Esat Uras

Esat Uras
Doğum	1882 Amasya, Osmanlı Devleti
Ölüm	11 Ocak 1957 Ankara, Türkiye
Eğitim	Üniversite
Meslek	Bürokrat ve milletvekili

Ahmet Esat Uras (1882, Amasya - 11 Ocak 1957, Ankara), Türk siyasetçi.

Vefa İdadisi ve Mülkiye Mektebi'ni bitirmiştir. İzmit Maiyet Memurluğu, Bolu, İnebolu, Ahtabolu (Kırklareli Sancağı), Gevaş kaymakamlıkları, Emniyeti Umumiye Haber Alma Şube müdür yardımcılığı ve müdürlüğü, Siyasi Şube Müdür muavinliği, Emniyeti Umumiye müdürlüğü, Kars, Erzurum Reji Müdürlüğü, Rize mutasarrıflığı, TBMM II., III., IV., V., VI., VII. ve VIII. Dönem Amasya milletvekilliği ve III. Dönem Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti daimi üyeliği yapmıştır. 3. Rütbeden Osmani Nişanı, Donanma ve Beyaz şeritli İstiklal Madalyası sahibidir. Evli ve iki çocuk babasıdır.

Gevaş'ta kaymakam olarak görev yaparken Akdamar'da Ermenilerle siyasi görüşmeler yapmak için kurulan heyete başkanlık yapmıştır. Mondros Mütarekesi'nden sonra tutuklanmış ve Bekirağa Bölüğüne hapsedilmiştir. Beş ay tutuklu kaldıktan sonra Şura-yı Devlet kararıyla serbest bırakılmıştır. Serbest kalan Esad (Uras) Bey, Anadolu'ya geçmiştir.

1882 yılında Amasya'nın Gumacig Mahallesi'nde doğdu. Babaları Şirvan-Kurdamir bölgesinden geldi ve Şirvanzade ailesine aitti. Amasya'ya Şamahı'dan gelen dedesi İsa Ruhi Efendi, Mevlana İsmail Şirvanizade'nin yeğeni ve damadıdır. Esad Uras'ın babası Hacı Nuri Bey, Osmanlı İmparatorluğu'nun gazilerinden biriydi.

Esad Uras, ilk eğitimini Fatih Asgari Rüşdi ve Vafa Edadi'de aldı. 1904'te Sivil Okul Siyasal Bilimler Fakültesi'nden mezun oldu. Bir süre İzmir Lisesi'nde Fransızca öğretmenliği yaptı. Daha sonra Mudurnu, Zonguldak, Ahtabolu ve Van ilçelerinde vali olarak çalıştı. Van'da görev yaptığı süre boyunca Akdamar'daki Ermenilerle görüşen heyetin başkanlığını yaptı.

Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı istihbaratının bir çalışanıydı. 1916'da siyaset dairesi başkanlığına terfi etti. 1916'da İç Kontrol'ün isteği üzerine Ermeni çetelerinin eylemleri üzerine bir kitap yazdı. Esad Uras, Ermeniceyi çok iyi bildiği için İsviçre'ye gitti, oradaki Ermeni örgütlerine kendisini bir Ermeni olarak tanıttı ve onların gizli yayınevlerine ve tüzüklerine el koydu. 1950'de 280 Ermeni yayınını Parlamento Kütüphanesi'ne bağışladı.

Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı yenilgisinden sonra imzalanan Mondros Antlaşması'nın ardından birçok Türk siyasetçi ve aydın gibi tutuklanarak Bekirağa'ya gönderildi. Beş aylık bir gözaltı sürecinin ardından Şura-yı Devlet kararıyla serbest bırakıldı. Anadolu'ya geçen Esad Uras, Türkiye Büyük Millet Meclisi hükûmetinde çalıştı. Milli mücadele yıllarında Ankara'da Emniyet Genel Müdürü olarak görev yaptı ve Kars Anlaşması'na katıldı. 1921'de Kars'a, 1922'de Rıza Mutasarrıf'a (Osmanlı İmparatorluğu'ndaki idari makamlardan biri) atandı. Lozan Konferansı danışmanlarından Uras, 1923'te Amasya'dan milletvekili seçildi. 1924-1931 yılları arasında CHF parti müfettişi olarak Kars, Bayezid, Erzurum, Artvin ve Erzincan'ı ziyaret etti. Hükûmet, Milli gazetesinde birkaç roman yayınladı. Türk Tarih Kurumu üyesiydi. 1950 yılına kadar milletvekili olan Uras, hayatının son yıllarını Ankara'da yaşadı. 11 Ocak 1957'de Ankara'da öldü.

1953 yılında yayımladığı "Ermeni Sorunu: Dokuz Soru, Dokuz Cevap" adlı kitap, yayınlandığı günden beri, Türkiye Dışişleri Bakanlığı tarafından büyük ilgi görmüş, defalarca basılmış ve yabancı dillere çevrilmiştir.

Eserleri

• Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi (1950),
• Ermeni Sorunu: Dokuz Soru, Dokuz Cevap (1953).
• 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşına kadar Ermenilerin Türkiye'deki durumu
• Tahmasb Kulu Han'ın Tevârihi (çeviri, 1942),
• Rusçuk Ayanı Alemdar Mustafa Paşa'nın Hayat ve Kahramanlıkları (Kolağası Arabyan'dan, 1943),
• Niğbolu Haçlı Seferi (A.S1. Atiyan'dan, 1956)