Northrop Grumman EA-6B Prowler
| EA-6B Prowler | |
|---|---|
 Bir EA-6B Prowler, Alaska'da bulunan Eielson Hava Üssü'nden havalanırken | |
| Türü | Elektronik harp ve istihbarat uçağı |
| Ulusal köken |  ABD |
| Üretici | Northrop Grumman |
| İlk uçuş | 25 Mayıs 1968 |
| Hizmete giriş | Temmuz 1971 |
| Hizmetten çıkış | 2015 Amerikan Deniz Piyadeleri 2019 Amerikan Donanması |
| Durumu | Hizmet dışı |
| Ana kullanıcı | ABD Deniz Kuvvetleri ABD Deniz Piyadeleri |
| Üretim sayısı | 170 |
| Birim maliyeti | 52 milyon Amerikan doları |
Northrop Grumman EA-6B Prowler, çift motorlu, dört koltuklu ve orta kanatlı bir elektronik savaş uçağıdır. 1971 ile 2019 yılları arasında ABD Deniz Piyadeleri ve ABD Donanması tarafından kullanılan uçak, A-6 Intruder gövdesinden türetildi.
Uçağın bir önceki modeli olan EA-6A, 1960'larda A-6 gövdesinin geçici dönüştürülmesiyle elektronik harp görevleri için geliştirildi. 1966 yılında, daha gelişmiş EA-6B üzerinde çalışmalar başladı. Bu model genişletilmiş dört koltuklu bir kokpite, tam entegre elektronik harp sistemine ve gelişmiş elektronik karşı önlemlere sahipti. Hem kara tabanlı hem de uçak gemisi tabanlı uzun menzilli operasyonlara uygundu. EA-6B, AGM-88 HARM gibi anti-radyasyon füzelerini ateşleyebiliyordu. Elektronik harp ve komuta-kontrol uçağı olarak tasarlanmış olsa da bazı yüzey hedeflerine, özellikle radar istasyonları ve karadan havaya füze fırlatıcılarına tek başına saldırma kabiliyetine sahipti. Ayrıca elektronik sinyal istihbaratı toplama yeteneği de bulunuyordu.
EA-6B Prowler, ilk uçuşunu 25 Mayıs 1968'de yaptı. Üç prototip A-6A'dan dönüştürüldü ve beş adet EA-6B geliştirme programına katıldı. Temmuz 1971'de VAQ-132 filosu bu uçaklarla donatılan ilk operasyonel birim oldu. İlk savaş görevi ise 11 ay sonra, Vietnam Savaşı'nın ikinci yarısında gerçekleşti. Burada sıklıkla düşman radarlarını bozma ve radar/hava savunma sistemleri hakkında istihbarat toplama görevlerinde kullanıldı. Sonraki yıllarda da birçok operasyonda aktif görev aldı: 1983 Grenada'nın işgali, 1986'daki El Dorado Canyon Operasyonu, 1988'de Praying Mantis Operasyonu ve 1991'deki Çöl Fırtınası Operasyonu. Ayrıca daha düşük yoğunluklu operasyonların yanı sıra, 2001 ile 2014 yılları arasında Afganistan Savaşı'nda ve 2014'te Irak'taki Doğal Kararlılık Harekâtı'nda da kullanıldı. EA-6B, Haziran 2015'te ABD Donanması hizmetinden çekilirken, ABD Deniz Piyadeleri ise son uçağını Mart 2019'da emekliye ayırdı. Bu modelin yerini, F/A-18F Super Hornet'in elektronik savaş türevi olan EA-18G Growler aldı.
Gelişimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kökeni
[değiştir | kaynağı değiştir]1960'larda ABD Deniz Piyadeleri, EF-10B Skyknight ve AD Skyraider gibi yaşlanan elektronik karşı önlem uçaklarını kullanıyordu. Daha modern bir platform ihtiyacı, EA-6A'nın geliştirilmesine yol açtı.[1] Bu uçak, Grumman A-6 Intruder gövdesinin dönüştürülmesiyle üretildi; çift koltuklu kokpite ve çeşitli elektronik harp sistemlerine sahipti. Aralık 1965'te EA-6A, Deniz Piyadeleri filosuna katıldı ve kısa süre sonra Vietnam Savaşı'nda Rolling Thunder Operasyonu sırasında göreve çıktı. Çatışma boyunca üç filo, bu uçaklarla donatıldı. Toplamda 27 adet EA-6A üretildi: bunların 15'i yeni imal edilirken, geri kalanı mevcut A-6 gövdelerinden dönüştürüldü. Bu EA-6A'ların çoğu 1970'lerde hizmetten çekildi; son birkaç uçak, ABD Donanması'nın iki elektronik saldırı filosunda kullanıldı. Bu son örnekler de 1990'larda hizmetten çekildi.[2] EA-6A, daha gelişmiş EA-6B tasarlanıp üretilene kadar esasen geçici bir savaş uçağıydı.
