Vali
| Makale serilerinden |
Vali ya da ilbay[1] bir ili ya da federal devletlerde bir eyaleti devlet tüzel kişisini temsilen yöneten en üst düzey idari amirdir. Valiler, yürütme erkinin bir organı olup, devlet hiyerarşisinde devlet başkanının hemen ardından gelir. Belediye başkanı gibi kendi özerk tüzel kişiliği yoktur, onun yerine devlet tüzel kişisine bağlıdır. Bir vali, seçimle ya da atamayla göreve gelebilir. Valilerin yetki alanları ülkeden ülkeye değişiklik gösterir. Bazı valiler, bölgesel hükûmetin tümü üzerinde topyekün kontrole sahipken kimilerinin göreviyse tamamen semboliktir. Kavram olarak eski Türklerdeki İlteber kavramı ile benzerlik göstermektedir.[2][3][4]
Türkiye Cumhuriyeti'nde vali
[değiştir | kaynağı değiştir]Valiler, doğrudan cumhurbaşkanı tarafından, cumhurbaşkanı kararı ile atanırlar.[5]
Vali, ilde cumhurbaşkanının temsilcisi ve idari yürütme vasıtasıdır.[6]
Cumhuriyet tarihinde bugüne kadar sekiz kadın vali atanmıştır. 1991-1995 yılları arasında Muğla valiliği yapan Lale Aytaman vali olarak atanan ilk kadın olmuştur. 2011 yılında Yalova valiliğine atanan ve bu görevi 2014 yılına kadar sürdüren Esengül Civelek ikinci kadın vali olurken, 2014 yılında Kırklareli valiliğine, 2017 yılında ise Muğla valiliğine atanmıştır. 19 Şubat 2015 valiler kararnamesi ile Sinop valiliğine atanan Yasemin Özata Çetinkaya'nın ardından 31 Mayıs 2016 tarihinde açıklanan yeni valiler kararnamesi ile de Tuğba Yılmaz Yalova valisi olarak atanmış ve cumhuriyetin dördüncü kadın valisi olmuştur.[7]
Afyonkarahisar valisi olarak atanan Aile ve Sosyal Hizmetler Bakan Yardımcısı Kübra Güran Yiğitbaşı, ilk başörtülü ve 5. kadın vali oldu.[8]
Vali yardımcısı
[değiştir | kaynağı değiştir]Vali yardımcısı veya vali muavini, il idaresi kanunu çerçevesinde ilde valinin işlerini vali adına yapan mülki idare sınıfına mensup görevdeki kişilere verilen unvandır.
İl özel idaresi ve vali
[değiştir | kaynağı değiştir]Vali, bir mahalli idare birimi olan il özel idaresinin başıdır.
Dünyada vali kavramı
[değiştir | kaynağı değiştir]Valiler her ülkede olmamakla birlikte aşağıdaki ülkelerde belirtilen şekilde görev yaparlar:
- ABD'nin eyaletlerini
- Rusya'da 89 federal bölgeyi
- Arjantin'de illeri
- Brezilya'da eyaletleri
- Japonya'da illeri
- Meksika'nın eyaletlerini
- Türkiye'de illeri
valiler yönetir.
- İngiliz Milletler Topluluğu'nda İngiltere dışındaki ülkelerde kral, bir genel vali tarafından temsil edilir.
Hitaplarda vali kavramı
[değiştir | kaynağı değiştir](X) Vilayet-i celilesi, Vali-i alisi (x Bey)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024.
- ^ "ilteber ne demek?". 4 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2022.
- ^ Bilge Kağan Yazıtı, D37
- ^ "Ethno Cultural Dictionary, TÜRIK BITIG". 1 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2016.
- ^ "Üst Kademe Kamu Yöneticileri ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Atama Usûllerine dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi". 6 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2021.
- ^ "İl İdaresi Kanunu". 16 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2021.
- ^ Türkiye'nin ikinci kadın Valisi
- ^ "Jet valiler kararnamesi". milliyet.com.tr. 2 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2016.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]| Mülki idare bölümleri |
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mahallî idareler |
| ||||||
| İdare içinde olmayan | |||||||
| Ayrıca bakınız | |||||||
