Eskimo mutfağı
Eskimo mutfağı, Eskimoların yeme ve içme şekilleri. Halklara bağlı olarak farklılıklar gösterir.
İnyupik mutfağı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Beyazların yiyecekleri (Taniktaq) ile karşılaşmadan önce İnyupikler kendi yiyeceklerini (Iñupiaqtaq) iklim ve coğrafi koşullara göre şekillendirmişlerdi. En temel besin maddesi et (niqipiaq 'gerçek yiyecek' > niqi 'yiyecek' + -piaq 'gerçek') olup, bunu ateşsizliğin çaresizliğiyle değişik yöntemlerle yenebilir kılmışlardır.
Maktak: Çiğ olarak yenen yağlı deri altı katmanıyla birlikte balina derisi. Çiğ olarak yenmesi derideki vitaminlerin alımı için gereklidir, zira İnyupik coğrafyasında meyve (o da kiraz çekirdeği kadar ufak üzümsü meyveler) ender bulunur. Pişirildiğinde Uunaalik adını alır.
Quaq: Çiğ olarak dondurulmuş et ya da balık. Quaq, avcıların tipik kahvaltısıdır. (Diğer Eskimo dillerinde: Doğu Kanada İnuitçesi (= Nunavut Inuktitut & Nunavik Inuttitut): ᖁᐊᖅ quaq; Kingarmiut İnuitçesi xuaq; Labrador İnuitçesi (= Inuttut) Kuak; Grönland İnuitçesi (= Kalaallisut) quaq)
Uiḷaq: Kurutulmuş et.
Mikigaq: Fermente balina eti, dil ve maktak'ın miksere çekilmesiyle yapılır.
Igamaaqłuk : Fok yağında kızartılan yarı kurutulmuş et.
Igaapiaq : Haşlama et.
Akutaq: Erimiş ren geyiği yağı ile ince kıyılmış ren geyiği etinden bulamaç gibi hazırlanıp bir tepsiye dökülüp çiğ yenir. Mevsimine göre malzeme değişkenlik gösterebilir ve de eklenebilir. Bunlar içinde en makbulü, böğürtlensi ya da üzümsü meyvelerin de dahil edilmesidir. İngilizcede Eskimolar söz konusu olduğunda "Eskimo dondurması" (Eskimo ice cream ) ya da Kızılderililer söz konusu olduğunda da "Kızılderili dondurması" (Indian ice cream) denen Akutuq, Türkçedeki külahlı "dondurma" kavramıyla uyuşmaz.
Yupik mutfağı
[değiştir | kaynağı değiştir]Mutfak araç ve gereçleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Yemekler
[değiştir | kaynağı değiştir]Tatlılar-Qecirniirutet
- Akutaq
- Quagciq
- Qerpertaq
- Mak'aq
- Anllelget
- Ikiitulek
- Kemlek
- Tenguggluk
- Qanikcalek
- Tunulek
- Uqiinaq
Sibirya Yupik mutfağı
[değiştir | kaynağı değiştir]Sibirya Yupiklerinin ana besini deniz memelilerinden sağlanan ettir. Mors ve fok etleri şeritler halinde kurutularak; fok etleri dondurularak; mors ve balina etleri yarı soğuk bir yerde stoklanarak fermente edilir sonra da haşlanarak yenir. Yağlı deri altı katmanıyla birlikte balina derisi çiğ olarak tüketilir (vitaminlerin alınabilmesi için çiğ yenmesi şarttır). Bazen İçbölge Çukçileriyle ren geyiği eti karşılığında balina ve fok ile mors eti takası yapılır. Değişik su yosunları da yenir.[1][2] Geleneksel besinleri lifsiz olup yağ ve proteince zengin yüksek enerjili besinlerdir.[3]
Geleneksel et depolama yöntemi kısa geçen yaz aylarında kurutma yoluyla yapılırken, kışın daha çok dondurma ya da yere eşilen bir çukurda fermente etme yoluyla olur.[4]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Edward J. Vajda, Siberian Yupik (Eskimo)". 28 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2010.
- ^ "ЭСКИМОСЫ Историческая справка Хозяйство и быт Духовная культура". 30 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2010.
- ^ Nobmann ED, Ebbesson SO, White RG, Schraer CD, Lanier AP, Bulkow LR. (1998) 23 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Dietary intakes among Siberian Yupiks of Alaska and implications for cardiovascular disease, Int J Circumpolar Health. 1998 Jan;57(1):4-17
- ^ David O. Carpenter et all. (2005)[ölü/kırık bağlantı], Polychlrorinated Biphenyls in Serum of the Siberian Yupik People from St. Lawrence Island, Alaska, Int J Circumpolar Health 2005; 64(4):322-335.