McDonnell Douglas F-15 Eagle

McDonnell Douglas F-15 Eagle
McDonnell Douglas F-15 Eagle
	ABD Hava Kuvvetleri'ne ait F-15C Eagle
Türü	Hava üstünlüğü avcı uçağı
Ulusal köken	ABD
Üretici	McDonnell Douglas / Boeing
Tasarımcı	McDonnell Douglas
İlk uçuş	27 Temmuz 1972
Hizmete giriş	9 Ocak 1976
Durumu	Etkin hizmette
Ana kullanıcı	ABD Hava Kuvvetleri
Diğer kullanıcılar	İsrail Hava Kuvvetleri ; Japonya Hava Kuvvetleri ; Suudi Arabistan Hava Kuvvetleri ; Katar Hava Kuvvetleri
Üretim aralığı	1972-1997
Üretim sayısı	1.600'den fazla (2023 itibarıyla)
Birim maliyeti	~29,9 milyon $ (F-15C; 1998) ; ~94,0 milyon $ (F-15EX; 2021)
Gelişimi	Mitsubishi F-15J
Değişimleri	F-15E Strike Eagle

McDonnell Douglas F-15 Eagle veya kısaca F-15, McDonnell Douglas tarafından tasarlanan çift motorlu, her türlü hava koşuluna uygun bir Amerikan savaş uçağıdır. Tekliflerin değerlendirilmesinin ardından ABD Hava Kuvvetleri (USAF), özel bir hava üstünlüğü avcı uçağı ihtiyacını karşılamak üzere 1969 yılında McDonnell Douglas'ın tasarımını tercih etti. Eagle, ilk uçuşunu Temmuz 1972'de gerçekleştirdi ve 1976 yılında hizmete girdi. Özellikle İsrail Hava Kuvvetleri tarafından gerçekleştirilen operasyonlarda olmak üzere, hava muharebelerinde 104 zafer kazanan ve hiç kayıp vermeyen Eagle, en başarılı modern avcı uçakları arasında yer almaktadır.^[1]

F-15 Eagle, İsrail, Japonya ve Suudi Arabistan dâhil olmak üzere birçok ülkeye ihraç edildi. Başlangıçta yalnızca hava üstünlüğü avcı uçağı olarak tasarlansa da, F-15'in yapısında büyük ölçüde kullanılmayan ikincil kara saldırı kabiliyeti de bulunuyordu. Zamanla bu esnek tasarım, F-15'in geliştirilmiş bir türevi olan F-15E Strike Eagle'ın ortaya çıkmasına olanak sağladı. Bu varyant 1989 yılında hizmete girdi ve çeşitli ülkelere ihraç edildi. Yabancı kullanıcılar için F-15 Eagle ve F-15E Strike Eagle'ın farklı alt varyantları geliştirildi; bu gelişmiş modellerin üretimi günümüzde de devam etmektedir.

F-15, Soğuk Savaş'ın son döneminde F-4 Phantom II'nin yerini alarak, ABD Hava Kuvvetleri ile müttefik ülkelerin başlıca hava üstünlüğü avcı uçağı hâline geldi. İlk kez 1979 yılında İsrail Hava Kuvvetleri tarafından kullanıldı ve 1982 Lübnan Savaşı'nda yoğun olarak görev yaptı. ABD Hava Kuvvetleri hizmetinde ise F-15, 1991 Körfez Savaşı'nda ve Yugoslavya üzerindeki operasyonlarda muharebe tecrübesi kazandı. 2000'li yıllarda USAF, F-15A/B/C/D modellerini aşamalı olarak F-22 Raptor ile değiştirmeye başladı. Ancak yeni uçakların sınırlı tedariki nedeniyle, özellikle Ulusal Hava Muhafızları bünyesindeki birçok F-15C/D'nin emekli edilmesi 2026 yılına ertelendi. Bu durum, USAF'ı yeterli sayıda hava üstünlüğü uçağına sahip olmak amacıyla F-22 filosunu gelişmiş bir F-15 türevi olan F-15EX ile desteklemeye yöneltti. F-15, hâlen birçok ülkenin envanterinde aktif olarak görev yapmaktadır.

Olaylar

Solwind uydusunun düşürülmesi

13 Eylül 1985'te ABD Hava Kuvvetleri pilotu Wilbert D. “Doug” Pearson, Celestial Eagle adlı F-15A savaş uçağıyla tarihe geçti. Kaliforniya açıklarında yapılan denemede, uçak yaklaşık Mach 1,2 hızında (sesten biraz hızlı) bir tırmanış gerçekleştirdi. Uçak 11,6 km yüksekliğe ulaştığında, gövdesinin altına yerleştirilmiş özel uydu karşıtı füze ASM-135 ASAT otomatik olarak fırlatıldı. Füzenin taşıdığı yalnızca 14 kiloluk minyatür savaş başlığı (MHV), uzaya çıkarak yaklaşık 555 km irtifada bulunan Solwind P78-1 uydusuna kilitlendi. Dakikalar içinde, küçük savaş başlığı ile 910 kiloluk uydu, saatte 24.000 km gibi inanılmaz bir çarpışma hızında buluştu.^[2]^[3]

