Emilio Salgari
| Emilio Salgari | |
|---|---|
 Emilio Salgari, 1903 yılında. | |
| Doğum | Emilio Carlo Giuseppe Maria Salgàri 21 Ağustos 1862 Verona, Lombardiya-Venedik Krallığı |
| Ölüm | 25 Nisan 1911 (48 yaşında) Torino, İtalya Krallığı |
| Meslek | Bilimkurgu yazarı |
| Önemli eser | Sandokan, Kara Korsan |
| Önemli ödülleri | tam liste |
Etkiledikleri | |
Etkilendikleri | |
Emilio Salgari (21 Ağustos 1862, Verona - 25 Nisan 1911, Torino), aksiyon ve macera türündeki şövalye hikâyeleri yazan, aynı zamanda bilimkurgu türünün öncülerinden biri olan İtalyan yazar.
İtalya'da, onun geniş edebi külliyatı Dante Alighieri'nin eserlerinden bile daha fazla okunmuştur. 21. yüzyılda hâlâ en çok dile çevrilen 40 İtalyan yazardan biri olmaya devam etmektedir.
Salgari'nin en popüler romanlarının birçoğu çizgi romanlara, animasyon dizilerine ve sinema filmlerine uyarlanmıştır. O, İtalyan macera edebiyatının ve popüler kültürünün babası, ayrıca Spagetti Western türünün büyükbabası olarak kabul edilir.
Salgari'nin popülaritesi, adı altında yayımlanmış sahte eserlerin (apokriflerin) büyük yaygınlığıyla da kanıtlanmaktadır: başka romancılar tarafından yazılmış olmasına rağmen onun adıyla yayımlanan 100'ün üzerinde eser bulunmaktadır.[2]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Gençliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Emilio Salgari, 21 Ağustos 1862'de[3] Verona'da doğdu. Annesi Venedikli Luigia Gradara (1830-1887), babası ise Veronalı Luigi Salgàri (1826-1889) idi; babası Verona'daki Porta Borsari yakınlarında kumaş ticareti yapıyordu. 7 Eylül'de Sant'Eufemia Kilisesi'nde vaftiz edildi. Daha sonra Valpolicella'da, Negrar belediyesine bağlı Tomenighe di Sotto mahallesinde büyüdü; aile sonrasında günümüzde Ca' Salgàri olarak bilinen eve taşındı.
1878'den itibaren Venedik'teki Paolo Sarpi Kraliyet Teknik ve Denizcilik Enstitüsü'nde öğrenim gördü ancak istediği gibi deniz kaptanı olmayı hiçbir zaman başaramadı. 1881 yılında ikinci sınıfta öğrenimini yarıda bırakarak Verona'ya döndü ve gazetecilik faaliyetlerine başladı.
Ünlenmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Alfred Assollant, Louis-Henri Boussenard, Thomas Mayne Reid'in macera dolu hikâyelerinden ve oryantalist Louis Jacolliot'nun tarihi ve aynı zamanda romanesk eserlerinden ilham alan Salgari, yazarlığa gazetelerin eklerinde başladı. Yayınlanan ilk eseri, 20 yaşında yazdığı ve dört bölüm hâlinde çıkan I Selvaggi della Papuasia (Papuasya'nın Yabanileri) adlı hikâyeydi; bu hikâye Milano'da yayımlanan La Valigia adlı haftalık dergide "S.E." imzasıyla yer aldı.
.jpg)
15 Eylül ile 12 Ekim 1883 tarihleri arasında, Verona gazetesi La Nuova Arena'da Tay-See adlı romanını tefrika halinde yayımladı. Ardından aynı gazetede La Tigre della Malesia (Malezya Kaplanı) adlı romanını yayımladı (daha sonra Le Tigri di Mompracem adıyla yeniden basıldı); roman büyük bir başarı kazandı ancak Salgari bundan kayda değer bir maddi kazanç elde edemedi. Bu eserin ardından La Favorita del Mahdi (1883–1884) adlı, aslında sekiz yıl önce yazılmış romanını yayımladı.
