Eirenis thospitis
| Eirenis thospitis | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Durumu belirsiz (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Eirenis thospitis J.F. Schmidtler & Lanza, 1990 | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Eirenis thospitis dağılımı | |||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||
Eirenis thospitis veya Van Gölü Cüce Yılanı olarak bilinen Colubridae familyasından Eirenis cinsine ait zehirsiz bir yılan türüdür. E. thospitis, sadece Türkiye'ye özgü endemik bir türdür.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Latince adı Eirenis thospitis olan türün halk dilindeki yaygın adı Van Gölü Cüce Yılanı, Van Uysal Yılanı veya Van Mütevazı Yılanı'dır.[1][2] Thospitis ismi, Van Gölü'nün eski Latince ismi olan Thospites'ten türetilmiştir.[3]
Tanımlanması
[değiştir | kaynağı değiştir]Eirenis thospitis ilk kez 1990 yılında Alman herpetolog Josef Friedrich Schmidtler ve İtalyan herpetolog ve kiropterolog Benedetto Lanza (1924–2016) tarafından Türkiye'nin doğusundaki Van ilinin Kurudağ civarında, deniz seviyesinden yaklaşık 2000 metre yükseklikteki kuru bir dağ bozkırı habitatında tanımlanmıştır.[4][5]
Anatomi ve fizyoloji
Ortalama uzunluğu 40-56 cm arasındadır.[4] Başı vücudundan neredeyse hiç ayrılmaz. Eirenis modestus'a benzer, ancak gövdenin ortasında 17 sıra yerine 15 sıra sırt pulu bulunur. Baş kısmında yakası yoktur veya çok belirsiz durumdadır ve başın üstünde büyük bir işaret yoktur.[3] Göz bebekleri yuvarlak olan bu türün vücudunu kaplayan pullar karinasız (çıkıntısız) yapıdadır.[6]
Parietel pullarının bazen ince koyu kenarları vardır. Sırt, vücudun ön tarafında ince, koyu uzunlamasına çizgiler oluşturabilen bir dizi küçük koyu leke ile tekdüze soluk zeytin grisi ile sarımsı kahverengi-gri arasındadır. Vücudun arka kısmına doğru daha soluk hale gelirler. E. thospitis'te sırt, leke veya iz olmaksızın tekdüze sarımsı bej renktedir. Sırt pulları, E. modestus'ta olduğu gibi açık kahverengi veya turuncu renkte uzunlamasına bir bant içerir.[3] Karın kısmı tekdüze sarımsı beyazdır. Rostral pul, yüksekliğinin yaklaşık 2 katı genişliğindedir ve yukarıdan bakıldığında oldukça belirgindir.1 prepküler pul, 2 postoküler pul, her iki tarafta 7 üst dudak yer alırken;.169-190 ventral plak, 48-56 çift subkordal pula sahiptir.[3]
Habitat
[değiştir | kaynağı değiştir]Van Gölü Cüce Yılanı, yalnızca Türkiye'ye özgü endemik bir türdür ve ülkenin doğusunda, Van Gölü bölgesi ve Hakkari'nin Türkiye-Irak sınırı bölgesinde ve Şemdinli ilçesinde yayılım gösterir.[7] 2015 yılında Irak'ın Erbil şehrinin kuzeydoğusundaki Sereen Dağı'nda Eirenis thospitis türü tespit edildi.[8]
Türe ait örnekler, deniz seviyesinden 1500 ila yaklaşık 2000 metre arasındaki yüksekliklerdeki plato ve dağlarda bulunabildiklerini göstermektedir.[9] Kurak bölgeler, otsu bitkilerden oluşan alçak bitki örtüsüne sahip taşlık yamaçları kendisine yaşam alanı olarak seçerler.[3]
Beslenme, üreme ve etoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Eirenis thospitis, avını bütün olarak yiyen etobur bir türdür. Beslenme alışkanlığı genelde avlayabildiği küçük böcekler, bazı örümcek türleri, kırkayak gibi eklembacaklılar, çegirgeler, cırcır böcekleri ve benzeri canlılar üzerinde yoğunlaşır. Bazı küçük kertenkele türlerini de avlayabildiği tahmin edilmektedir.[3]
E. thospitis, yumurtlayarak çoğalan bir türdür fakat üremesi hakkında çok az şey bilinmektedir. Muhtemelen Eirenis cinsindeki diğer cüce yılanlara çok benzemektedir ve gündüzleri ve alacakaranlıkta aktiftir. Taşların altında ve kaya yarıklarında saklanır. Aktivasyon zamanı Mayıs ayından itibaren Ekim ayına kadarki dönemdir. Uysal yılan türlerinden olduğu için sakin, kolay kolay ısırmayan bir türdür. Aşırı şekilde sıkıştırılmadığı veya kendini ciddi tehdit altında hissetmediği müddetçe ısırmaz. Zehirsiz bir tür olduğu için insan hayatı açısında tehlike teşkil etmemektedir.
