Berlin
| Berlin | |
|---|---|
 Bayrak  Arma | |
  Berlin Berlin'in Almanya'daki konumu | |
| Ülke |  Almanya |
| Eyalet-şehir | Berlin |
| Başkent | Berlin |
| En büyük şehir | Berlin |
| Alt idari birimler | |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | Kai Wegner[1] (CDU) |
| Yüzölçümü | |
| • Eyalet & Şehir | 891.85 km² |
| Rakım | 34-115 m |
| Nüfus (31.12.2021)[2] | |
| • Eyalet & Şehir | 3.677,472 |
| • Yoğunluk | 4124/km² |
| • Metropol | 6,215,340 |
| Zaman dilimi | UTC+01.00 (OAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+02.00 (OAYS) |
| Alan kodu | 030 |
| ISO 3166 kodu | DE-BE |
| Plaka kodu | B[3] |
Resmî site berlin.de | |
.jpg)
_from_west_-msu-2021-3636-3743.jpg)
Berlin, Almanya'nın başkenti ve hem yüzölçümü hem de nüfus bakımından en büyük şehridir.[4] 3,7 milyonluk nüfusuyla, Avrupa Birliği'ndeki herhangi bir şehrin sınırları içerisindeki en yüksek nüfusa sahiptir. Şehir ayrıca Almanya'nın eyaletlerinden biridir ve yüzölçümü bakımından ülkenin üçüncü en küçük eyaletidir. Berlin, Brandenburg eyaleti ile çevrilidir ve Brandenburg'un başkenti Potsdam şehrin 35 km yakınındadır.[5]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kentin ortasından akan Spree Nehrinin, iki kıyısında, Cölln ve Berlin adlı iki balıkçı köyü iken ilk kez 1307 yılında birleşti. Brandenburg'un (daha sonra ise Prusya'nın) başkentliğini yapan Berlin, 18. yüzyıla kadar önem arz eden bir şehir değildi. Ancak Prusya'nın güçlenmesi sürecinde öncelikle Kuzey Almanya'nın ve sonrasında da Avrupa'nın siyasi, ekonomik ve kültürel anlamda önemli merkezlerinden biri haline geldi. 1871 yılında kurulan Alman İmparatorluğu'na başkentlik yapan Berlin, 1933 yılından itibaren Nazi Almanyası'nın da başkentiydi. II. Dünya Savaşı'nda harabeye döndü, müttefik devletler tarafından işgal edildi.
II. Dünya Savaşı'ndan sonra şehir dört sektöre bölündü ve tüm Almanya'da olduğu gibi Berlin de ABD, Birleşik Krallık, Fransa ve SSCB'nin kontrolüne girdi. Batılı ülkelerle Sovyetler Birliği arasında hızla gelişen siyasi farklılık ülkeyi olduğu gibi kenti de doğu ve batı olmak üzere ikiye böldü. 12 Ağustos 1961 tarihinde Berlin Duvarı'nın yapımına başlandı ve Berlinlilerin doğudan batıya geçişi en katı yöntemlerle engellendi. Zamanın imparatorluk merkezi Mitte ile birlikte, Berlin'i inşa eden mimar Karl Friedrich Schinkel'in tasarladığı binalar, büyükelçilikler, saraylar, müzeler tamamen kentin doğu kesiminde kaldı. Türkiye'den kaçak yollarla getirilen Bergama Sunağı'nın sergilendiği dünyanın en önemli müzelerinden biri olan Bergama Müzesi, Cölln ile Berlin'i birleştiren anlaşmanın yapıldığı St. Nicholas Kilisesi de tıpkı diğer önemli yapılar gibi Doğu Berlin'de kaldı.
1989'da duvarın yıkılması ve 3 Ekim 1990'da iki Almanya'nın resmen birleşmesiyle Berlin eyalet şehir olarak eski bütünlüğüne kavuştu ve birleşik Almanya Federal Cumhuriyeti'nin başkenti oldu.
Şehrin kuruluşu ve Ortaçağ
[değiştir | kaynağı değiştir]
Cölln şehri (çift kent Berlin-Cölln Spree adasında) ilk defa 1237'de resmi olarak kayıtlara geçti ve 1244'te ilk defa Berlin adında anıldı. Berlin, Spree nehrinin kuzey kısmında yer alıyordu. 1307'de iki şehirde beraber kullandıkları bir belediye binasına sahip oldular. Berlin'in adının armasındaki ayı (Almanca: Bär) ile ilgisi yoktur. Daha çok Slav dilinden gelen Berl kelimesinden olduğu düşünülüyor. Berl Slav dilinde Bataklık anlamına geliyor. Spandau ve Köpenick, Berlin'den önce kuruldu. Berlin şehri tarihin geçen kısmında 1157'de Mark Brandenburg'a ait oldu.
1415'te I. Friedrich Mark Brandenburg'un elektörü oldu ve 1440'a kadar da elektör olarak kaldı. Hohenzollern Hanedanı Berlin'e 1918'e kadar hükümdarlık etti.