Yine 1883 yılında aynı gazetenin editörlüğünü üstlendi ve "Ammiragliador" ile "Emilius" müstear isimlerini kullanarak yoğun bir şekilde yazı faaliyetini sürdürdü. İki yıl sonra L'Arena gazetesinde editör olarak çalışmaya başladı. 25 Eylül 1885'te, rakip gazete L'Adige'den bir meslektaşını düelloya davet etti.
1887 yılında annesi vefat etti; ardından, 27 Kasım 1889'da, tedavisi olmayan bir hastalığa yakalandığına inanan babası, evinin penceresinden atlayarak intihar etti. Birkaç yıl sonra, 30 Ocak 1892'de, Emilio Salgari tiyatro oyuncusu Ida Peruzzi (1866–1922) ile evlendi. İlk kızları Fatima'nın (1893–1914) doğumundan sonra Salgari ailesi, Emilio'nun Speirani yayıneviyle bir sözleşme imzalaması üzerine Piyemonte'ye taşınmaya karar verdi. İlk olarak 1894 yılında Ivrea'ya yerleştiler, ardından Cuorgnè'deki Piazza Pinelli'de bir evde yaşadılar ve daha sonra yakındaki Alpette kasabasına taşındılar.
Bu dönemde üç çocuk daha dünyaya geldi: Nadir (1896-1936), Romero (1899-1931) ve Omar (1901-1963). 1897 yılının sonlarına doğru birlikte çalışmaya başladığı yayıncı Anton Donath, onu Cenova'ya taşınmaya ikna etti ve aile, o dönemde Cenova yakınlarında bağımsız bir komün olan Sampierdarena'daki Casa Rebora'ya yerleşti. Ligurya'daki bu ikamet sırasında 1898'de yayımlanan ve Emilio Salgari'nin başyapıtı sayılan Kara Korsan'ı (Il Corsaro Nero) yazdı. Burada ayrıca eserlerinin ilk illüstratörlerinden biri olan Pipein Gamba takma adlı Giuseppe Garuti ile dostluk kurdu.
Torino'daki yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]
1900 yılında, yayıncı Speirani'nin çağrısı üzerine, Salgari eşi ve çocuklarıyla birlikte Torino'ya, Corso Casale caddesine temelli olarak taşındı. Buradan, Salgari tramvayla kolayca merkezi halk kütüphanesine ulaşabiliyor, haritalar ve egzotik seyahat öyküleri buluyor, bunlardan da romanları için konu ve ilham alıyordu.
Emilio Salgari, 1892 ile 1898 yılları arasında yaklaşık 30 eser yayımladı; bunların 16'sı yalnızca 1894-1896 arasındaki üç yılda çıktı. Bunlar arasında, yine Speirani tarafından yayımlanan şu eserler bulunuyordu: Il Tesoro del Presidente del Paraguay (Paraguay Başkanının Hazinesi), Le Novelle Marinaresche di Mastro Catrame (Usta Katram'ın Deniz Hikâyeleri), Il Re della Montagna (Dağın Kralı), Attraverso l'Atlantico in Pallone (Balonla Atlantik'i Geçerken) ve I Naufragatori dell'Oregon (Oregon'un Kazazedeleri). Tüm bu yoğun çalışmanın nedeni, Salgari'nin sürekli biriken borçlarıydı; 1896'da Cenovalı yayıncı Donath ile, 1906'da ise Floransalı Bemporad ile yeni bir sözleşme imzaladı.
3 Nisan 1897'de, İtalya Kraliçesi Margherita di Savoia'nın önerisi üzerine, Salgari'ye Kraliyet tarafından İtalya Kraliyet Tacı Nişanı Şövalyesi unvanı verildi. Buna rağmen, ekonomik durumu iyileşmedi. 1903 yılından itibaren —eşinin delilik belirtileri göstermeye başlamasıyla— tedavi masraflarını karşılayabilmek için borçları artmaya başladı. 1910'da eşi Ida Peruzzi'nin ruhsal durumu daha da kötüleşti ve bir akıl hastanesine yatırılmak zorunda kaldı.