Sonuç: Uydu tamamen yok edildi. Bu test, bir savaş uçağından fırlatılan füze ile bir uydunun başarıyla vurulduğu ilk ve tek operasyonel deneme olarak tarihe geçti.^[2]^[3]

Negev'de havada çarpışma

Mayıs 1983'te İsrail Hava Kuvvetleri'ne ait iki uçak, bir F-15 Eagle ve bir A-4 Skyhawk, İsrail'in Negev bölgesi üzerindeki bir eğitim tatbikatı sırasında havada çarpıştı. Çarpışmada sağ kanadı neredeyse tamamen kopmasına rağmen F-15'in (iki kişilik mürettebatıyla) yakındaki bir hava üssüne güvenli bir şekilde inmeyi başarması dikkat çekicidir. F-15'in kaldırılabilir gövde özellikleri, aşırı motor itiş gücüyle birlikte pilotun bu eşsiz başarıyı elde etmesini sağlamıştır.^[4]

Teknik özellikleri

Uzunluk: 19,43 metre
Yükseklik: 5,69 metre
Kanat açıklığı: 13,06 metre
Servis tavanı: 19812 metre
Hızı: 2,5 Mach (13716 metrede)
Ağırlık: 30.600 kilogram (tam yüklü)
Menzil: 2000-3500 kilometre
İtme: Çift motor (6744 lb)
Motor: 2 × Pratt & Whitney F100-PW-100 ya da 220 afterburning (ard yakma) turbofans
- Özgün itme gücü: 14,590 lbf^[124] (64.9 kN) her biri
- Ard yakmayla itme gücü: 23,770 lbf (220^[124] için 105.7 kN ) her biri

Çeşitleri

Tipik modeller

F-15E kokpitinin dolum tankerinden görüntüsü.

F-15A: Tek kişilik, tüm hava koşullarına uygun hava üstünlüğü avcı uçağı modeli. 1972–1979'da 384 adet üretildi.

F-15B: İki kişilik eğitim uçağı modeli. 1972–1979'da 61 adet üretildi.

F-15C: Geliştirilmiş tek kişilik, her hava koşuluna uygun hava üstünlüğü avcı uçağı modeli. 1979–1985'te 483 adet üretildi. Son 43 F-15C, AN/APG-70 radarı ve daha sonra AN/APG-63(V)1 radarı ile yükseltildi.

F-15D: İki kişilik eğitim uçağı modeli. 1979–1985'te 92 adet üretildi.

F-15J: Japonya Hava Öz Savunma Kuvvetleri için tek kişilik tüm hava koşullarına uygun hava üstünlüğü avcı uçağı modeli. 1981–1997'de Mitsubishi Heavy Industries tarafından 139 adet üretildi.

F-15DJ: Japonya Hava Öz Savunma Kuvvetleri için iki kişilik eğitim versiyonu. 1981–1997'de Mitsubishi Heavy Industries tarafından 25 adet üretildi.

F-15N Sea Eagle: F-15N, 1970'lerin başında ABD Donanması'na daha ağır olan ve o zamanlar "daha riskli" olarak kabul edilen Grumman F-14 Tomcat'e alternatif olarak önerilen taşıyıcı özellikli navalize edilmiş modeldi.Uzun menzilli bir radarı veya F-14 tarafından kullanılan uzun menzilli füzeleri yoktu. F-15N-PHX, AIM-54 Phoenix füzesini taşıyabilen, ancak F-15A'da AN/APG-63 radarının geliştirilmiş bir versiyonuna sahip, önerilen başka bir deniz versiyonuydu. Bunlar, katlanır kanat uçları, güçlendirilmiş iniş takımı ve gemide operasyon için daha güçlü bir kuyruk kancası içeriyordu.

F-15E Strike Eagle: Uygun yakıt depolarıyla donatılmış, iki kişilik, her hava koşulunda kullanılabilen çok amaçlı saldırı modeli. F-15I, F-15S, F-15K, F-15SG, F-15SA ve diğer modeller için geliştirildi. 1985'ten beri üretilen 400'ün üzerinde F-15E ve türev varyantları hala üretimde.

F-15SE Silent Eagle: Mart 2009'da Boeing, uygun yakıt tanklarını uyumlu silah bölmeleri ile değiştirmek ve ikiz dikey kuyrukları 15 derece dışa eğmek gibi değişiklikler yoluyla azaltılmış radar kesitine sahip Önerilen bir F-15E modeliydi.

F-15 2040C: F-15C'ye hava üstünlüğü rolünde F-22'yi tamamlamasına izin veren yükseltme teklif edildi. 2040C konsepti, Güney Kore ve İsrail'e önerilen Silent Eagle'ın bir evrimi olup, gözlemlenebilirliği düşük bazı iyileştirmelere sahiptir, ancak çoğunlukla en son hava yeteneklerine ve ölümcüllüğüne odaklanmıştır. Teklif, kızılötesi arama ve izlemeyi, silah istasyonlarının sayısını iki katına çıkarmayı, maksimum 16 havadan havaya füze için dörtlü rafları, Pasif/Aktif Uyarı Hayatta Kalma Sistemini, uyumlu yakıt tanklarını, yükseltilmiş APG-63(v)3'ü içeriyor. AESA ve F-22 ile veri aktarımına izin veren bir "Talon HATE" iletişim bölmesi.

