iken; Amerikan Ulusal İstihbarat Kurumu CIA'nın Başkan'a verdiği rutin brifing bilgilendirmelerini, Başkan'dan önce aldığı iddia edildi.
Emekli olduktan sonra, 21 Mayıs 2009 tarihinde, eşinin yönetiminde görev yaptığı ve İsrail Lobisi'nin ABD'deki en aktif kuruluşlarından olan Neo-Con düşünce odaklı Amerikan Girişimcilik Enstitüsü'nde (AEI, American Enterprise Institute) yaptığı konuşmada Irak ve Afganistan savaşlarının İsrail'in güvenliği için hayati olduğunu iddia etmiş ve Guantanamo hapishanesinin gerekli olduğunu belirtmiştir.[8][9]
Cheney, Şubat 2016'da Trump'ı Liberal bir Demokrat gibi konuştuğunu söyleyerek eleştirmiştir,[10] fakat Mayıs 2016'da 2016 başkanlık seçimlerinde Donald Trump'ı destekleyeceğini açıkladı.[11] Mayıs 2018'de ise Trump'ın İran Nükleer Anlaşması'ndan çekilme kararını desteklediğini açıkladı.[12]
2021 ABD Kongre Binası baskınının ilk yıldönümünde Cheney, kızı Liz Cheney ile birlikte Kongre Binası'na giderek anma etkinliklerine katıldı. Kızı, etkinliklerin tüm katılımcılara açık olmasına rağmen, Temsilciler Meclisi veya Senato'daki tek Cumhuriyetçiydi.[13] Cheney daha sonra 2022'de Liz'in ön seçim kampanyası için hazırlanan bir reklamda yer aldı ve Trump'ı 2020 başkanlık seçimlerine yönelik girişimleri nedeniyle “korkak” ve “ülkeye tehdit” olarak nitelendirdi.[14] Aynı yıl Liz, Trump tarafından desteklenen rakibi Harriet Hageman'a karşı seçimi yüzde 30'dan fazla farkla kaybetti.[15]
6 Eylül 2024'te Cheney, 2024 başkanlık seçimlerinde Demokrat Parti adayı Kamala Harris'e oy vereceğini açıkladığı bir duyuru yayımladı.[16] Bir gün önce, kızı Liz Cheney bir etkinlikte babasının Harris'e oy vermeyi planladığını açıkladı. Cheney açıklamasında şu ifadeleri kullandı:
Ülkemizin 248 yıllık tarihinde, Donald Trump’tan daha büyük bir tehdit oluşturmuş başka bir birey hiç olmamıştır. Seçmenlerin kendisini reddetmesinin ardından iktidarda kalmak için yalanlar ve şiddet kullanarak son seçimi çalmaya çalıştı. Ona bir daha asla güç emanet edilemez. Vatandaşlar olarak her birimizin, partizanlıktan önce ülkemizi koyarak Anayasamızı savunmak gibi bir görevi vardır. Bu nedenle oyumu Başkan Yardımcısı Kamala Harris’e vereceğim.[17][18]
Harris'in başkanlık kampanyası, “Başkan Yardımcısı, Başkan Yardımcısı Cheney’nin desteğini almaktan gurur duyuyor ve ülkesini partisinin önüne koyma cesaretine derin bir saygı duyuyor,” açıklamasını yayınladı. Trump ise, Truth Social'daki bir paylaşımında “Dick Cheney önemsiz bir RINO’dur. (Republican in name only) açıklamasında bulunmuştur.[19]
Zatürre ve damar hastalığına bağlı komplikasyonlar yaşayan Cheney, 3 Kasım 2025 gecesi 84 yaşında, ailesinin yanında evinde öldü.[20] Cenaze töreni 20 Kasım'da Washington, DC'de bulunan Washington Ulusal Katedrali'nde gerçekleşecektir.[21] George W. Bush ve kızı Liz Cheney, Cheney'nin cenaze töreninde konuşma yapacaktır.[22]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "The most powerful vice-president ever?" (İngilizce). 29 Ekim 2006. Erişim tarihi: 4 Kasım 2025.
- ^ Totenberg, Nina (15 Ocak 2009). "Cheney: A VP With Unprecedented Power". NPR (İngilizce). Erişim tarihi: 4 Kasım 2025.
- ^ "Dick Cheney's Draft Record Becomes an Issue". HNN (İngilizce). 3 Mayıs 2004. 14 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2025.
- ^ "Richard B. Cheney". Historical Office (İngilizce). Erişim tarihi: 4 Kasım 2025.