Hayatı boyunca Salgari bir "sanal gezgin"di: Mompracem Kaplanı'nın yaratıcısı çok az seyahat etmişti ama "atlasların ve sözlüklerin bir tutkunu"ydu; bu sayede her kitabını titiz araştırmalara dayandırarak 1300’den fazla karakter yarattı ve dönemin yayıncılarıyla ciddi ekonomik sorunlar yüzünden sık sık çatıştı.
Bunalım ve intihar
[değiştir | kaynağı değiştir]Benim derimden zengin olan sizlere, beni ve ailemi sürekli yarı sefalet içinde -hatta daha da kötü bir durumda- yaşatan sizlere, yalnızca kazançlarınızın karşılığı olarak cenazemle ilgilenmenizi rica ediyorum. Kalemimi kırarak sizlere veda ediyorum.
— Emilio Salgari
Çalışma sözleşmeleri Salgari'yi yılda üç kitap yazmaya zorluyordu; bu tempoyu korumak için günde üç sayfa yazmak zorundaydı. Bu stres nedeniyle günde yüz kadar sigara içiyor, birbiri ardına Marsala şarabı kadehleri yuvarlıyordu. Aynı zamanda bir seyahat dergisinin editörlüğünü de yürütüyordu. Gerçek sorunu, aldığı ücretin azlığından çok, fiziksel ve zihinsel yorgunluktu. Yalnızca para kazanmamakla kalmıyor, dönemin edebiyat çevrelerinde de saygı görmüyordu.
Sinirleri artık dayanmadı. Üstelik aylarca akıl hastanesinde yatan karısının özlemi de buna eklendi. Bitkin, aşağılanmış ve dört çocuğuna bakmakla yalnız başına kalmıştı. Gitgide bunalıma sürüklendi ve 1909'da ilk kez intihara teşebbüs etti, bir kılıcın üzerine atladı ama kızı Fatima tarafından son anda kurtarıldı.
Sonrasında 1910 Aralık ayında, Il Mattino di Napoli gazetesinin muhabiri Antonio Casulli ile yaptığı röportaj, onun son röportajı oldu. Casulli yıllar sonra, Salgari'nin evinde "en azından hüzünlü ve kasvetli" bir atmosfer hissettiğini yazacaktı.
Sonunda 25 Nisan 1911 Salı sabahı bir kez daha intihar etmeye karar verdi. Masasında üç mektup bıraktı. Ardından cebine bir ustura koyup her zamanki tramvayına binerek evden çıktı. Mektuplar çocuklarına, gazete yöneticilerine ve yayıncılarına hitaben yazılmıştı. Oğulları Omar, Nadir, Romero ve kızı Fatima'ya şöyle yazmıştı:
Ben bir yenilmişim: Size sadece 150 lira bırakıyorum, ayrıca hanımefendiden tahsil edeceğiniz 600 liralık bir alacak var...
Salgari çocuklarına, cesedinin nerede bulunabileceğini de bildirmişti: Torino'daki mahallesi Corso Casale'i yukarıdan gören, Val San Martino ormanındaki "küçük vadilerden" birinde. Burası, ailesiyle genellikle piknik yaptığı tepelik bir alandı. Salgari'nin vücudu korkunç şekilde boğazından ve karnından yaralanmıştı. Elinde hâlâ usturasını sıkıca tutuyordu. İntiharını, adeta kendi yarattığı karakterlerden birinin yapabileceği şekilde, bir tür seppuku ritüeliyle, yükselen güneşe bakarak gerçekleştirmişti.
