Eski Bursa Merkez Bankası binası
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Mimari tarz | Cumhuriyet dönemi batı eğilimi[1] |
| Konum |  Bursa |
| Tamamlanma | 1967 |
| Yıkılma | 2020 |
| Teknik ayrıntılar | |
| Yapı sistemi | Betonarme |
| Tasarım ve inşaat | |
| Mimar(lar) | Şevki Vanlı ve Ersen Gömleksizoğlu |
| Ödüller | 1965-Bursa Merkez Bankası Ulusal Mimari Proje Yarışması 1988 Ulusal Mimarlık Ödülü (Yapı kategorisi) |
Eski Bursa Merkez Bankası binası, Bursa'nın kent merkezindeki Şehreküstü mahallesinde Merkez Bankası şubesi ve lojmanı olarak 1967'de inşa edilen ve 2020'de yıkılan, kültürel miras değeri taşıyan betonarme yapıdır.
Şevki Vanlı ve Ersen Gömleksizoğlu'nun 1965'te hazırladığı projeye göre inşa edilen bina, 1988'de yapı dalında Ulusal Mimarlık Ödülü'ne değer görülmüş; 1990'da Anıtlar Kurulu tarafından tescil edilmiştir.
Konumu ve özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Eski Bursa Merkez Bankası binası, tarihî Hanlar Bölgesi'nin güneybatı sınırında, Cemal Nadir Caddesi ile Atatürk Caddesi'nin birleştiği noktada, bitişik nizam yapıların olduğu bir bölgede yer almakta; ön cephesi batıya, arka cephesi Hanlar Bölgesi'ne bakmaktaydı.
Yapının alt katlarında, iç mekânda, kolonlar ve katlar arası oluşturulmuş boşluklarla modern dönem mimarisinin iç mekân anlayışının etkilerini görülmekteydi.[2] Zemin katın Cemal Nadir Caddesi'nde geriye çekilmesi ile elde edilen alan, binanın önünden geçen kullanıcıların güneş ve yağmurdan korunmasına imkan sağlamıştı.[1] Bu geçiş aksı, caddedeki diğer yapılarda da devam ettirilmiş ve cadde boyunca süreklilik sağlanmıştır.[2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Merkez Bankası'nın Bursa şubesi için 1965 yılında bir ulusal mimari proje yarışması açılmış; bu yarışmada Şevki Vanlı ve Ersen Gömleksizoğlu'nun hazırladığı proje birincilik kazanmıştır. Eski Bursa Merkez Bankası binası, bu projeye göre yapılmış ve inşaatı 1967'de tamamlanmıştır. Alt katları banka işlevi, üst katları ise konut işlevi ile tasarlanan bina, yapıldığı döneminin mimarlık anlayışını yansıtmakta idi.[3]
Bina, 1988 yılında, Mimarlar Odası'nın ilk defa o yıl düzenlediği Ulusal Mimarlık Ödülleri'nde Yapı dalında ödüle değer görülmüş ve Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 1990'da tescillenmiştir.[4]
Merkez Bankası, 2005 yılında Bursa Şubesi ve Lojmanları için yeni bir yarışma açtı.[5] Yeni bina Ankara-İzmir yolu üzerinde 2008-2011 arasında inşa edildi; resmen 2012'de açıldı.[6] 2015'ten itibaren Eski Bursa Merkez Bankası binasının bir kısmı bir süre İl Halk Kütüphanesi olarak kullanıldı.[7]
Eski Bursa Merkez Bankası binasının tamamının ek kültürel ve kamusal işlevler kazanarak kullanılabilmesi için 2018'de Kültür Bakanlığına bağlı Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü yapıda restorasyon yapmak üzere çalışmaya başladı.[8] Statik dayanım testleri sonucunda yapıda ciddi güçlendirme gerektiği ortaya çıktı. 2020'de mimari karakteri bozulmadan güçlendirilemeyeceği rapor edildi ve yıkılıp yeniden yapılması (rekonstrüksiyon) kararı alındı; ardından Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararına istinaden yıkıldı. Yapının yıkım işlemleri 27 Eylül 2020'de gerçekleşti.[1][9]
Tartışmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Yapıya dair rekonstrüksiyon kararının tüm yönleriyle değerlendirilmeden ve ilgili tüm kuruluşların görüşü alınmadan verilmesi eleştirilmiş; tescilli bir yapı olmasına rağmen yıkılması ve gelecek nesillere aktarılmaması tartışmalara neden olmuştur.[4][10]
Ödüller
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1965- Bursa Merkez Bankası Binası Ulusal Mimari Proje Yarışması Birincilik Ödülü
- 1988- I. Ulusal Mimarlık Sergisi ve Ödülleri Yapı Dalı Başarı Ödülü
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Canbakış, Büşra (2021). "Gelenekselden moderne sürdürülebilir mimari mekan üretimi: Bursa örneği". Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü yüksek lisans tezi.
- ^ a b Işık, Gün; Tuncer, Faruk (20 Mart 2023). "Bursa'da Yıkım Kararı Verilen Tescilli Betonarme Yapıların Deprem Performans Analizleri Etkinliğinin Tartışılması". Kent Akademisi. 16 (1): 297-317. doi:10.35674/kent.1105130. ISSN 2146-9229. 20 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Mayıs 2025.
- ^ Mimarlar Odası Bursa Şubesi. "Tehdit Altındaki Kültür Mirası". Mimarlı kDergisi. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2025.
- ^ a b Merdim, Emine (28 Eylül 2020). "Bursa Merkez Bankası'nın Yıkılmasına Dair..." Arkitera. 15 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2025.
- ^ Eralp, Arzu (6 Ağustos 2005). "Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Bursa Şubesi ve Lojman Binası Proje Yarışması". Arkitera. 7 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2025.
- ^ "Merkez Bankası Bursa Şubesi Resmen Açıldı!". MİMDAP. 10 Ocak 2012. 15 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2025.
- ^ "Kütüphane Merkez Bankası'na Taşındı". Milliyet. 23 Şubat 2015. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2025.
- ^ Özgökçe, Faruk (2 Ekim 2020). "Bursa Eski Merkez Bankası Hakkında…". Arkitera. 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2025.
- ^ "Bursa Merkez Bankası Binası Yıkılıyor..." MİMDAP. 28 Eylül 2020. 29 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2025.
- ^ Okumuş, Gürkan (Eylül-Ekim 2021). "Kentin Değişimini Gündelik Hayat Üzerinden Okumak: Bursa'da "Dönüşen Kentler, Değişen Yaşamlar"". Mimarlık, 421.