- ^ "A Closer Look at Cheney and Halliburton (Published 2004)" (İngilizce). 28 Eylül 2004. Erişim tarihi: 4 Kasım 2025.
- ^ "Bioguide Search". bioguide.congress.gov. 10 Ekim 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2025.
- ^ Schrader, Esther (18 Haziran 2004). "Cheney Gave Order to Shoot Down Jets". Los Angeles Times (İngilizce). 15 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2025.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2009.
- ^ "Cheney: Trump 'sounds like a liberal Democrat'". POLITICO (İngilizce). 16 Şubat 2016. 2 Ekim 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2025.
- ^ "Dick Cheney will support Trump". POLITICO (İngilizce). 6 Mayıs 2016. 12 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2025.
- ^ "Dick Cheney: Fundamentally opposed Iran nuclear deal | Fox Business Video". Fox Business (İngilizce). 10 Mayıs 2018. 28 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2025.
- ^ Wilkie, Christina (7 Ocak 2022). "With Republicans absent, Liz and Dick Cheney join Democrats to mark Jan. 6 attack anniversary". CNBC (İngilizce). 4 Ekim 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2025.
- ^ Aratani, Lauren (5 Ağustos 2022). "Dick Cheney attacks Donald Trump as 'greatest threat to our republic'". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 4 Kasım 2025.
- ^ Zeleny, Eric Bradner,Jeff (17 Ağustos 2022). "How Liz Cheney lost Wyoming's lone seat in the House | CNN Politics". CNN (İngilizce). 11 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2025.
- ^ Clayton, Abené; Yang, Maya; Clayton (now), Abené; Yang (earlier), Maya (26 Eylül 2024). "Dick Cheney confirms he will vote for Kamala Harris, saying no 'greater threat' to US than Donald Trump – as it happened". the Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 4 Kasım 2025.
- ^ Staff, Scripps News (6 Eylül 2024). "In rebuke of Donald Trump, Dick Cheney says he will vote for Kamala Harris". WCPO 9 Cincinnati (İngilizce). Erişim tarihi: 4 Kasım 2025.
- ^ Schneid, Rebecca. "Dick Cheney's Reason for Endorsing Harris Over Trump". TIME (İngilizce). Erişim tarihi: 4 Kasım 2025.
- ^ Irwin, Lauren (7 Eylül 2024). "Trump slams Dick Cheney as 'irrelevant' after he backed Harris". The Hill (İngilizce). Erişim tarihi: 4 Kasım 2025.
- ^ Stracqualursi, Stephen Collinson, Veronica (4 Kasım 2025). "Dick Cheney, influential Republican vice president to George W. Bush, dies | CNN Politics". CNN (İngilizce). Erişim tarihi: 4 Kasım 2025.
- ^ "Cathedral to Host Funeral for Vice President Richard B. Cheney". Washington National Cathedral (İngilizce). Erişim tarihi: 13 Kasım 2025.
- ^ "George W. Bush, Liz Cheney to deliver tributes at Dick Cheney's funeral service". POLITICO (İngilizce). 13 Kasım 2025. Erişim tarihi: 13 Kasım 2025.
  | Amerikalı siyasetçi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
- Amerikalı siyasetçi taslakları
- Dick Cheney
- 1941 doğumlular
- 2025'te ölenler
- Nebraska doğumlular
- Cheney ailesi
- Amerika Birleşik Devletleri başkan yardımcıları
- 20. yüzyıl Amerikalı iş insanları
- 21. yüzyıl Amerikalı iş insanları
- Amerikalı bürokratlar
- Amerikalı antikomünistler
- Wyoming Üniversitesi
- Başkanlık Özgürlük Madalyası sahipleri
- Huguenot asıllı kişiler
- George W. Bush'un başkanlığı
- Amerika Birleşik Devletleri savunma bakanları
- Metodistler
- Amerikalı muhafazakârlar
- Yeni muhafazakârlık
- Amerikalı milliyetçiler
- 21. yüzyıl Amerikalı erkek yazarları
- 20. yüzyıl Amerikalı erkek yazarları
- 21. yüzyılda Metodistler
- 20. yüzyıl kurgusal olmayan eserler veren Amerikalı yazarları
- 21. yüzyıl kurgusal olmayan eserler veren Amerikalı yazarları
- İngiliz asıllı Amerikalılar
- Fransız asıllı Amerikalılar
- Galler asıllı Amerikalılar
- Amerikalı anı yazarları
- Amerikalı avcılar
- Amerikalı siyasi yazarlar
- Yükselen Güneş Nişanı sahipleri
- Kurgusal olmayan eserler veren Amerikalı erkek yazarlar
- Halliburton kişileri