El Halil Katliamı (1929)
1929 El Halil Katliamı (İngilizce: 1929 Hebron Massacre, İbranice: טבח חברון תרפ״ט Teva'h 'Hevron Tarpat, Arapça: مذبحة الخليل Mudhabbahat al-Khalil), bazen El Halil Pogromu olarak da adlandırılır (İngilizce): Hebron Pogrom, İbranice: פרעות חברון para'ot 'Hevron, yanıyor. “El Halil isyanları"), 24 Ağustos 1929'da İngiliz Mandası altındaki Filistin'in Hebron (El-Halil) şehrinde gerçekleşti. Bu katliam 1929 Filistin Olayları olarak da bilinen ülke çapında Yahudilere karşı Araplarca gerçekleştirilmiş olan pogromların en önemlisi olarak öne çıkmaktadır.
Araplar El Halil şehrinde yaklaşık 70 Yahudiyi öldürdü, elliden fazla kişi yaralandı, ev ve sinagoglar yağmalandı. Hayatta kalan Yahudilerin sayısı 435'ti. Bazıları Arap komşuların müdahalesi sayesinde hayatta kaldı,[1] ancak bu olgunun boyutu tartışılmaktadır.[2] Sonraki günlerde İngiliz yetkililer tarafından tahliye edilmişlerdir.
Yahudilerin Kudüs'ün kutsal mekanlarını ele geçirmeye çalıştıklarına dair söylentilerin ardından gelen bu saldırılar, 1929'da Filistin'de yaşanan ayaklanmalarla bağlantılı olanların en önemlisiydi. Ayaklanmalarda toplam 133 Yahudi ve 116 Arap öldürüldü. Arapların çoğunluğu İngiliz polisi ve ordusu tarafından öldürüldü.[3]
Özellikle 1929 saldırıları ve El Halil katliamı, bölgedeki Yahudiler ile Araplar arasındaki ilişkilerin gelişmesinde bir sonraki adımdır ve hem Siyonizmin hem de Filistin milliyetçiliğinin tarihi açısından belirleyici bir rol oynamaktadır. El Halil'deki bu saldırılar şehirdeki Yahudi varlığına 1967 yılına dek son verdi. 1967 yılındaki Altı Gün Savaşı'nın sonucunda İsrail bölgede kontrolü sağladı.[4] 1968 yılında El-Halil şehir merkezinin hemen doğusunda yer alan "Kiryat Arba" adında bir Yahudi yerleşimi kuruldu. Bu şekilde 1968 yılından günümüze şehirdeki Yahudi varlığı devam etmektedir.[5] Günümüzde şehrin kontrolü, 1997 yılında imzalanmış olan Hebron Protokolü çerçevesinde %80 oranında Filistin Özerk Yönetimi'nin elindeyken, %20 oranında, içinde Kiryat Arba'nın da bulunduğu kısım İsrail kontolü altındadır.[6]
Ayrıca Bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "The Hebron Massacre of 1929: A Recently Revealed Letter of a Survivor". hebron1929.info. 12 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2013.
- ^ Morris, Benny: One State, Two States: Resolving The Israeli–Palestinian Conflict (2009)
- ^ Shaw Commission 1930, s. 65a with the Shaw report noting that "many of the Arab casualties and possibly some of the Jewish casualties were caused by rifle fire by the police or military forces."
- ^ "Hebron-Background". Israeli Ministry of Foreign Affairs.
- ^ "Geography of Israel: Kiryat Arba". Jewish Virtual Library. 1 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2025-12-07.
- ^ "The Humanitiarian Situation in the H2 Area of Hebron City" (PDF). United Nations. 13 Aralık 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
