Edward Joris
Edward Joris (1876–1957), 1905 yılında İstanbul'da Yıldız suikast girişimi olarak bilinen bombalama olayına karışan Belçikalı bir anarşisttir.[1]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]1876'da doğan Joris, 13 yaşında okulu bıraktı ve nakliye memuru olarak çalıştı. Sol siyasetle uğraşırken, 1895'ten 1898'e kadar Belçika İşçi Partisi'nin yerel şubesinin ve bir sendikanın sekreteriydi. Anarşist gazete Ontwaking'e Edward Greene takma adıyla katkıda bulundu.[2]
1901'de İstanbul'a gitti ve burada kısa bir süre Fransızca ve İngilizce ticari yazışmalar yaptı ve ardından Singer dikiş makinesi şirketinde iş buldu. 1902'de İstanbul'da nişanlısı Anna Nellens ona katıldı ve evlendiler.[2]
Joris, bir iş arkadaşı aracılığıyla Ermeni Devrimci Federasyonu'na ve dolayısıyla Sultan II. Abdülhamid'e suikast düzenleme planına dahil oldu. Komplocular hazırlıklar için bir araya geldi ve evinde patlayıcılar ve ateşli silahlar depoladı.[2] Bombalama 21 Temmuz 1905'te gerçekleştirildi, 26 kişi öldü ve 58 kişi yaralandı, ancak padişah zarar görmeden kurtuldu. Joris altı gün sonra tutuklandı. 25 Kasım'da mahkemeye çıkarıldı ve 18 Aralık'ta idam cezasına çarptırıldı. Belçika'dan gelen diplomatik baskı nedeniyle ceza hiçbir zaman infaz edilmedi.[3] Belçika hükûmetine serbest bırakılması için çalışması yönündeki baskıyı sürdürmek için Belçika'daki solcu entelektüeller tarafından bir destek komitesi kuruldu.[4] Joris, 23 Aralık 1907'ye kadar hapiste tutuldu ve ardından Belçika'ya döndü.[2] Hapishaneden yazdığı mektuplar, komploya katılımıyla ilgili daha sonraki bir kitabın temelini oluşturdu.[5]
Başkatip Tahsin Paşa,Abdulhamit in, bu kişiyi affettiğini ve 500 Altın vererek yurtdışında faaliyet gösteren Ermeni ler hakkında bilgi sızdırması için Avrupa ya gönderdiğini beyan eder.[6]
Joris, Belçika'ya döndükten sonra kitapçı olarak çalıştı ve Ligue des droits de l'homme'nin Antwerp şubesinde sekreterlik yaptı. I. Dünya Savaşı'ndan sonra işgalci güçlerin Flamenpolitik ile işbirliği yapmaktan suçlu bulundu ve Hollanda'ya sığındı. 1929'da bir aftan sonra Belçika'ya döndü ve serbest meslek sahibi bir tanıtım ajanı olarak çalıştı. 1957'de öldü.[2]
Popüler kültürdeki yeri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 2017–2021 yılları arasında yayınlanan ve II. Abdülhamid'in saltanatının son 20 senesini konu eden Payitaht Abdülhamid adlı Türk televizyon dizisinde Edward Joris rolünü Serdar Deniz canlandırmıştır.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Gaïdz Minassian, "The Armenian Revolutionary Federation and Operation 'Nejuik'", in To Kill a Sultan: A Transnational History of the Attempt on Abdülhamid II (1905), edited by Houssine Alloul, Edhem Eldem and Henk de Smaele (Palgrave Macmillan, 2018), p. 53.
- ^ a b c d e Maarten Van Ginderachter, "Edward Joris: Caught between Continents and Ideologies?" in To Kill a Sultan: A Transnational History of the Attempt on Abdülhamid II (1905), edited by Houssine Alloul, Edhem Eldem and Henk de Smaele (Palgrave Macmillan, 2018), pp. 67-98.
- ^ Richard Bach Jensen, The Battle against Anarchist Terrorism: An International History, 1878–1934 (Cambridge University Press, 2014), p. 307.
- ^ Christophe Verbruggen, Schrijverschap in de Belgische belle époque: een sociaal-culturele geschiedenis (Ghent and Nijmegen, 2009), pp. 161-166.
- ^ Walter Resseler and Benoit Suykerbuyk, Dynamiet voor de sultan: Carolus Edward Joris in Konstantinopel (Antwerp, b+b, 1997).
- ^ Deliorman, Altan (2011). Türklere karşı Ermeni komiteciler. 4.Basım. Bayrak Baskı Yayım Tanıtım. s. 49.
- ^ "Payitaht'ın 3 Yeni As'ı Payitaht'a 3 Yakışıklı Aktör Katıldı". 18 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024.