1966'da ABD Donanması, EKA-3B Skywarrior'ların yerini alacak daha gelişmiş bir elektronik harp uçağına ihtiyaç duydu ve bu amaçla önemli ölçüde yeniden tasarlanmış EA-6B Prowler projesi başlatıldı. Tasarım değişiklikleri arasında, dört koltuklu genişletilmiş bir kokpit için ön gövdenin uzatılması ve dikey stabilizatörün ucuna anten kaportası eklenmesi bulunuyordu. Uçak, yüksek ses altı hızlara ulaşabilmesini sağlayan çift Pratt & Whitney J52 turbojet motorla donatıldı.[3] 14 Kasım 1966'da Grumman, EA-6B prototipini geliştirmek üzere 12,7 milyon dolarlık bir sözleşme imzaladı.[4] Uçak, ilk uçuşunu 25 Mayıs 1968'de gerçekleştirdi ve Temmuz 1971'de uçak gemilerinde düzenli hizmete girdi.[5] EA-6B'nin üç prototipi A-6A'lardan dönüştürüldü, ayrıca beş geliştirme uçağı üretildi. 1966 ile 1991 yılları arasında toplam 170 adet EA-6B seri üretim uçağı üretildi.[2]
Görev tarihçesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
ABD Hava Kuvvetleri bünyesinde benzer görevleri yürüten EF-111 Raven uçaklarının 1998 yılında hizmetten ayrılmasının ardından Prowler, ABD envanterindeki tek ileri cephe radar karıştırıcı uçak konumunu almıştır. Dolayısıyla Prowler uçakları bu tarihten itibaren ABD'nin gerçekleştirdiği neredeyse tüm askeri operasyonlara iştirak etmiştir.
EA-6B Prowler uçakları toplamda 170 adet üretilmiştir, EA-6B Prowler sadece ABD tarafından Amerika Birleşik Devletleri Donanması ve ABD Deniz Piyadelerinde kullanılmıştır.
Prowler uçakları, Irak ve Afganistan'daki ABD güçlerine karşı yaygın olarak kullanılan uzaktan kumandalı patlayıcıların etkisiz hale getirilmesi görevinde de kullanılmaktadır. Güçlü radar karıştırıcı ekipmanı sayesinde belli bir bölgedeki tüm radyo vericilerini etkisiz hale getirebilen uçaklar, böylelikle patlayıcıların cep telefonu, telsiz vb. radyo sinyaliyle çalışan donanımlar ile patlatılmasını engelleyebilmektedir.
EA-6B Prowler uçakları 2009 yılı itibarıyla kademeli olarak hizmetten ayrılmaya başlamıştır. Bu tarihten itibaren elektronik harp, istihbarat ve radar karıştırıcı görevleri F/A-18E/F Super Hornet uçağı temel alınarak geliştirilen ve 2009 yılında hizmete giren EA-18G Growler üstlenmeye başlamıştır. 2015 yılında Amerika Birleşik Devletleri Donanması, 2019 yılında da ABD Deniz Piyadeleri bu uçakları emekliye ayırarak EA-6B Prowler uçakları tamamen emekli olmuştur.
Önemli Kazalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Şu ana kadar hiçbir Prowler uçağı çatışmada düşürülmemiş olmasına karşın 40'tan fazla uçak çeşitli kazalar sonucu yitirilmiştir.
- 26 Mayıs 1981 tarihinde USS Nimitz uçak gemisine inmekte olan bir EA-6B Prowler uçağı, pilotun kontrolü kaybetmesi sonucu geminin güvertesine çakılmış, çıkan yangında 14 denizci ölmüştür.
- 3 Şubat 1998 tarihinde İtalya'da konuşlu NATO'ya bağlı ABD güçleri bünyesinde görev yapan bir EA-6B Prowler uçağı, Cavalese kasabası yakınlarında alçak uçuş yaptığı sırada bir teleferik hattına çarpmış, kaza sonucu kopan hattan düşen teleferik kabininde 20 kişi ölmüştür. Hafif hasarlı olarak üsse dönen uçağın pilotu askeri mahkeme tarafından suçlu bulunmuş ve 6 ay hapis cezasına çarptırılmıştır.
Teknik Özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Genel özellikler:
- Mürettebat: 4 kişi (1 pilot, 3 elektronik harp uzmanı)
- Uzunluk: 17.7 m
- Kanat açıklığı: 15.9 m
- Yükseklik: 4.9 m
- Kanat alanı: 49.1 m²
- Boş ağırlık: 15.130 kg
- Azami kalkış ağırlığı: 27.900 kg
- Motorlar: İki adet Pratt & Whitney J52-P408A turbojet
- Performans:
- Azami hız: 566 knot (1.050 km/h)
- Seyir hızı: 418 knot (774 km/h)
- Menzil: 3.254 km
- Azami seyir irtifası: 11.500 m (37.600 ft)
- Silah sistemleri:
- Dört adede kadar AGM-88 HARM anti-radar füzesi
- Beş adede kadar AN/ALQ-99 radar karıştırıcı podu
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- EA-6B Prowler hakkında bilgi (İngilizce)
- Associated Press: Navy Takes Aim At Roadside Bombs (İngilizce) 6 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- EA-6B Prowler, Amerikan Bilimadamları Federasyonu (FAS) (İngilizce)5 Aralık 1998 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
