Erebus Dağı
 Erebus Dağı'nın 1972'de çekilmiş bir görüntüsü | |
 | |
| En yüksek noktası | |
|---|---|
| Yükseklik | 3.794 m |
| Çıkıntı | 3.794 metre (12.448 ft) |
| Yalıtılma | 121 kilometre (75 mi) |
| Koordinatlar | 77°32′00″G 167°17′00″D / 77.53333°G 167.28333°D |
| Jeoloji | |
| Kayaç yaşı | 1 milyon yıl |
| Dağ türü | Stratovolkan |
| Tırmanma | |
| İlk tırmanan | 1908, Sir Ernest Shackleton ve ekibi |
| En kolay rota | Temel kar / buz tırmanışı |
Erebus Dağı, Antarktika'daki Ross Adası'nın batısında bulunan ve dünyadaki etkin yanardağlar içinde en güneyde yer alan bir stratovolkandır. Ross Adası'nı oluşturan dört yanardağdan Erebus dışındakiler, sönmüş yanardağlardır.
Bu yanardağ, bölgede bulunan ve New Mexico Madencilik ve Teknoloji Enstitüsü (New Mexico Institute of Mining and Technology)'nce işletilen Erebus Dağı Volkan Gözlemevi (Mount Erebus Volcano Observatory) tarafından izlenmektedir.
Jeolojik yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]1972'den beri sürekli aktif durumda olan Erebus Dağı, günümüzde Antarktika'nın en etkin yanardağıdır. Krateri, dünyada çok az sayıda bulunan daimi lav göllerinden birinin ev sahibidir ve bu lav gölü, günlük olarak Stromboli tipi patlamalara maruz kalmaktadır. 2005'te küçük çaplı kül püskürmeleri izlenmiş ve hatta, lav gölünün yakınındaki yarıklardan da küçük bir lav akıntısı gözlenmiştir.
Deniz seviyesinden yüksekliği 3.794 metre olan Erebus, tıpkı Etna gibi, alt yarısı kalkan yanardağı ve üst yarısı da stratovolkan konisi olan bir dağdır. Jeolojik tarihi boyunca görece farklı nitelikte lav püskürmeleri ve yapı değişimleri göstermiş olması nedeniyle, poligenetik stratovolkan olarak sınıflandırılır:
- En eski püskürme ürünlerini, görece başkalaşmamış ve koyu kıvamlı olmayan bazanit yapılı lav akıntıları oluşturur. Dağın kalkan yapılı geniş alt yarısı bu akıntıların ürünüdür.
- Daha sonraki bazanit ve fonotefrit lavlar, genç bir Erebus'un aşınmış kalıntısı olan Fang Ridge (Azı Dişi Sırtı) ve dağın yamaçlarındaki birbirinden ayrı diğer bölgelerin üzerinde birikmiştir.
- Daha koyu kıvamlı fonotefrit, tefrifonolit ve trakit lav püskürmeleri, bazanit akıntılarından sonra oluşmuştur.
- Güncel püskürme etkinliğinin bileşimiyse, dağın açıktaki lav akıntısının çoğunu oluşturan anortoklas-porfirik tefritik fonolit ve fonolittir.
Erebus'un stratovolkan konisi yapılı üst yarısının yamaçları yaklaşık 30° dikliktedir ve büyük ölçekli kenar setlerine sahip tefritik fonolit lav akıntılarının hâkimiyetindedir. Bu eğimde yaklaşık 3.200 metreye ulaşıldığında, 100.000 yıldan daha genç bir kalderayı temsil eden zirve platosuna bağlı bariz bir kırılma gözlenir. Bu kalderanın kendisi, düşük hacimli tefritik fonolit ve fonolit lav akıntıları ile dolmuştur. Kalderanın ortasındaysa, temel yapısında dağılmış lav bombaları ve büyük miktarda anortoklas kristali birikintileri bulunan, dik yamaçlı bir koni oturur. Dağın tepesindeki etkin lav gölü de bu zirve konisinin tepesinde bulunur. Yanardağın sık ürettiği Stromboli tipi patlamalar, en içte bulunan kraterdeki çeşitli yarıklardan ve en sık olarak da 10 metre çapa ulaşabilen gaz balonlarının lav gölünden patlayıcı bir şekilde çıkması tarzında gelişir.
Geçmiş
[değiştir | kaynağı değiştir]Erebus Dağı, coğrafya keşifleri nedeniyle sonradan "Sör" unvanıyla onurlandırılan bir İngiliz deniz subayı ve kâşif olan James Clark Ross tarafından keşfedilmiştir. 1839'la 1843 yılları arasında, komutasındaki HMS Erebus ve HMS Terror adlı gemilerle Antarktika'ya keşif gezileri düzenlemiş olan James Clark Ross, kıtanın kıyı şeridinin büyük bölümünün haritasını çıkarmış ve 1841'de de Ross Denizi, Victoria Arazisi ve gemilerinin adlarını verdiği Erebus Dağı ile Terör Dağı'nı keşfetmiştir.
Erebus Dağı'na ilk defa 1908'de, Sör Ernest Shackleton ve ekibinin Nimrod keşif seferi sırasında çıkılmıştır.
Uçak kazası
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ana madde: Yeni Zelanda Hava Yolları - Uçuş 901
Yeni Zelanda Hava Yolları - Uçuş 901, Yeni Zelanda'nın Auckland Uluslararası Havalimanı'yla Antarktika arasındaki tarifesiz ve gidiş-dönüş yolcu taşıma hizmetiydi. Şubat 1977'de başlatılan ve McDonnell Douglas DC-10-30 tipi uçakla yürütülen bu servis, uçağın 1979'daki bir uçuş sırasında Erebus Dağı'na çakılması ve taşıdığı 257 yolcunun tümünün ölmesiyle sona ermiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Global Volcanism Program (Küresel Volkanizm Programı) sitesinde Erebus 8 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- Mt. Erebus Volcano Observatoy (Erebus Dağı Volkan Gözlemevi).
Fotoğraflar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Erebus Dağı ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
