Prag

Prag Praha
Başkent
Bayrak Arma
Slogan: Praga Caput Rei publicae
Başkent Prag'ın sınırları
Prag Prag'ın Çekya'daki konumu
Ülke	Çekya
Başkent	Prag
Alt idari birimler	Liste 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
İdare
• Belediye başkanı	Bohuslav Svoboda (Občanská demokratická strana)
Yüzölçümü
• Başkent	496 km²
En yüksek nokta	400 m (1.300 ft)
Nüfus  (2020)
• Başkent	1.324,277
• Yoğunluk	2.700/km²
• Metropol	2,677,964
Zaman dilimi	UTC+01.00 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+02.00 (OAYS)
Posta kodu	1xx xx
Plaka kodu	A
Resmî site www.praha-mesto.cz
Prag Eski Şehri
UNESCO Dünya Mirası
Konum	Çekya
Kriter	Kültürel: ii, iv, vi
Referans	616
Tescil	1992 (16. oturum)
Bölge	Avrupa ve Kuzey Amerika
Koordinatlar	50°5′22.992″K 14°25′9.984″B

Prag (Çekçe: ; Çekçe telaffuz: [ˈpraɦa]), Çekya'nın başkenti ve en büyük şehridir. Geçmişte Çekoslovakya'nın da başkentiydi. Orta Bohemya'da Vltava Nehri'nin üzerinde yer alır ve 1.2 milyon nüfusu vardır. Prag "Altın Şehir", "Doksanların Sol Bankası", "Masal Şehri", "Şehirlerin Anası" ve "Avrupa'nın Kalbi" gibi isimlerle de anılır. Prag konumu gereği çevresindeki ülkeler ile merkezi bir konum oluşturur. Avrupa'daki en fazla iç kaleye sahip 3 şehirden birisidir. Bu şehrin gölgesi Franz Kafka olmuştur. Kafka için bile fazlasıyla turist çeken bir Orta Çağ şehridir.

Prag'ın bir özelliği de II. Dünya Savaşı'nda pek zarar görmemiş olmasıdır. Bu sayede birçok tarihi ev ve mekanı barındırır. Bu yerler arasında Aziz Vitus Katedrali de yer alır. Turizm alanında son yıllarda çok fazla rağbet görmektedir.

1992'den beri Prag'ın tarihi merkezi, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO)'nun Dünya Mirası listesi listesinde yer almaktadır.

Tarihi

Kutsal Roma Cermen imparatoru IV. Karl

Prag'ın tarihi, Orta Avrupa'nın politik, kültürel ve dini gelişimlerinin kesiştiği bir merkez olarak şekillenmiştir. Şehrin bulunduğu bölge, tarihöncesi dönemlerden itibaren yerleşime sahne olmuş; ancak kentleşme süreci özellikle erken Orta Çağ'da hız kazanmıştır. Çeklerin ataları Prag çevresine ağırlıklı olarak 5. yüzyıldan sonraki göçlerle gelmişlerdir. Prag'ın gelişmesi 9. yüzyılın sonlarında kurulan Bohemya Devleti'nin başkenti olmasıyla mümkün olmuştur. Prag Kalesi'nin inşa edilmesi, bölgenin siyasi bir merkez hâline gelmesinin dönüm noktasıdır. Prag'ın merkezinde yer aldığı topraklar Premysl Hanedanı'ndan düklerin ve daha sonra aynı hanedandan Bohemya krallarının ikametgâhı olmuştur. Vltava Nehri üzerindeki geçiş noktası sayesinde şehir kısa sürede bölgesel bir ticaret merkezine dönüşmüştür. Prag 973'te piskoposluk, 1344'te başpiskoposluk merkezi haline gelmiştir. Prag merkezli krallık 1310'da Lüksemburg hanedanına geçmiştir. 14. yüzyılda IV. Karl'ın başkent olarak Prag'ı seçmesiyle şehir, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun politik ve kültürel merkezi hâline gelmiştir ve gelişmesi hızlanmıştır. Bu dönemde Karl Köprüsü, Aziz Vitus Katedrali ve Yeni Şehir (Nové Město) gibi anıtsal yapılar inşa edilmiştir. 1348'de kurulan Prag Üniversitesi, Orta Avrupa'nın ilk üniversitelerinden biri olmuştur.

15. yüzyılda Jan Hus'un önderliğindeki dini reform hareketleri ve ardından gelen Hussit Savaşları Prag'ı, Avrupa'nın en önemli teolojik tartışmalarının merkezine taşımıştır. Kent, 1526'dan itibaren Habsburglar'ın yönetimine girerek Avusturya Monarşisi'nin başlıca şehirlerinden biri hâline gelmiştir. 1618'deki ünlü "Prag Pencereden Atılmaları" olayı, Avrupa'yı büyük ölçüde şekillendiren Otuz Yıl Savaşları'nın başlangıcı sayılır. Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu zayıfladıkça Prag, önce Avusturya İmparatorluğu daha sonra da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun bir parçası haline geldi.