Kültürel mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]Salgari, günümüzde İtalyan bilim kurgu edebiyatının önde gelen öncülerinden biri olarak anılmaktadır. O dönemde "İtalyan Jules Verne" olarak nitelendirilmiş olsa da, aslında Veronalı yazar —Gianfranco de Turris'e göre— "geleceğe yönelik spekülasyonlarda çok yetenekli değildi ve eserlerinin çoğuna kendi çağının teknolojisinin ötesine geçen aygıtlar veya makineler nadiren dahil ediyordu". En dikkat çekici istisna, 1907 tarihli Le Meraviglie del Duemila (2000 yılının Harikaları) romanıdır; bu eser, İtalyan "proto-bilim kurgu"sunun en önemli metni olarak kabul edilmektedir. Salgari'nin diğer eserleri genellikle kendi çağı dışında geçmez ancak çeşitli romanlarında Jules Verne tarzı bilim kurgu öğeleri bulunabilir.
Salgari'nin eserleri, ondan sonra gelen birçok yazar tarafından bir şekilde taklit edilmiştir. İtalyan macera edebiyatının büyük bir kısmı, Salgari'nin çalışmalarının bir devamı niteliğindedir. 19. yüzyılın sonlarındaki birçok yazar -Luigi Motta ve Emilio Fancelli gibi- Salgari'nin tarzını taklit ederek yeni Sandokan maceraları kaleme almışlardır: hızlı tempolu, büyük savaşlarla, kan ve şiddetle dolu ancak mizahla da süslenmiş hikâyeler.
Bu tarz kısa sürede sinema ve televizyona da yayılmıştır. Buna bir örnek, yönetmen Sergio Leone'nin çalışmalarında görülebilir; Spagetti Western filmlerindeki kanun kaçağı kahramanlar, Salgari'nin korsan maceraperestlerinden esinlenmiştir. Salgari'nin romanlarının 50'den fazla film uyarlaması yapılmış, ayrıca onun eserlerinden ilham alan sayısız yapım (korsan hikâyeleri, orman maceraları ve Steve Reevis'in başrolünde yer aldığı Morgan, the Pirate gibi kılıç şakırtılı B filmleri) çekilmiştir.
Karl May, Jules Verne, Zane Grey, James Oliver Curwood gibi 19'uncu yüzyıl egzotik seyahatname ve macera romanları ustalarının arasında yer alan Emilio Salgari, kendisinden sonra gelen pek çok yazarı ve kişiyi etkilemiştir.
Federico Fellini, Salgari'nin kitaplarını çok severdi. Pietro Mascagni'nin kütüphanesinde 50’den fazla Salgari kitabı bulunuyordu. Umberto Eco da çocukken Salgari'nin eserlerini okumuştu.
Salgari'nin eserleri Portekiz'de, İspanya'da ve İspanyolca konuşulan ülkelerde de çok popülerdi. Latin Amerikalı yazarlar Gabriel García Márquez, Isabel Allende, Carlos Fuentes, Jorge Luis Borges ve Pablo Neruda, genç yaşta onun kitaplarını okuduklarını belirtmişlerdir. Biyografi yazarı Paco Ignacio Taibo II'nin aktardığına göre Che Guevara da Salgari'nin 62 kitabını okumuştur[1]. Taibo, devrimcinin anti-emperyalist duruşunun "Salgari kökenli" olduğunu söylemektedir.
Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
İtalya Kraliyet Tacı Nişanı Şövalyesi
“... keyifle eğiterek haklı olarak halkın sevgisini kazanmıştır.” — 3 Nisan 1897
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Beretta, Alessandro (31 Ocak 2011). "Il Grande Salgari? Certo Non Sarebbe Piaciuto alla Lega" (İtalyanca). Corriere Della Sera. s. 13.
- ^ "I Falsi". EmilioSalgari.it (İtalyanca). 9 Temmuz 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ Travaglini, Marco (22 Ağustos 2025). "La Triste e Sfortunata Vita di Emilio Salgari" (İtalyanca). Il Torinese. Erişim tarihi: 16 Ekim 2025.