Yeniçağ'ın başlarında Berlin
[değiştir | kaynağı değiştir]
Otuz Yıl Savaşları 1618'den 1648'e kadar sürdüğü sırada belki en çok Berlin'i vurdu. Evlerin üçte biri hasar gördü ve nüfusun yarısı azaldı. Friedrich Wilhelm 1640'ta hükümdarlığı babasından aldı ve Berlin'e Avrupa'nın çeşitli yerlerinden insanları davet etti. Dinlere karşı da hoşgörülüydü kendi. 1671'de 50 tane Yahudi ailesine Berlin'e Avusturya'dan taşınma izini verildi. 1685'te Friedrich Wilhelm Fransız Huguenotları Mark Brandenburg'a davet etti. 15.000'nin üzerinde gelen Huguenotların 6000'ini Berlin'e yerleşti. 1700'de Berlin'in nüfusunun yüzde 30'si Fransızlardan oluşuyordu.[6] Huguenotların Berlinlilere kültürel etkisi yoğundu. Ayrıca Bohemya, Polonya ve Salzburg'danda çok göçmen Berlin'e geldi.
Prusya ve Almanya İmparatorluğu
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
1871'de Berlin Almanya İmparatorluğunun başkenti oldu ve 1701'de Birinci Friedrich'in taçı Berlin'de takıldığı için Prusya'nın başkenti oldu. 1 Ocak 1710'da Berlin, Cölln, Friedrichswerder, Dorotheenstadt ve Friedrichstadt birleşip bir şehir oldu. 1861'de Wedding, Moabit, Tempelhof, Schöneberg ve Spandau da Berlin ile birleşti.
Weimar Cumhuriyeti ve Nazi Almanyası
[değiştir | kaynağı değiştir]
I. Dünya Savaşı'ndan sonra 1918'de Berlin'de Weimar Cumhuriyeti kuruldu. 1920'de komşu şehirlerle ve belediyelerle Berlin yeniden birleşince başkentin nüfusu 4 milyon oldu.
Nazi Partisi iktidara gelince 1933'te Berlin Nazi Almanyası'nın başkenti oldu. Naziler 1936'da Berlin'de yapılan Olimpiyat Oyunlarını da propaganda için kullandı. Sonrasında Adolf Hitler ve mimar Albert Speer Berlin'in yapısını değiştirip dev yapıların Roma stilinde yapılmasına karar verdi.
Naziler Berlinli Yahudileri toplumdan soyutlayıp toplama kamplarına gönderdi, birkaç yıl sonra da katlettiler. 1933'te başkentte 160.000 Yahudi yaşıyordu. 1938'de Kristal Gece olarak bilinen geceden sonra Yahudilere yapılan saldırı ve tacizler artarak devam etti. II. Dünya Savaşı'nda Berlin yoğun bombardımana tutuldu ve Berlin'deki evler ve yapılar hasar görüp yıkıldı. Eğer Hitler savaşı kazansaydı Berlin'i Büyük Alman İmparatorluğu'nun başkenti yapmayı ve adını Germania olarak değiştirmeyi planlıyordu.
Şehrin bölünüşü ve birleşimi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Berlin Kızıl Ordu tarafından ele geçirilince, kent 8 Mayıs 1945'te kapitülasyona uğradı. Londra Antlaşmasına göre de bütün Almanya 4 sektöre bölünecekti. Bunun yanı sıra Berlin'in de 4 sektöre bölünmesi kararlaştırıldı. Batılı Müttefikler (ABD, Fransa ve Birleşik Krallık) şehrin batısını işgal ederken Sovyetler de kentin doğusunda söz sahibi oldular.
Batılı Müttefiklerinin ve Sovyetlerin ideolojileri pek uyuşmadığından, Sovyetler 1948/49'da Batı-Berlin'ne ekonomik ambargo uygulamaya başladı. Bundan yılmayan Batılı Müttefikler Batı Berlin'e havadan destek vermeye başladı (Luftbrücke).
Almanya Federal Cumhuriyeti'nin Almanya'nın batısında kurulması üzerine Almanya'nın doğusunda Doğu Almanya(DDR) 1949'da ilan edildi, böylece Soğuk Savaşın etkisi Berlin'e de yansıdı. Federal Cumhuriyeti başkentini Bonn olarak ilan edince, Doğu Almanlar Doğu-Berlin'i başkent ilan etti. Batı ve Doğu arasındaki ayrılık daha da büyüdü ve 13 Ağustos 1961 Berlin Duvarı'nın yapılmaya başlamasıyla bu ayrılık en yüksek düzeye ulaştı.
Batı Berlin de facto Almanya Federal Cumhuriyetine aitti ve bu yüzden Batı Berlin'e özel haklar tanındı. Doğu Berlin de Demokratik Almanya Cumhuriyeti'nin bir parçasıydı. Berlin'in doğusu ve batısı tamamen birbirinden ayrıydı. Geçişler sadece belirli kontrol noktalarından olabilirdi. Almanya Demokratik Cumhuriyetin'den Berlin'in batısına geçiş tamamen yasaktı ve sınır bölgelerine keskin nişancılar konulmuştu.
1989'da Berlin Duvarı yıkıldı ve iki ülke Almanya Federal Cumhuriyeti adı altında tekrar birleşti. Bir süre sonra Berlin, Birleşik Almanya'nın başkenti oldu. 1991'de verilen kararla başkent Bonn'daki bakanlıkların, yasama ve yönetim birimlerinin büyük bir kısmının Berlin'e taşınması kararlaştırıldı. Hükûmet ve Federal Meclis 1 Eylül 1999 tarihinde Berlin'de işine başladı.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]
Berlin'in doğudan-batıya uzunluğu 45 km'dir ve güneyden kuzeye ise 38 km'dir. Şehrin yüzölçümü 892 km²'yi bulur. Berlin eyaleti, tek komşusu Brandenburg eyaletiyle çevrilidir. Polonya sınırına sadece 70 km uzaklıktadır.