F-15EX Eagle II: F15'in en güncel versiyonudur. Boeing şirketi tarafından tamamen kendi inisiyatifiyle üretilen bu versiyonda, uçağın kokpiti tamamen dijitalleştirilmiştir. Boeing şirketinin iddialarına göre F 15-EX modeli dünyanın en gelişmiş muharebe bilgisayarına sahiptir. Ayrıca silah istasyonlarının sayısı 27'ye çıkartılmıştır. Bu sayede uçak tek seferde 12 havadan havaya ve 15 de havadan karaya füze taşıyabilecektir. Bu versiyon ile F 15'in hizmet süresinin 2040'a kadar uzatılması planlanmaktadır. ABD ordusunun yakın zamanda bu uçaktan sipariş etmesi ve 2024'ten itibaren envantere girmesi planlanmaktadır. Tahmini üretim adedinin 144 olacağı konuşulmaktadır. Boeing şirketi bu versiyon için müşteri arayışına girmiştir. 2021 yılında Türkiye'nin F 35'e alternatif olarak bu uçaktan sipariş edeceği dedikoduları ortaya atılmış ancak yalanlanmıştır.

Prototipler

F-15A-1, AF Seri No. 71-0280
F-15A-1, AF Ser. No. 71-0281
F-15A-2, AF Ser. No. 71-0282
F-15A-2, AF Ser. No. 71-0283
F-15A-2, AF Ser. No. 71-0284
F-15A-3, AF Ser. No. 71-0285
F-15A-3, AF Ser. No. 71-0286
F-15A-4, AF Ser. No. 71-0287
F-15A-4, AF Ser. No. 71-0288
F-15A-4, AF Ser. No. 71-0289
F-15B-1, AF Ser. No. 71-0290
F-15B-2, AF Ser. No. 71-0291

Silahlar

AAM (Hava Hava) görevleri için
AIM-7,AIM-9,AIM-120
AGM (Hava Yer) görevleri için
CBU-52, CBU-59, CBU-71, CBU-87, CBU-89, MK-20 ve AGM-88 HARM'lar
20 mm'lik toplar

Galeri

Atlantis Uzay Mekiği'nin Kennedy Uzay Merkezi'nden fırlatıldığında hava sahasını devriye gezen F-15E Strike Eagle (14 Mayıs 2010)
ABD Hava Kuvvetlerine ait iki F-16 (kenarlarda) ve üç F-15 (ortadakiler) Körfez Savaşı esnasında yanan petrol kuyularının üzerinden uçuyor, 1991. Bazı seferlerde 15-20 ye yakın F-15, hava üstünlüğü konseptini göstermek için aynı anda "V" formasyonunda uçuyordu. Ayrıca F-15C/D uçakları, Irak Hava Kuvvetleri uçaklarının %60'ını düşürerek Körfez Savaşının ikonları olmuştur.
1989 Ağustos'unda iki Sovyet MiG-29, Abbotsford Uluslararası Havacılık Fuarı'na (Kanada, British Columbia) giderken, Alaska'daki Elmendorf Hava Üssü'ne bağlı 21. Taktik Avcı Kanadı'na ait F-15 Eagle'lar tarafından Kuzey Amerika hava sahasında ilk kez önlendi. Bu, Sovyet MiG-29'ların Kanada'daki fuara katılmak için yaptığı ilk ziyaret oldu.
Bir F-15 kalkış yapıyor, ilk kez tam yakıt yükü ile 1'den büyük TWR (itme/ağırlık oranı) ye ulaşabilen seri üretim uçaktır. Bu sayede neredeyse dik kalkış yapabilir, bir roket gibi tam dik tırmanış yapabilir veya eğer kontrol edilebilseydi teorik olarak tamamen kanatsız uçabilirdi.

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta McDonnell Douglas F-15 Eagle ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.

F-16

Kaynaklar

^ Spick 2000, s. 127.
^ ^a ^b Encyclopedia Astronautica. Altair 3. "Aaltair 3". 2 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2007. . retrieved on 2 November 2007.
^ ^a ^b Dr. Raymond L. Puffer. "www.edwards.af.mil". 18 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2022.
^ Leone, Dario (15 Eylül 2014). "How an Israeli F-15 Eagle managed to land with one wing". theaviationist.com. Erişim tarihi: 2 Haziran 2016.

[Spick_p127-1] Spick 2000, s. 127.

[:0-2] Encyclopedia Astronautica. Altair 3. "Aaltair 3". 2 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2007. . retrieved on 2 November 2007.

[:1-3] Dr. Raymond L. Puffer. "www.edwards.af.mil". 18 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2022.

[4] Leone, Dario (15 Eylül 2014). "How an Israeli F-15 Eagle managed to land with one wing". theaviationist.com. Erişim tarihi: 2 Haziran 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]