Enotriyalılar
Enotriyalılar, Enotri veya Oenotrialılar; Güney İtalya'da Paestum'dan Güney Kalabriya'ya kadarki bölgede yaşamış eski bir İtalik kabileydi. MÖ 6. yüzyıla gelindiğinde Enotriya halkı diğer İtalik kabilelerin içine karışmışlardı.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Enotriyalı (Oenotrian) etnonimi için olası bir köken Antik Yunanca οἶνος (oînos, 'şarap')[1] kelimesidir. Enotriyalılar, üzüm bağlarıyla zengin bir bölgede yaşıyordu ve Enotriya adı (Antik Yunanca Οἰνωτρῐ́ᾱ, Oinōtrĭ́ā) zamanla Güney İtalya'nın tamamına karşılık gelir oldu.[2] Hesychius, bir tür asma kazığı olan οἴνωτρον (oínōtron) kelimesnden bahsetmektedir.[3]
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Enotriyalıların; Tiren Denizi bölgesinin Ligurya'dan Sicilya'ya kadar olan (Ligur/Sikan katmanı) kısmında yaşamış olan Ön-Latin'den farklı, çok eski bir etno-dilsel grubun güney kolunu temsil ettiği düşünülmektedir.[4] Genellikle Pelasglara ait gibi tasvir edilirler.[5] Antoninus Liberalis ve Hellanicus'a göre gelişleri, MÖ 1260 dolaylarında Elimlerin Sicilya'ya[6] göçüne sebep olmuştur.
MÖ 1. yüzyıldan antik dönem yazarları Enotriya (Oenotria) adının; Yunanistan'daki Arcadia, Mora'dan göç eden Likaon'un elli oğlundan en genci olan Oenutrus'tan aldığını söylerler.[7][8][9] Ancak Tortora'daki eski Enotriya yerleşiminde bulunan MÖ 6. veya 5. yüzyıldan kalma yazıtlar bir İtalik dil konuştuklarını gösteriyor.[10][11]
Vergilius (MÖ 70-21); onlardan, liderleri Italus'a ithafen topraklarına İtalya diyen insanların ataları olarak bahsediyor.[12] Yaşlı Plinius (MS 23-79), "Velia'nın karşısında Pontia ve Isacia vardır ve ikisi de Oenotrides 'Oenutrus oğulları' olarak bilinmektedir, İtalya'da önceden Enotriyalıların yaşadığının kanıtı" demiştir.[13]
Yunanların Metapontum gibi ilk istikrarlı kolonilere yerleşmesi, Enotriyalıları iç kısımlara sürdü ve Yunan kolonileriyle bir yıpratma savaşı başlattı.
MÖ 5. yüzyıldan itibaren Enotriyalılar, Lukanların baskısından dolayı kayboldular.
Dil
[değiştir | kaynağı değiştir]1991'de Tortora, Kalabriya'daki eski bir Enotriya yerleşim yerinde MÖ 6. veya 5. yy'dan kalma yazıtlar keşfedildi ve Enotriya halkının bugün Enotriyaca denen bir İtalik dil konuştuğu anlaşıldı.[10][11]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ οἶνος 15 Şubat 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus
- ^ McGee, Harold. On Food and Cooking: The Science and Lore of the Kitchen. Simon and Schuster, 2004, 0-684-80001-2, p. 716. "...calling southern Italy Oenotria, "land of the grape." Over the next couple of centuries, Rome advanced the art of winemaking considerably."
- ^ οἴνωτρον 9 Kasım 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus
- ^ Sciarretta, Antonio (2010). Toponomastica d'Italia. Nomi di luoghi, storie di popoli antichi. Milano: Mursia. ss. 174-194. ISBN 978-88-425-4017-5.
- ^ Le Glay, Marcel. (2009). A history of Rome. Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4051-8327-7. OCLC 760889060. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2025.
- ^ "Dionysius of Halicarnassus, Roman Antiquities. Book I, 22 (LacusCurtius)". 15 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2025.
- ^ "Pausanias, Description of Greece, Arcadia, 8.3.5 (Theoi Project)". 13 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2025.
- ^ "Dionysius of Halicarnassus, Roman Antiquities. Book I, 11-13 (LacusCurtius)". 15 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2025.
- ^ "Eusebius, Chronography, 102 (topostext Project)". 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2025.
- ^ a b Lazzarini, Letizia; Poccetti, Paolo (2001). Il mondo enotrio tra VI e V secolo a. C. L'iscrizione paleoitalica da Tortora. Loffredo Editore. ISBN 9788880968825.
- ^ a b Mollo, Fabrizio (2001). Archeologia per Tortora: frammenti dal passato. Potenza: Societa Tipografica Ed.
- ^ Virgil (2006). The Aeneid. New York: Penguin Classics. s. 65. ISBN 9780143105138.
- ^ Pliny the Elder, Natural History, 3.85