Berlin'in coğrafi oluşumu buzul çağının etkisiyle belirlenmiştir. Almanya'nın başkenti, Teltow ve Barnim yaylaları arasında kalır. 20 bin yıl önce Berlin'in etrafı dev buzullarla çevriliydi, bunların 18 bin yıl önce erimesiyle Berlin'in coğrafyası oluşmuştur.
Berlin'den iki önemli ırmak geçmektedir. Bunlar Spree ve Havel'dir. Spree ırmağı doğudan batıya doğru akmaktadır. Irmak daha sonra, batıdaki Spandau ilçesindeki Havel ırmağıyla birleşir. Havel ırmağı ise güneyden kuzeye Tegeler See ve Großer Wannsee göllerinden geçerek akar.
Berlin'deki en yüksek doğal tepe Großer Müggelberg'dir (115,4 m). Bu tepe Treptow-Köpenick ilçesindedir. Geriye kalan iki tepe II. Dünya Savaşından kalan hafriyat ya da çöplerle oluşmuş tepelerdir. Teufelsberg (114,7 m) Charlottenburg-Wilmersdorf ilçesinde yer alır. Ahrensfelder Berge (112,1 m) ise Marzahn-Hellersdorf ilçesindedir.
İlçeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]10 Haziran 1998 tarihinde çıkan yasa ile birlikte ilçe sayısı 23 olan Berlin, tasarruf ve yönetilebilirliği kolaylaştırmak amacıyla 12 idari bölgeye ayrılmıştır. 1 Ocak 2001 tarihinden itibaren uygulama şu şekildedir:
| Semti | Nüfus | Yüzölçümü (km²) |
|
|---|---|---|---|
| Charlottenburg-Wilmersdorf | 321.501 | 64,72 | |
| Friedrichshain-Kreuzberg | 271.548 | 20,16 | |
| Lichtenberg | 262.899 | 52,29 | |
| Marzahn-Hellersdorf | 251.659 | 61,74 | |
| Mitte | 335.430 | 39,47 | |
| Neukölln | 314.452 | 44,93 | |
| Pankow | 373.393 | 103,01 | |
| Reinickendorf | 242.381 | 89,46 | |
| Spandau | 227.427 | 91,91 | |
| Steglitz-Zehlendorf | 296.475 | 102,50 | |
| Tempelhof-Schöneberg | 337.031 | 53,09 | |
| Treptow-Köpenick | 243.570 | 168,42 |
Komşu belediyeler ve şehirler
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Landkreis Barnim: Wandlitz, Panketal, Ahrensfelde,
- Landkreis Märkisch-Oderland: Hoppegarten, Neuenhagen bei Berlin,
- Landkreis Oder-Spree: Schöneiche bei Berlin, Woltersdorf, Erkner (şehir), Gosen-Neu Zittau,
- Landkreis Dahme-Spreewald: Königs Wusterhausen (şehir), Zeuthen, Eichwalde, Schulzendorf, Schönefeld,
- Landkreis Teltow-Fläming: Blankenfelde-Mahlow, Großbeeren,
- Landkreis Potsdam-Mittelmark: Teltow (şehir), Kleinmachnow, Stahnsdorf,
- Potsdam (Brandenburg eyaletinin başkenti),
- Landkreis Havelland: Dallgow-Döberitz, Falkensee (şehir), Schönwalde-Glien,
- Landkreis Oberhavel: Hennigsdorf (şehir), Hohen Neuendorf (şehir), Mühlenbecker Land, Glienicke/Nordbahn.
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]
Şehirde senelik ortalama sıcaklık 8,9 derecedir. Ortalama Yıllık Yağış Toplamı 581 mm'dır. En sıcak aylar ise Temmuz ve Ağustos aylarıdır ortalama 18,5 ve 17,7 derece ile. En soğuk aylar ise Ocak ve Şubat ayları ortalama -0,6 ve -0,3 derece ile. En çok yağış Temmuz ayında olur 70 mm ile ve an az yağış ise Mart ayında 31 mm ile.
| Aylar | Ock | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Auğ | Eyl | Ekm | Kas | Arl |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ort yük sıcaklık °C | 3 | 4 | 9 | 13 | 19 | 22 | 24 | 24 | 19 | 13 | 7 | 4 |
| ort düşük sıcaklık °C | -2 | -2 | -1 | 4 | 9 | 12 | 14 | 14 | 11 | 6 | 2 | 0 |
| yağış toplamı Milimetre | 42 | 33 | 41 | 37 | 54 | 69 | 56 | 58 | 45 | 37 | 44 | 55 |
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]
Berlin'in toplam nüfusu 3,6 milyondur ve böylece Almanya'nın en kalabalık şehridir. 17. yüzyıla kadar Berlin yöresinde çok az insan yaşıyordu ve 30 Yıl Savaşları sayesinde de bu nüfus yarı yarıya inmişti. 1640 yılında hükümdarlığı babasından alan Friedrich Wilhelm Fransa'dan Berlin'e ve yöresine çok sayıda Huguenot yerleştirmiştir. Böylece 1648'de 6 bin nüfuslu olan şehirde 1709 yılında nüfus 57 bine çıkmıştır. 1875'te şehrin nüfusu bir milyonu aşmıştır.
| Yıllara göre nüfus verileri[8] | |
|---|---|
| 2020 | 3.664.088 |
| 2014 | 3.469.849 |
| 2010 | 3.443.735 |
| 2008 | 3.426.354 |
| 2006 | 3.395.189 |
| 2004 | 3.388.477 |
| 2002 | 3.388.434 |
| 1998 | 3.398.820 |
| 1996 | 3.459.000 |
| 1994 | 3.472.009 |
| 1991 | 3.446.031 |
| 1989 | 3.409.737 |
| 1987 | 3.248.957 |
1920'de Berlin'in etrafındaki şehir ve belediyelerle birleşmesi sonucu bu sayı neredeyse 4 milyona ulaştı. II. Dünya Savaşı sonucu bu sayı düştü ve şehrin nüfusu bundan sonra 3,1 veya 3,6 milyon arasında hep aynı düzeyde kaldı.