Sanayileşmenin etkisiyle Prag, 19. yüzyılda hızlı bir ekonomik ve demografik dönüşüm geçirdi. Şehirde Çek ulusal bilincinin gelişmesini destekleyen kültürel kurumlar, tiyatrolar ve dernekler kuruldu. 1848 Devrimleri sırasında Prag, Habsburg yönetimine karşı reform taleplerinin yoğunlaştığı önemli merkezlerden biri oldu.

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, I. Dünya Savaşı sonunda yıkılınca Prag 1918 yılında Çekoslovakya'nın başkenti oldu.

15 Mart 1939'da Adolf Hitler, Prag'a girmek için Alman Ordusuna emir verdi ve Prag Kalesi'nde bir Alman himayesi olan Bohemya ve Moravya Protektorası ilan edildi. Tarihinin çoğu bölümünde Prag, Çekçe, Almanca ve (çoğunlukla Çek ve/veya Almanca konuşan) Yahudi nüfusu ile çok ırklı bir kent olmuştur. 1939'da ülke Nazi Almanyası tarafından işgal edildi ve II. Dünya Savaşı sırasında Yahudilerin çoğu sürgün edildi ve Reinhard Heydrich liderliğinde Almanlar tarafından öldürüldü.

Prag savaş sonunda USAAF tarafından çok sayıda bombardıman yaşadı. 1.000'den fazla kişi yaralandı, 701 kişi öldü, binalar, fabrikalar ve yüzlerce tarihi yer yıkıldı. 5 Mayıs 1945'te, Nazi Almanyası'nın tesliminden dört gün önce, Almanya'ya karşı bir ayaklanma meydana geldi. Dört gün sonra Sovyet 3. Şok Ordusu şehre girdi. Alman nüfusunun çoğunluğu ya kaçtı ya da savaş sonrası Beneš kararnameleri tarafından ülkeden atıldı. Prag, savaş sonrası Sovyet etkisinin belirginleştiği bir döneme girdi. 1968’deki "Prag Baharı", sosyalizm içinde reform girişimi olarak tarihe geçti; ancak Varşova Paktı müdahalesiyle hareket bastırıldı.

1989’daki "Kadife Devrim", Çekoslovakya'da barışçıl bir demokratik dönüşüm sağladı. 1993'te ülkenin ikiye ayrılmasıyla Prag, Çekya'nın başkenti hâline geldi. Günümüzde şehir, Orta Avrupa'nın finans, kültür, turizm ve eğitim merkezlerinden biri olarak önemli bir küresel konuma sahiptir.

Coğrafya ve şehir yapısı

Prag, Çekya'nın batısında, Bohemya bölgesinin merkezinde yer alır ve Vltava Nehri'nin iki yakasına yayılan çok katmanlı bir kent dokusuna sahiptir. Şehir, tarih boyunca hem ticaret yollarının kesişiminde olması hem de doğal savunma avantajları nedeniyle önemli bir yerleşim noktası hâline gelmiştir.

Topografya ve doğal yapı

Vltava Nehri, şehri kuzey-güney doğrultusunda kat ederek Prag'ın hem tarihsel gelişimini hem de modern kent planlamasını belirleyen ana unsurlardan birini oluşturur. Nehir boyunca oluşan kıvrımlar, köprülerin yoğunluğunu artırmış ve Karl Köprüsü, Čech Köprüsü ve Legií Köprüsü gibi yapılar tarihi merkezle diğer yerleşim alanlarını birbirine bağlamıştır. Prag, Avrupa'daki büyük başkentler arasında kişi başına düşen yeşil alan oranı yüksek şehirlerden biridir.

Kent, nehir vadisinin çevresindeki tepeler üzerine kuruludur. Şehirde bulunan çeşitli plato, tepe ve kayalıklar hem doğal savunma avantajı sağlamış hem de şehrin peyzajını belirleyen yükseltiler hâline gelmiştir. Bu topografik yapı, Prag'ın panoramik görünümünü etkileyen temel unsurlardandır.

İklim

Prag'ın iklimi orta düzeyde kıtasal özellik taşır. Kışlar oldukça soğuk, yazlar ise ılıman geçer. Yıl boyunca dört belirgin mevsim yaşanır. Kış aylarında gündüz sıcaklıkları yaklaşık 0 °C yakınına düşebilir ve en kuru dönemdir. Yaz aylarında ise ortalama gündüz sıcaklıkları 20-25 °C civarındadır. En sıcak dönem ise genellikle Temmuz ve Ağustos aylarıdır. Yağış bakımından en yağışlı dönem ilkbahar-yazdır. Yaz aylarında gök gürültülü sağanaklar yaygındır.