Statüsü
[değiştir | kaynağı değiştir]Yayılış alanı, tehditleri, popülasyon durumu ve ekolojik gereksinimleri hakkında güncel bilgi bulunmaması nedeniyle Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) bu türü durumu belirsiz türler arasında listelenmiştir. IUCN veri eksikliği nedeniyle daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğunu ve türün görünürdeki kısıtlı yayılımı ve düşük popülasyon yoğunluğu nedeniyle tehdit altında olduğu sonucuna varılabileceğini belirtmiştir.[10]
2025 yılında Van Valiliği Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü tarafından yayımlanan çevre raporunda, Eirenis thospitis Van Gölü ve civarı doğal sit alanında tespit edilen dar yayılımlı kritik bir tür olarak listelenmiştir.[2][11]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Türkiye'nin Sürüngen Türleri" (PDF). Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi. 6 Aralık 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2025.
- ^ a b "Van İli 2024 Yılı Çevre Durum Raporu" (PDF). Van Valiliği Çevre şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü. 2025. s. 95. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2025.
- ^ a b c d e f Geniez, Philippe (8 Mayıs 2018). Snakes of Europe, North Africa and the Middle East: A Photographic Guide (İngilizce). Princeton University Press. ss. 134-135. ISBN 978-0-691-17239-2.
- ^ a b Schmidtler, Josef F.; Lanza, Benedetto (1 Ocak 1990). "A new dwarf-snake (Eirenis) from Lake Van in eastern Turkey". Amphibia-Reptilia (İngilizce). 11 (4): 363-371. doi:10.1163/156853890X00050. ISSN 1568-5381.
- ^ Öztürk, Münir; Altay, Volkan; Efe, Recep (24 Nisan 2021). Biodiversity, Conservation and Sustainability in Asia: Volume 1: Prospects and Challenges in West Asia and Caucasus (İngilizce). Springer Nature. s. 239. ISBN 978-3-030-59928-7.
- ^ Bali, Oğuzhan (2023). Eirenis thospitis SCHMIDTLER & LANZA, 1990 (HAKKARİ YILANI)’İN mtDNA ve nuDNA GEN BÖLGELERİ İLE MOLEKÜLER OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ. Hakkari Üniversitesi Bijoloji Anabilim Dalı.
- ^ Sindaco, Roberto; Venchi, Alberto; Carpaneto, Giuseppe M.; Bologna, Marco A. (2000). "The reptiles of Anatolia: a checklist and zoogeographical analysis". Biogeographia – The Journal of Integrative Biogeography (İngilizce). 21 (1): 472. doi:10.21426/B6110017. ISSN 1594-762925 Ağustos 2025.
- ^ Mohamad, Sarbaz I.; Afrasiab, Saman R. (10 Ekim 2018). "TWO NEW RECORDS OF DWARF SNAKES OF THE GENUS EIRENIS JAN, (REPTTILIA, COLUBRIDAE) IN IRAQI KURDISTAN (NORTH AND NORTHEASTERN OF IRAQ) WITH ANNOTATED CHECKLIST, FOR THE GENUS EIRENIS IN IRAQ". Bulletin of the Iraq Natural History Museum (P-ISSN: 1017-8678 , E-ISSN: 2311-9799) (İngilizce). 13 (3): 77. ISSN 1017-8678.
- ^ Wallach, Van; Williams, Kenneth L.; Boundy, Jeff (22 Nisan 2014). Snakes of the World: A Catalogue of Living and Extinct Species (İngilizce). CRC Press. s. 260. ISBN 978-1-4822-0848-1.
- ^ C. Varol Tok, Ishmail Ugurtas, Murat Sevinç, Wolfgang Böhme, Pierre-André Crochet, Mehmet Ǒz, Yakup Kaska, Yusuf Kumlutaş, Uğur Kaya, Aziz Avci, Nazan Üzüm, Can Yeniyurt, Ferdi Akarsu (14 Aralık 2008). "IUCN Red List of Threatened Species: Eirenis aurolineatus". Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği IUCN Kırmızı Listesi25 Ağustos 2025.
- ^ "Van Ovası: DOG053 Korumaya Bağımlı Gerileme (-1)" (PDF). Doğa Derneği. s. 38525 Ağustos 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikitür'de Eirenis thospitis ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