Berlin her zaman göçe uğramış olan bir şehirdir. 17. yüzyılda Huguenotlar Berlin'e yerleşti. 19. yüzyılın ortasından sonra pek çok Slav Berlin'e göç etti. II. Dünya Savaşı'ndan sonra Güney Avrupa'dan ve Türkiye'den göç olmuştur. Doğu Berlin'de ise Vietnamlılar Doğu Almanya'nın konuk işçileri olarak buraya göç etti. 1980'lerde Alman asıllı Ruslar Berlin'e gelmeye başladı.
| Ulus | Nüfus (2020)[9] |
|---|---|
| Almanya |
2.984.036 |
 Türkiye |
98.814 |
 Polonya |
55.593 |
 Suriye |
40.574 |
 İtalya |
31.355 |
Etnik gruplar
[değiştir | kaynağı değiştir]Berlin, etnik olarak dünyanın en kozmopolit şehirlerinden biridir. Berlin'da yaklaşık 200 farklı dil konuşulmaktadır. Şu an Berlin'de yaklaşık 200.000 civarında Türk yaşamaktadır. Bu, Türkiye dışında yaşayan en kalabalık Türk, aynı zamanda Berlin'deki en kalabalık yabancı nüfusunu oluşturur. Berlin'de en yoğun Türk nüfusu Kreuzberg semtinde ('Kroytsberg' diye okunur) bulunmaktadır. 149.884 nüfusa sahip Kreuzberg'de yaklaşık 50 bin yabancı kökenli yaşamaktadır.
Din
[değiştir | kaynağı değiştir]Berlin'in 3,4 milyon nüfusunun yüzde 59'u ateist veya agnostik, yüzde 22,3'ü Protestan, yüzde 9,1'i Katolik, yüzde 6,2'si Müslüman, yüzde 2,7'si diğer Hristiyan ve yüzde 0,6'si diğer dinlere mensuptur (2010). Berlin'de yaşayan Müslümanların çoğu Türk'tür.
Berlin'de 11 sinagog, 76 cami ve 2 Budist tapınağı var.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
2021 senesinde Berlin eyaleti'nin gayri safi yurt içi hasıla'sı 163 milyar Euro'du.[10] Bu Berlin eyaleti için yüzde 5 bir büyüme. 2020, Brandenburg eyaletinde ise bu rakam 73 milyar Euro'du.[11]
Berlin eyalet ticarethanelerinin yüzde 85'i hizmet sektöründe bulunuyor. Hizmet sektörü şehir için en önemli hizmetlerden biri, çünkü nüfusun yüzde 45'i (800.000 çalışanlar) bu branş'da çalışıyor (2020).
Berlin'in geleceği için bilim, teknik, teknoloji ve bilgisayar gibi alanları geliştirme çalışmaları sürmektedir.
Berlin, Almanya'nin diğer eyaletlerine göre çok yüksek bir işsizlik sayısına sahiptir. 2018 senesinin Eylül ayında işsizlik oranı yüzde 7,9'ydi.[12]
Medya
[değiştir | kaynağı değiştir]
Berlin eyaleti'nin medyası hem Berlin bölgesine hem Almanya'nın geneline yayın yapar. Welt, Tv.Berlin ve rbb gibi birçok televizyon istasyonunun stüdyoları Berlin'dedir. Ayrıca birçok radyo kanalı da vardır. Bunların arasında DeutschlandRadio, KissFM ve Türkçe yayın yapan MetropolFM de bulunur. Berlin'in başkent olmasıyla ARD, ZDF ya da RTL gibi ulusal kanalların, Berlin'de stüdyoları açılmıştır.
Almanya'da en çok gazete Berlin'de yayımlanıyor. Bunların en tanınları arasında Der Tagesspiegel, Berliner Zeitung ve Berliner Morgenpost yer alır. Ayrıca, B.Z., Bild Berlin ve Berliner Kurier gibi sadece Berlin için yayım yapan gazeteler de vardır.
Springer Science+Business Media, 2015'ten beri Springer Nature'ın bir parçası olan bilim, beşeri bilimler, teknik ve tıbbi (STM) yayımcılık alanında kitaplar, e-kitaplar ve hakemli dergilerde yayın yapan küresel bir yayıncılık şirketidir.
Ticaret
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
IFA Berlin Almanya'nın en eski endüstriyel sergilerinden biridir.[13] 2005 yılından beri Eylül ayında tekrarlanan yıllık bir olay oldu.