Mimari

Prag, Orta Avrupa'nın en zengin ve en iyi korunmuş mimari dokularından birine sahiptir. Şehirde Romanesk, Gotik, Rönesans, Barok, Rokoko, Neoklasik, Art Nouveau ve modernist yapılar iç içe bulunur. Bu çok katmanlı mimari karakter, Prag'ın tarih boyunca sürekli olarak imparatorluk, krallık ve çok uluslu bir devletin merkezi olmasından kaynaklanır.

12. yüzyıldan itibaren gelişen Romanesk mimari, Prag'ın en eski taş yapılarını oluşturur. Rotundalar, kalın duvarlı şapeller ve küçük bazilikalar bu dönemin karakteristik örnekleridir. Aziz George Bazilikası ve Aziz Martin Rotundası, şehrin Romanesk mirasının en iyi korunmuş yapıları arasında yer alır.

Karl Köprüsü

14. yüzyıl, Prag'da Gotik mimarinin altın çağıdır. IV. Karl’ın imparatorluğu döneminde kent büyük bir inşa faaliyeti yaşamıştır. Karl Köprüsü, Eski Şehir Köprü Kulesi, Aziz Vitus Katedrali’nin ilk bölümleri ve Yeni Şehir surları bu dönemde yapılmıştır. Aziz Vitus Katedrali, yüksek kaburgalı tonozları, geniş nef düzeni ve zengin vitraylarıyla Orta Avrupa Gotik mimarisinin en gelişmiş örneklerinden biri kabul edilir.

16. yüzyıl Rönesans dönemi, özellikle Hradčany ve Malá Strana çevresindeki soylu konaklarında etkisini göstermiştir. Lobkowicz Sarayı ve Kraliyet Yazlık Sarayı (Belvedere) bu dönemi temsil eden yapılardandır. 17. ve 18. yüzyıllarda Prag, Barok mimarinin Orta Avrupa’daki en önemli merkezlerinden biri hâline gelmiştir. Aziz Nicholas Kilisesi, Clementinum kompleksi, Loreta ve Kampa adası çevresindeki yapılar Barok üslubun görkemli örnekleridir.

Prag Ulusal Müzesi

Sanayileşme ile birlikte Prag'da tiyatrolar, müzeler ve kamu binaları hızla çoğalmıştır. Neoklasik tarzda inşa edilen Prag Ulusal Müzesi ve Neo-Rönesans Ulusal Tiyatro, 19. yüzyılın sanat ve mimarlığa verdiği önemi yansıtır.

20. yüzyıl başında Prag, Orta Avrupa’nın en etkili Art Nouveau merkezlerinden biri hâline geldi. Obecní dům (Belediye Binası) ve Hlavní Nádraží’nin orijinal terminal yapısı bu akımın önemli örnekleridir. Cephelerde floral bezemeler, çizgisel süsleme ve iç mekânlarda vitray kullanımı bu dönemi öne çıkarır.

20. yüzyılın ikinci yarısından sonra Prag’da modernist ve kübist mimari öne çıkar. Josef Gočár ve Pavel Janák'ın öncülük ettiği Çek Kübizmi, Avrupa'da benzersiz bir mimari akım olarak gelişmiştir. House of the Black Madonna bu anlayışın simge yapısı hâline gelmiştir. 1990 sonrası dönemde ise "Dans Eden Ev" (Tančící dům), şehrin çağdaş mimariye verdiği açık yaklaşımın sembolü hâline gelmiştir.

UNESCO alanı

Prag'ın tarihî merkezi, Gotik, Barok ve Rönesans dönemlerine ait yapıları bütüncül şekilde koruduğu için 1992 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne dahil edilmiştir.

Ekonomi

Genel ekonomik yapı

Prag, Çekya ekonomisinin merkezidir ve ülkenin finans, turizm, teknoloji, yüksek eğitim ve kültür sektörlerinin büyük bir bölümünü barındırır. Kent, Orta Avrupa'nın kişi başına düşen gelir düzeyi en yüksek başkentlerinden biri olup uluslararası şirketlerin bölgesel yönetim merkezleri için önemli bir konumdur. Şehir ekonomisi büyük ölçüde hizmet sektörüne dayanır. Finans, sigorta, bilişim teknolojileri, yaratıcı endüstriler ve yüksek nitelikli iş gücüne dayalı sektörler Prag'ın ekonomik büyümesinin temel bileşenleridir. Prag, Çekya GSYİH'sının önemli bir kısmını tek başına üretir ve ülkenin en yüksek vergi gelirine sahip bölgesidir. Ulusal ve uluslararası bankaların, yatırım fonlarının ve danışmanlık şirketlerinin büyük bir bölümü Prag'da konumlanmıştır. Şehir, özellikle Orta ve Doğu Avrupa pazarında faaliyet gösteren küresel firmalar için operasyon merkezi niteliğindedir.

