Evangelistarium
Evangelistarium (Latince çoğulu Evangelistaria) ya da Evangeliarium,[1] Katolik ve Doğu Ortodoks Kiliselerinde kullanılan bir leksiyoner. Evangelistariumlar içerisinde kilise yılına uygun olarak önemli günlerde okunmak üzere incillerden alınmış perikop adı verilen kupleleri barındırmaktadırlar.[2]
Hristiyan ibadeti olan litürji önceleri lectio continua adı verilen Kitâb-ı Mukaddes metninin tamamının okunmasından ibaretti. Zamanla Kutsal Kitap içerisinde hangi bölümlerin okunması gerektiğine dair listeler (capitula evangeliorum) oluşturulmaya başladı. İlk olarak bu bölümlerin numaraları listelenirken, zamanla bu bölümler de ayrı şekilde yazılmaya başladı. Bu sayede MS 5. yüzyılda tüm Kutsal Kitap'ı okuma geleneği yerini perikop adı verilen bu kuplelerin okunmasına bıraktı. Bu gelenek yerleşince, bilhassa 7. yüzyıldan itibaren perikopların yazıldığı evangelistariumlar değerli materyaller üzerine yazılmaya ve renkli figürler ile süslenmeye başlandı.
Evangelistarium listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]| Resim | Adı | Tarihi | Üretim yeri | Notlar | İçinde bulunduğu kurum |
 |
Godescalc Evangelistariumu | 781 ila 783 arası | Aachen (?) | altın ve gümüş rengi mürekkep ile mor renginde değerli bir parşömen üzerine yazılmıştır. | Paris, Bibliothèque nationale, Ms. nouv. acq. lat. 1203 |
 |
Bir evangelistarium fragmanı | 867 | Reims | Düsseldorf, Universitäts- und Landesbibliothek, B. 113 | |
 |
Reichenauer Evangelistariumu | 970 | Reichenauer Malschule | Leipzig, Stadtbibliothek, Ms. CXC | |
 |
Poussay Evangelistariumu | 970–990 | Reichenau | Paris, Bibliothèque nationale de France, Ms. lat. 10514 | |
 |
Gero-Codex | 975 | Reichenau | Darmstadt, Hessische Universitäts- und Landesbibliothek, Hs 1948 | |
 |
Codex Egberti | 980–993 | Trier ya da Reichenau | Başpiskopos Trierli Egbert tarafından yaptırılmıştır | Trier, Stadtbibliothek, Cod. 24 |
 |
Seeoner Evangelistarium | 1002/1014 | Seeon Manastırı | Bamberg, Staatsbibliothek, Msc. Bibl. 95 | |
 |
Uta-Codex | 11. yüzyılın başları | Regensburg | Münih, Bavyera Devlet Kütüphanesi, Clm 13601 | |
 |
Codex Assemanianus | 11. yüzyılın başları | Makedonya, Ohri Okulu | Kilise Slavcası dilinde yazılmıştır. | Roma, Vatikan Kütüphanesi, Cod. Slav. 3 |
 |
II. Heinrich Evangelistariumu | 1007/1012 | Reichenau | II. Heinrich tarafından Bamberg Katedrali için yaptırılmıştır. | Münih, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 4452 |
 |
III. Heinrich Evangelistariumu | 1039 - 1043 | Echternach | III. Heinrich tarafından yaptırılmıştır. | Staats- und Universitätsbibliothek Bremen, Ms. b 21 |
 |
Codex Aureus Pultoviensis | 11. yüzyılın ikinci yarısı | Prag | Krakow, Czartoryski-Museum, Ms. 1207 | |
 |
Codex aureus Gnesnensis | 11. yüzyılın ikinci yarısı | Prag | Gniezno, Başpiskoposluk Arşivi | |
 |
Codex Vyssegradensis | 1085 öncesi | Prag | II. Vratislav'ın taç giyme töreni vesilesiyle yaptırılmıştır. | Prag, National- und Universitätsbibliothek, Cod. XIV, A 13 |
 |
Archangelsk Evangelistariumu | 1092 | Nowgorod? | Kilise Slavcası dilinde yazılmıştır. | Moskova, Rusya Milli Kütüphanesi |
| Wraza Evangelistariumu | 13. yy | Nowgorod? | Sofya, Kiril und Metod Ulusal Kütüphanesi | ||
 |
Lauryschawa Evangelistariumu | 1329 | Lauryschawa Manastırı, Litvanya | Kilise Slavcası dilinde yazılmıştır. | Kraków, Czartoryski Müzesi |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "General Instruction of the Roman Missal, 44" (PDF). 21 Kasım 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "Catholic Encyclopedia (1913)/Evangeliaria - Wikisource, the free online library". en.wikisource.org (İngilizce). 23 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2025.