Tarihi boyunca, sergide ilk kez çok sayıda dünya yeniliği görüldü. IFA, 2015 yılı itibarıyla "Avrupa'nın en büyük teknoloji gösterisi" dir. IFA 2018'e 245.000 ziyaretçi ve 1.814 katılımcı katıldı.[14][15]
Turizm
[değiştir | kaynağı değiştir]2017 yılında kente 13 milyon bin turist gelmiştir. Turistler arasında en büyük pay Almanlara aittir. Almanları İngilizler, Hollandalılar, İtalyanlar, Amerikalılar, Polonyalılar ve İspanyollar izler. 5 yıldızlı zincir otellerden, butik aile işletmesi otellere kadar 800'den fazla otel bulunmaktadır.[16]
Europa-Center Charlottenburg-Wilmersdorf'un Charlottenburg semtinde bulunan alişveriş ve iş merkezi kompleksidir. Kompleks'ten ayrıca üzerinde Mercedes amblemi bulunan küçük bir gökdelen yükseliyor. Friedrichstraße, Berlin'in merkezindeki başlıca kültür ve alışveriş caddelerinden biridir.[17]
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]Berlin Brandenburg Havalimanı (Flughafen Berlin-Brandenburg "Willy Brandt"), Berlin şehrinin güneydoğusunda Brandenburg sınırındaki uluslararası havalimanı. Havalimanının tüm işlevleriyle 31 Ekim 2020'de devreye girmiştir.
Berlin Merkez Tren İstasyonu (Berlin Hauptbahnhof), Almanya'nın başkenti Berlin'de bulunan bir tren istasyonudur. İstasyon 26 Mayıs 2006 tarihinde açılmış olup tarihi Lehrter Bahnhof arazisinde yer almaktadır.
A10 Otoyolu (Bundesautobahn 10), Almanya'nın otoyollarından biridir. Otoyol, 196 km uzunluğunda olup başkent Berlin'i çevrelemektedir ve Avrupa'nın en uzun çevre yoludur.
Berlin S-Bahn banliyölara ulaşımı sağlayan S-Bahn adında bir demiryolu sistemi. Toplam 340 kilometre uzunluğunda bir ray sisteminde hizmet veren Berlin S-Bahn'ın toplam 15 hattı ve Berlin içinde 168 tane durağı bulunuyor (2021).[18] 36 durak Brandenburg eyaletinde bulunuyor. Berlin S-Bahn'ın işletmecisi Deutsche Bahn AG.
Berlin U-Bahn, Almanya'nın başkenti Berlin'deki hızlı bir metrodur ve şehrin toplu ulaşım sisteminin önemli bir parçasıdır. 1902'de açılan metro ağı, %80'i yer altında olan[19] 155 kilometrelik demir yolu uzunluğuyla, 9 ayrı hatta 175 istasyona hizmet vermektedir.[20] Ağın tamamı, genellikle BVG olarak bilinen Berliner Verkehrsbetriebe tarafından korunmakta ve işletilmektedir.
Berlin tramvay hattı, Almanya'nın başkenti Berlin'de bulunan bir tramvay hattıdır. Sistem 190 km uzunlukta olup 22 hat ve 803 durağa sahiptir.[21][22] Berlin tramvayı 1865 yılında açılmış[23] ve 1895 yılında elektriklendirilmiş olup Melbourne ve Sankt Petersburg tramvaylarından sonra dünyanın üçüncü büyük tramvay hattıdır.[24]
Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]Başkent
[değiştir | kaynağı değiştir]1991'de Almanya Federal Meclisinin birleşmesinden sonra yaptığı ilk oturumda Berlin'in başkent olması ve hükûmet ile Almanya Federal Meclisinin bundan böyle Berlin'de olması kararlaştırıldı. 1994'ten beri Almanya'nın Cumhurbaşkanı da Berlin'de bulunmaktadır ve 1999'da hükûmetin de çoğu eski başkent Bonn'dan Berlin'e taşındı. Ancak bakanlıkların bir kısmı hâlâ Bonn'da ya da Almanya'nın diğer şehirlerindedir.
Berlin eyaleti
[değiştir | kaynağı değiştir]
Berlin 3 Ekim 1990'dan sonra Almanya Federal Cumhuriyeti'nin Doğu Almanya ve Batı Almanya'nın birleşmesiyle oluşan tek eyalet oldu. 1 Ocak 2001 yılından itibaren mali ve bürokratik anlamda tasarruf için Berlin'deki 23 ilçeden bazıları birleştirilerek bu sayı 12'ye indirildi. Berlin eyalet parlamentosunda şu an SPD, CDU, Die Linke, Birlik 90/Yeşiller ve Piraten (Korsanlar) partilerinin senatörleri ve bağımsız vekiller mevcuttur. SPD ile CDU partileri Kasım 2011'den bu yana Berlin koalisyon hükûmetini oluşturmaktadır. Berlin'in Yürütme'si Berlin Senatosu'ndadır ve belediye başkanının (Michael Müller, SPD) yanı sıra on senatörden oluşur. Berlin belediye başkanı aynı zamanda Berlin Eyaleti'nin de en üst düzeydeki resmi temsilcisidir.
Berlin eyaletinin 2006 bütçesi 20,5 milyar Euro'ydu. Bu bütçede 3,2 milyar € diğer eyaletlerden alınan yardımlardı (Länderfinanzausgleich). Berlin, yıllık bütçesi için 1,8 milyar € kredi aldı. Şehrin 61 milyar € borcu var ve her yıl bu borca 2,4 milyar € ekleniyor.
İlk defa başkent 2007 senesinde 80 milyon Euro kâr yapabildi. Böylece Berlin eyaleti ilk defa daha çok para aldı daha çok para sarf etmekdense. Bu kâr hemen borçların bir kısmını kapatmak için harcandı. Finanzsenatörü Thilo Sarrazin'e göre bu kâr daha çok vergilerin daha düzenli ve daha doğru alınmasından kaynaklandı. Çünkü Berlin eyaleti önceki seneye nazaran yüzde on daha çok vergi almıştı. 2008 ve 2009 senesindede Berlin eyaleti'nin daha çok kâr yapacağı tahmin ediliyor.
