Ermeni Lejyonu (Fransa)
Ermeni Lejyonu (Fransızca: La Légion Arménienne,[1] ilk adı: Doğu Lejyonu, La Légion d’Orient), I. Dünya Savaşı sırasında 1916 yılında Fransız ordusuna destek bir güç olarak oluşturulmuştur. Musa Dağı Ermenilerinden müteşekkil olması planlanan Doğu Lejyonu'na Ermenilerin yanı sıra Müslüman ve Hristiyan Suriyeliler ve Lübnanlılar da dahil edilmiştir.[2] Fransızlar Amerika'ya daha önceden yerleşmiş Ermenileri ve Suriyelileri birliklere almak istese de tam başarı sağlayamamıştır.[2]
1918 yılında Mondros Mütarekesi ile Kilikya bölgesinin işgaline katılmıştır. Türk halkı üzerinde katliamlar, yıkımlar, yağma ve hırsızlık yapmışlardır.[3] Fransız ordusunda isyan girişimleri de olmuştur.[kaynak belirtilmeli] 1920 Ocak ayının ilk günlerinde Henri Gouraud Paris'e çektiği telgrafında Doğu Lejyonu'nun kapatılması gerektiğini söylese de Başbakan Georges Clemenceau'yu ikna edememiştir.[3]
Ermeni Lejyonu 10.150 askerden oluşuyordu.[4] Dağılımı şöyleydi: Antep'te 2.500, Maraş'ta 2.000, Urfa'da 1.000, Şar'da (Tufanbeyli) 350, Saimbeyli'de 1.500, Zeytun'da (Süleymanlı) 500, Kozan'da 300, Osmaniye, Bahçe ve Haruniye'de 1.000, Adana ve Mersin'de 1.000.[4]
20 Ekim 1921 tarihinde TBMM Hükûmeti ile Fransa arasında imzalanan Ankara Anlaşması ile lejyon kaldırılmıştır.
İlk Zamanlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Fransa'da yaşayan birçok Ermeni savaşın başında Fransız Yabancı Lejyonuna katılmaya gönüllü oldu. Bu Fransız Ermeni Lejyonunun kurulmasından önceydi. Fransa'da 1000 ile 1500 arasında güçlü olan neredeyse tüm Ermeniler, savaşın başlarında Fransız Yabancı Lejyonuna katıldı. Bazı Ermeniler ABD'den Fransa'ya savaşmak için gelmişlerdi. Sadece 250 civarı kişi hayatta kaldı.[5]
Kuruluş
[değiştir | kaynağı değiştir]Boghos Nubar'ın Fransız siyasi ve askeri makamlarıyla müzakereleri, Fransız Ermeni Lejyonu'nun oluşumunda doruğa ulaştı.
Lejyon, Fransa Dışişleri Bakanlığı ve bir Ermeni heyeti ile Kasım 1916'da resmi olarak Kahire, Mısır'da kuruldu. Birçok Ermeni örgütü, planlanan Ermeni Lejyonu altında çeşitli taburların oluşturulması için katkı sözü verdi.
Taraflar aşağıdakileri kabul etmişlerdir.
- Lejyonu yaratmanın amacı, Ermenilerin Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Kilikya bölgesinin kurtuluşuna katkıda bulunmalarına izin vermek ve bu bölgede bir devlet yaratma konusundaki ulusal isteklerini gerçekleştirmelerine yardımcı olmaktı.
- Lejyon sadece Türklerle ve sadece Kilikya'da savaşacaktı.
- Lejyon, gelecekte planlanan bir Ermeni Ordusu'nun özü olacaktı.
İlk Planlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Savaş Bakanı General Pierre Roques ve Donanma Bakanı General Marie-Jean-Lucien Lacaze tarafından Paris'te imzalanan Ermeni Lejyonu'nun kurulmasına ilişkin resmi karar 15 Kasım 1916'da Paris'te imzalandı.
Bu ilk karara göre,
- Doğu Lejyonu Kıbrıs'a yerleşecekti.
- Osmanlı uyruklu Ermenilerin ve Suriyelilerin gönüllü olmasına izin verilecekti.