Prag, geleneksel sanayi merkezlerinden biri olmamakla birlikte, ileri teknoloji firmaları, yazılım şirketleri ve Ar-Ge merkezleri şehir ekonomisinde önemli paya sahiptir. Biyoteknoloji, nanoteknoloji ve otomasyon alanlarında faaliyet gösteren şirketler, üniversitelerle iş birliği içinde çalışır. Ayrıca medya, tasarım, mimarlık ve oyun geliştirme gibi yaratıcı endüstriler Prag'ın büyüyen sektörleri arasında yer alır.

Turizm

Turizm, Prag ekonomisinin en canlı sektörlerinden biridir. Tarihî merkez, Gotik ve Barok mimarisi, kültürel etkinlikleri ve müzeleriyle şehir her yıl milyonlarca ziyaretçiyi ağırlar. Prag Kalesi, Eski Şehir Meydanı, Karl Köprüsü ve Josefov gibi alanlar turizmin yoğunlaştığı yerlerdir.

Kongre turizmi de önemlidir; şehir, uluslararası konferanslar için Orta Avrupa'nın en çok tercih edilen destinasyonlarından biridir.

Ulaşım, ticaret ve lojistik

Prag, Orta Avrupa'daki stratejik coğrafi konumu sayesinde ticaret ve lojistik açısından bir geçiş noktasıdır. Uluslararası hava taşımacılığında Václav Havel Havalimanı bölgesel bir merkez görevi görürken, kent içi ve dışı taşımacılık hizmetleri Çekya'nın en gelişmiş altyapılarındandır.

Eğitim

Geniş bir yükseköğretim ağına sahip olan Prag, Çekya'nın en önemli eğitim merkezidir. Aşağıda Prag'da faaliyet gösteren başlıca üniversite ve yükseköğretim kurumlarının tam listesi yer almaktadır:

Devlet üniversiteleri

• Karl Üniversitesi
• Çek Teknik Üniversitesi
• Kimya ve Teknoloji Üniversitesi
• Prag Ekonomi Üniversitesi
• Prag Çek Yaşam Bilimleri Üniversitesi
• Çek Polis Akademisi

Kamu sanat akademileri

• Güzel Sanatlar Akademisi
• Sanat, Mimarlık ve Tasarım Akademisi
• Sahne Sanatları Akademisi

Özel üniversiteler

• Jan Amos Komenský Üniversitesi
• Prag Metropolitan Üniversitesi
• Finans ve Yönetim Üniversitesi

Küresel özel yüksekokullar

• Prag İşetme Koleji
• Ekonomi ve Yönetim Üniversitesi
• Girişimcilik ve Hukuk Koleji
• Ağırlama Yönetimi Enstitüsü
• Uluslararası ve Kamu İlişkileri Koleji
• Hemşirelik Tıp Koleji
• Anglo-Amerikan Üniversitesi
• Prag New York Üniversitesi

Uluslararası kültür kurumları

• Camões Enstitüsü
• Goethe Enstitüsü
• Cervantes Enstitüsü
• Bristish Council

Kardeş şehirler

Prag şu kentlerle kardeş şehir bağlantısı kurmuştur:

Pekin, Çin Berlin, Almanya Brüksel, Belçika Budapeşte, Macaristan Chicago, Amerika Birleşik Devletleri Frankfurt, Almanya Hamburg, Almanya Kudüs, İsrail Lizbon, Portekiz Helsinki, Finlandiya Kyoto, Japonya Moskova, Rusya Nürnberg, Almanya Paris, Fransa Phoenix, Arizona, Amerika Birleşik Devletleri

Roma, İtalya Lecce, İtalya Teramo, İtalya Bratislava, Slovakya Roş HaAyin, İsrail Rotterdam, Hollanda Sankt Petersburg, Rusya Seul, Güney Kore Stockholm, İsveç Taipei, Tayvan Viyana, Avusturya Kopenhag, Danimarka Vilnius, Litvanya İstanbul, Türkiye

Galeri

• 
• 
  Aziz Vitus Katedrali
• 
  91 numaralı nostaljik tramvay Prag'ın tarihi sokaklarında
• 
  Prag'da bir gökdelen
• 
  Wenceslas Meydanı: Wenceslas Anıtı ve Ulusal Müze (Národní Müzesi
• 
  Prag'dan bir görünüm
• 
  Astronomik Saat (Astronomical Clock) ve Oldtown Meydanı (Square)
• 
  Vyšehrad bölgesindeki Aziz Peter ve Aziz Paul Bazilikası
• 
  Eski Şehir, Prag
• 
  Eski Şehir, Prag

Ayrıca bakınız

• Merkez Bohemya ili

Dış bağlantılar

• Prag'ın web sayfası15 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Çekçe)