Bayrak ve arma
[değiştir | kaynağı değiştir]
Berlin eyaleti'nin sembolü bir ayıdır (Berliner Bär). Arma gri ya da beyaz renktedir ve üzerinde bir siyah ayı vardır. Bu ayının dili ve tırnakları kırmızıdır. Bu armanın üzerinde beş ağaç yaprağından oluşan altın bir taç yer alır. Taç aynı zamanda bir kale olarak da algılanabilmektedir. Bu kalenin kapısı armanın tam ortasındadır. Berlin ayısının neden Berlin'in simgesi olduğunu açıklayabilecek kayıt veya belge yoktur. Ama onun yerine birçok kuram vardır. Bunlardan biri Berlin'lilerin Mark Brandenburg'un kurucusu Albrecht der Bär'in (Albrecht ayısı) takma adı Bär'den (ayı) simge olarak aldıkları. Diğer kuram ise Berlin'in adından geldiği yönündedir (Ber(lin) = Bär). Ayı ilk defa 1280'de bir mühürde görülmektedir. Yüzyıllar boyu Berlin ayısı kenti işaret eden mühürlerde, armalarda ve bayraklarda yerini Prusya ve Brandenburg'un kartalı ile paylaşmak zorunda kaldı. İlk defa 20. yüzyılda ayı tek başına mühürlerde, armalarda ve bayraklarda yer aldı.
Berlin eyaletinin bayrağında da bir ayı vardır. Böylece, Berliner Bär beyaz zemin üzerindedir, alttan ve üstten birer kırmızı çizgi geçer. Çok az değişime uğrayan bu bayrak ilk kez 1911'de kullanıldı ve ilk kez 1913'te Rotes Rathaus'ta dalgalandı. Daha önceden Berlin için siyah-kırmızı-beyaz renkli bir bayrak kullanılıyordu. Bu bayrak, Alman İmparatorluğu'nun bayrağına çok benzediğinden ve yanıltıcı olduğundan daha sonra Berlin ayısı bayrağı ile değiştirildi.
Eyalet sembolü ise bir gri armanın üzerinde olan bir ayı. Bu armada taç yoktur, sadece üç renk kullanılmaktadır. Berlin içişleri ve spor senatosu tarafından kullanılmaktadır ve belirli kişilerin, şirketlerin ve yüksek dairelerin Berlin'e ait olduklarını gösterir. Berlin'in ilçelerinde de kendilerine ait armalar vardır. Bu armalarda Berlin'e ait olduklarını gösteren bir kale vardır.
Kardeş şehirler
[değiştir | kaynağı değiştir]Berlin'in toplam 18 tane kardeş şehri var:[25]
- 1967:
Los Angeles, Amerika Birleşik Devletleri - 1987:
Paris, Fransa - 1988:
Madrid, İspanya - 1989:
İstanbul, Türkiye - 1990:
Moskova, Rusya - 1991:
Budapeşte, Macaristan - 1991:
Varşova, Polonya - 1992:
Brüksel, Belçika - 1993:
Cakarta, Endonezya - 1993:
Mexico City, Meksika - 1993:
Taşkent, Özbekistan - 1994:
Buenos Aires, Arjantin - 1994:
Pekin, Çin - 1994:
Tokyo, Japonya - 1995:
Prag, Çekya - 2000:
Londra, Birleşik Krallık - 2000:
Windhoek, Namibya
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Berlin Humboldt Üniversitesi
- Berlin Özgür Üniversitesi
- Berlin Sanat Üniversitesi
- Berlin Teknik Üniversitesi
- Berlin Eyalet Kütüphanesi
- Alice Salomon Hochschule Berlin (ASH)
- Berliner Hochschule für Technik (BHT)
- Hochschule für Technik und Wirtschaft Berlin (HTW)
- Hochschule für Wirtschaft und Recht Berlin (HWR)
- European School of Management and Technology
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]
.jpg)
.jpg)
Müzeler Adası, Kültür Forumu ve Dahlem'deki müze ve koleksiyonlar dünya çapında önem taşıyor. Berlin, sanat alanında da dünyanın en önemli şehirleri arasında. Üç opera, filarmoni, birçok tiyatro, konser salonu ve kütüphanenin yanı sıra; Berlin Film Festivali, festival haftaları ve tiyatro günleri, tüm sanatseverleri Berlin'e çekiyor.
Mimarlık
[değiştir | kaynağı değiştir]Berlin, Almanya'nın sadece siyasi değil, aynı zamanda da kültür başkentidir. Berlin'de birçok müze bulunmaktadır. Özellikle kentin doğusunda yer alan Müzeler Adası (Museumsinsel) içinde Pergamon (Bergama) Müzesi de dahil, birçok müzeyi barındırmaktadır. Ayrıca kentte çok sayıda sanat galerileri, tiyatrolar vardır. Şehir turizminde ziyaretçi açısından Berlin ön sıralarda yer alır. Sadece günübirlik turist sayısı yılda 100 binin üzerindedir. Başlıca müzeleri ve turistik yerleri:
- Brandenburg Kapısı
- Berlin Zoolojik Bahçesi
- Potsdamer Platz
- Berliner Fernsehturm; (Televizyon kulesi)
- Schloss Bellevue; Bellevue Sarayı (aynı zamanda Cumhurbaşkanlığı Sarayı'dır)
- Siegessäule; Zafer Sütunu
- Madame Tussauds Müzesi; Ünlülerin balmumundan yapılma heykellerinin sergilendiği müzenin Berlin şubesi
- Kaiser-Wilhelm-Gedächtniskirche; Yıkık Kilise (savaşta zarar görmüş anıt kilise)
- Funkturm; Radyo/TV verici kulesi
- Brandenburger Tor; Brandenburg Kapısı
- Reichstag/Bundestag; İmparatorluk Meclisi / Federal Meclis
- Gendarmenmarkt; Jandarmalar Meydanı
- Checkpoint Charlie Mauer Museum; Berlin duvarı ve Checkpoint Charlie sınır kapısı ilgili tarih müzesi
- Berliner Dom; Berlin Katedrali
- East Side Gallery; Barış Anıtı, Berlin Duvarı'nın günümüze dek yıkılmamış en uzun parçasıdır.