- Lejyona Fransız subayları emredecekti.
- Lejyon Gönüllüleri Fransız askerlerine kıyasla eşit bir statüye sahip olacak ve Fransız Savaş Bakanlığı'nın sorumluluğu altında olacaktı.
- Piyade komutanı Romieu, Lejyon'un kurulmasını denetleyecekti.
- Lejyon, şu anda Çukurova olarak bilinen Kilikya'da, Küçük Asya'nın güneydoğu kıyısında (modern Türkiye) konuşlandırılacaktı[6]
- Kampların kurulmasında kullanılmak üzere Fransız Donanması'nın savaş bütçesinden 10.000 Frank tahsis edilecekti
- Gönüllüler yerel Ermeni komiteleri tarafından organize edilecek ve Bordeaux ve Marsilya'ya gönderilecekti. Komitelere seyahat masrafları için Fransız hükûmeti tarafından ödeme yapılacaktı.
Savaş Düzeni, 1916–1918
[değiştir | kaynağı değiştir]Gönüllülerin sayısı, her biri 800 gönüllü içeren 6 taburun eşdeğeriydi ve 6 tabur daha oluşturulması planlandı. Ermeni komiteleri bu askerleri Fransa ve ABD'de toplamak için örgütlüydü.
Lejyon, Osmanlı Ermeni mültecilerini, eski savaş esirlerini ve Mısır, Amerika ve Avrupa'nın daimi sakinlerini içeriyordu ve kompozisyon olarak% 95 Ermeni idi. Askerlerin çoğunun, o sırada Mısır-Port Said'deki mülteci kamplarında yaşayan veya Musa-Dagh savaşından hayatta kalan Ermeni-Amerikan topluluğundan alındığı söyleniyordu.
Kıbrıs'taki ilk eğitimden sonra, Ermeni Lejyonu ilk olarak Osmanlı ve Alman ordularına karşı savaşan Fransız ve İngiliz kuvvetlerine yardım etmek için Filistin'de konuşlandırıldı.General Edmund Allenby'nin komutası altındaki Suriye, Filistin ve son olarak Kilikya'da savaşan Lejyon, Clemenceau hükûmetinin ve İtilaf müttefiklerinin dostluklarını kazandı.[7] Ermeni Lejyonu, İngiliz ve Fransızların belirleyici Arara Savaşı'nı kazanmalarına yardımcı oldu ve General Allenby'nin zaferini mümkün kıldı.[8]
Savaş Düzeni, 1920–1921
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu kampanyanın ardından Ermeni Lejyonu, ilk kararlara göre Anadolu'ya (Küçük Asya) konuşlandırıldı. Yerel sivillerle ve örgütlenmemiş Türk milisleriyle çatışmaya karışan Adana ve Mersin şehirleri çevresinde aktiflerdi.[9]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Halil Aytekin, Kıbrıs'ta Monarga (Boğaztepe) Ermeni Lejyonu Kampı, TTK, Ankara, 2000, ISBN 975-16-1346-9
- ^ a b "Serdar Palabıyık, "Fransız Arşiv Belgeleri Işığında Doğu Lejyonu'nun Kuruluşu ve Faaliyetleri (Kasım 1918 - 1921)", Ermeni Araştırmaları, 30, 2008 (ERAREN)". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2009.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 22 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2009.
- ^ a b Ahmet Hulki Saral: Türk İstiklal Harbi Güney Cephesi IV, Ankara 1996, sayfa 47
- ^ Armenia and the War: An Armenian's Point of View with an Appeal to Britain ... - Page 80 by Avetoon Pesak Hacobian.
- ^ "Archived, September 29, 2007, at the Wayback Machine". 15 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Richard G. Hovannisian, Armenia on the Road to Independence,' 1967.
- ^ King, William C. (1922), King's complete history of the World War : visualizing the great conflict in all theaters of action, 1914-1918, Springfield, Massachusetts: The History Associates, p. 666.
- ^ "Jim Chankalian, Armeniapedia.org. Retrieved 2015-05-31". 9 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.