- Holocaust-Mahnmal; Holokost (Yahudi Soykırımı) Anıtı
- KaDeWe (Kaufhaus des Westens); lüks alışveriş merkezi
- Sony Center
- Schloss Charlottenburg; Charlottenburg Sarayı
- Berliner Rathaus (1991'dan önce Rotes Rathaus); belediye sarayı
- Bundeskanzleramt; Başbakanlık
- Neue Synagoge Berlin; Yeni Sinagog (Almanya'nın en büyük sinagoğudur)
- Tiergarten; kentin en büyük parkı ve mesire yeri
- Berlin Modernizm Konutları
- Potsdam ve Berlin'deki Bahçe ve Saraylar
Müzeler
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
- Jüdisches Museum; Yahudi Müzesi
- Museum für Kommunikation; iletişim müzesi
- Museum für Naturkunde; Doğa Tarihi Müzesi
- Filmmuseum Berlin; Film ve sinema tarihi ile ilgili müze
- Pergamon Museum; Bergama Arkeoloji Müzesi (Ünlü Bergama tapınağı buradadır.)
- Alte Nationalgalerie; Eski Ulusal Müze (sanat müzesi)
- Bode Museum
- Deutsches Technikmuseum; Alman Teknoloji Müzesi
Tiyatrolar ve opera
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Staatsoper
- Deutsches Theater
- Admiralspalast
- Berliner Ensemble
- Friedrichstadt-Palast
- Maxim-Gorki-Theater
- Theater des Westens
- Theater und Komödie am Kurfürstendamm
- Deutsche Oper
- Komische Oper
- Renaissance Theater
Spor
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Union Berlin
- Hertha Berlin
- ALBA Berlin
- Füchse Berlin
- Eisbären Berlin
- Berlin Recycling Volleys
- Berlin Maratonu
- WTA Berlin
- Stadion an der Alten Försterei
- Berlin Olimpiyat Stadyumu, 1936 Olimpiyat Oyunları'na ev sahipliği yapmıştır.
- Uber Arena
Bilim
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Max Planck Topluluğu
- International Mathematical Union
- Robert Koch-Institut
- Max-Delbrück-Centrum für Molekulare Medizin
- Zuse Institut Berlin
- Fritz-Haber-Institut
- TU9 German Universities of Technology e. V.
- Leibniz-Gemeinschaft
- Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften
| Nobel Ödülü sahibi (Berlin)[26][27] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Film
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Deutsche Filmakademie / Deutscher Filmpreis
- Avrupa Film Akademisi / Avrupa Film Ödülleri
- Gute Zeiten, schlechte Zeiten, 1992-
- Deutschland 83, 2015
- Babylon Berlin, 2017
- Unorthodox, 2020
Mutfak
[değiştir | kaynağı değiştir]Berlin'in mutfağı ve mutfak sunumları büyük farklılıklar gösterir. Berlin'deki 23 restoran, 2021 Michelin Rehberi'nde bir veya daha fazla Michelin yıldızına layık görüldü ve bu da şehri Almanya'da bu ayrıcalığa sahip restoran sayısı bakımından zirveye taşır.[28]
Berlin, vejetaryen[29] ve vegan[30] mutfağıyla ünlüdür ve kozmopolit lezzetleri, yerel ve sürdürülebilir malzemeleri, anlık sokak yemeği pazarlarını, akşam yemeği kulüplerini ve Berlin Yemek Haftası gibi yemek festivallerini teşvik eden yenilikçi bir girişimci yemek sahnesine ev sahipliği yapmaktadır.[31][32]
Birçok yerel yiyecek, kuzey Alman mutfak geleneklerinden kaynaklanır ve domuz eti, kaz, balık, bezelye, fasulye, salatalık veya patates içeren rustik ve doyurucu yemekleri içerir. Tipik Berlin yemekleri arasında Currywurst (savaş sonrası inşaat işçilerinin şehri yeniden inşa etmesiyle popülerlik kazanmıştır), Buletten ve Berlin'de Pfannkuchen olarak bilinen Berliner donut gibi popüler sokak yemekleri bulunur.[33][34] Çeşitli ekmekler ve pastalar sunan Alman fırınları yaygındır. Avrupa'nın en büyük şarküteri pazarlarından biri KaDeWe'de bulunur ve dünyanın en büyük çikolata mağazalarından biri Rausch 'tur.[35][36]
Berlin ayrıca şehrin göçmen tarihini yansıtan çeşitli bir gastronomi sahnesine ev sahipliği yapar. Türk ve Arap göçmenler, yaygın fast food temel gıdaları haline gelen lahmacun ve falafel gibi mutfak geleneklerini şehre getirmişlerdir. 1970'lerde Berlin'de ortaya çıkan döner kebap sandviçinin modern fast-food versiyonu, o zamandan beri Almanya'da ve dünyanın diğer yerlerinde favori bir yemek haline gelmiştir.[37] Şehrin birçok yerinde Çin, Vietnam, Tayland, Hint, Kore ve Japon gibi Asya mutfağı restoranları, İspanyol tapas barları, İtalyan ve Yunan mutfağından lezzetler bulmak mümkündür.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Kai Wegner im dritten Wahlgang zum Regierenden Bürgermeister gewählt". Die Zeit (Almanca). 27 Nisan 2023. 27 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2024.
- ^ Bevölkerungsstand 27 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca) Statistik Berlin-Brandenburg, Erişim tarihi: 30 Haziran 2022.
- ^ "Oznaczenia niemieckich tablic rejestracyjnych". dojczland.info. 17 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2021.
- ^ Milbradt, Friederike (8 Şubat 2019). "Flächengrößte Städte: Metropolen auf der grünen Wiese". Die Zeit (Almanca). ISSN 0044-2070. 13 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2025.
- ^ "Einwohnerzahlen deutscher Metropolregionen 2023". Statista (Almanca). 20 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2025.
- ^ Gray, Jeremy (2007). Germany. Lonely Planet. s. 49. ISBN 978-1-74059-988-7. 15 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2017.
- ^ Zensus 2011, ausgewählte Ergebnisse. 7 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF) Zensus 2011 (Alamanca) Erişim tarihi: 6 Haziran 2022.
- ^ Statistischer Bericht A I 5 – hj 1 / 20 Einwohnerinnen und Einwohner im Land Berlin am 30. Juni 2020 27 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Amt für Statistik Berlin-Brandenburg (Alamanca) Erişim tarihi: 6 Haziran 2022.
- ^ Bruttoinlandsprodukt von Berlin von 1970 bis 2021 (in Millionen Euro). 13 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca) Statista, Erişim tarihi: 7 Haziran 2022.
- ^ Bruttoinlandsprodukt, Bruttowertschöpfung 1 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(Almanca) Statistikportal, Erişim tarihi: 7 Haziran 2022.
- ^ So wenige Arbeitslose wie seit 27 Jahren nicht[ölü/kırık bağlantı] (Almanca) rbb, Erişim tarihi: 7 Haziran 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2017.
- ^ IFA Berlin 7 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca) MessenInfo, Erişim tarihi: 10 Eylül 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2017.
- ^ "Berlin-Tourismus 2017 kaum noch gewachsen". Berliner Morgenpost (Almanca). 2018-02-26. 2025-01-14 tarihinde kaynağından arşivlendi. 26 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Bummeln im Rudel 1 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca) Tagesspiegel, Erişim tarihi: 30 Nisan 2022.
- ^ About Us 17 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., S-Bahn Berlin, Erişim tarihi: 30 Nisan 2022.
- ^ Schomacker, Marcus (14 Mart 2007). "Berlins U-Bahn-Strecken und Bahnhöfe" (Almanca). berliner-untergrundbahn.de. 15 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2007.
- ^ "The Berlin metro (U-Bahn)". Means of Transport & Routes. BVG. 20 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2007.
- ^ "The company in brief Berliner Verkehrsbetriebe". BVG. 6 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2017.
- ^ "Lines & Networks - Means of transport and lines - Tram - Trams". BVG. 27 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2017.
- ^ "Berliner Straßenbahn mit langer Tradition" (Almanca). BVG. 22 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2017.
- ^ "Wien hat das fünftgrößte Straßenbahnnetz der Welt". www.wienerlinien.at (Almanca). Wiener Linien. 2011. 31 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2017.
- ^ "Berlin's international city relations" (İngilizce). Berlin Belediye Başkanı Bürosu. 8 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Nobelpreisträger 12 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca) Humboldt-Universität zu Berlin, Erişim tarihi: 21 Temmuz 2022.
- ^ Erfolge ihrer Mitglieder 12 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca) Freie Universität Berlin, Erişim tarihi: 21 Temmuz 2022.
- ^ "MICHELIN Guide, Germany, Berlin Restaurants". MICHELIN Guide. 15 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2021.
- ^ "Good Taste Award Winner 2015: Berlin, The New Vegetarian Capital". SAVEUR. 5 Eylül 2015. 17 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2016.
- ^ "Berlin: Vegan capital of the world?". DW. 3 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2017.
- ^ "Berlin's booming food scene". DW. 3 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2017.
- ^ "Conscious Food Consumption at Berlin's Restlos Glücklich". Food Tank. 11 Eylül 2016. 4 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2017.
- ^ Berlin 3 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. German Foods
- ^ Paterson, Tony (15 Ağustos 2009). "Spicy sausage that is worthy of a shrine in Berlin". The Independent. 22 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2017.
- ^ "Chocolate Heaven at Fassbender & Rausch". Luxe Adventure Traveler. 2013. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2016.
- ^ "History from 1918 to today". Rausch Chocolate House. 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023.
- ^ James Angelos (18 Nisan 2012). "There's Nothing More German Than a Big, Fat Juicy Döner Kebab". The Wall Street Journal. 30 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2016.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Berlin.de30 Aralık 1996 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca)
- Berlin Stadt-Panoramen 27 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca) - Berlin Panoramik Fotoğraflar
(İngilizce)
 Berlin konuları | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| | |||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
 | ||
* Şehir eyaletleri | ||
Avrupa Birliği üyesi ülkelerin başkentleri | ||
|---|---|---|
 | ||
| Otorite kontrolü |
|
|---|
