Faşir Katliamı

Faşir, Sudan

26 Ekim 2025'ten itibaren, Sudan'ın Faşir şehrinde 2.500'den fazla sivil (bunlar arasında El-Saudi doğum hastanesinde tahminen 460 kişi de bulunmaktadır) infaz edilmiştir veya katledilmiştir. İnfazlar, Sudan Silahlı Kuvvetleri'nin (SSK) Darfur'daki son kalesi olan Faşir şehrini ele geçiren Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu katliamlar, Masalit Katliamları (2023-günümüz) kapsamında yer almaktadır. Şehirdeki iletişim kesintisi, bilgilere erişimi sınırlamaktadır. Yale İnsani Yardım Laboratuvarları, ölü sayısının on binlerle ifade edilebileceğini tahmin etmektedir.

Arka plan

2023 yılından bu yana Sudan genelinde bir iç savaş sürmektedir. Faşir kenti kuşatma altına alınmış, buradaki ilk büyük muharebe Nisan 2023’te gerçekleşmiştir. Bunu izleyen iki yıl boyunca silahlı güçler arasında çeşitli çatışmalar yaşanmıştır. Ekim 2025 itibarıyla Faşir, Sudan Silahlı Kuvvetleri’nin elinde kalan son önemli üs konumunda bulunmaktaydı. Tahminlere göre, Eylül ve Ekim 2025 döneminde kuşatma nedeniyle 260.000’den fazla sivil şehirde mahsur kalmıştır. Bu süreçte insani durumun giderek kötüleştiği rapor edilmiştir. Hızlı Destek Kuvvetleri’nin (HDK) şehirde gerçekleştirdiği saldırıların ardından Sudan Silahlı Kuvvetleri geri çekilmiş ve 27 Ekim 2025 tarihinde El-Faşir’in düşmesiyle sonuçlanmıştır. 28 Ekim’de Abdülfettah el-Burhan, ordunun şehirden çekildiğini doğrulamıştır.

Katliam

HDK'nın kenti ele geçirmesinin ardından, yerel kuruluşlar, uluslararası sivil toplum örgütleri, Birleşmiş Milletler ve bağımsız izleme grupları da dâhil olmak üzere birçok kaynak, silahsız sivilleri hedef alan infaz dalgasını bildirmiştir. Raporlara göre, aralarında kadınların, çocukların ve yaşlıların da bulunduğu 2.000’den fazla kişi idam edilmiştir. Siviller, yerlerinden edilmiş ailelere ait barınaklarda, hastanelerde ve evlerinde öldürülmüştür. Tanıklar ve sağlık personeli, sivilleri kasten hedef alan saldırılarda insansız hava araçlarının, topçu ateşinin, ateşli silahların ve kamçıların kullanıldığını aktarmıştır. Kaçmaya çalışan sivillerin kaçırıldığı ve serbest bırakılmaları karşılığında fidye talep edildiği bildirilmiştir. Yaya, deve veya araçlarla hareket eden HDK milislerinin evlere baskınlar düzenleyip ardından infazlar gerçekleştirdiği rapor edilmiştir.

Faşir’den gelen raporlar, insanların canlı canlı yakıldığını, yargısız infazların gerçekleştirildiğini ve belirli etnik gruplara yönelik planlı saldırıların yapıldığını ortaya koymaktadır. Omdurman İslam Üniversitesi’ndeki Dar el-Erkam Yerinden Edilmişler Merkezi de dahil olmak üzere birçok sığınma merkezi saldırıya uğramıştır. Raporlara göre, tek bir olayda 22’si kadın ve 17’si çocuk olmak üzere 60’tan fazla kişi öldürülmüştür. Şehrin tamamen kuşatılmış olması nedeniyle çok sayıda sivilin kaçamadığı, insani yardım kuruluşlarının ise siviller için güvenli tahliye güzergâhı bulunmadığını bildirdiği aktarılmaktadır. Uydu görüntüleri ve açık kaynaklı kanıtlar, toplu mezarların ve geniş çaplı yıkımın varlığına işaret etmekte; insan boyutlarında “nesneler”, ceset torbaları ve kan göletleri olduğu düşünülen görüntüleri belgelemektedir. SSK, HDK’yi camileri ve yardım görevlilerini hedef almakla suçlamıştır.

Reuters’ın bildirdiğine göre, erkekler kadınlardan ayrılmış ve HDK’ye katılmayı reddedenler infaz edilmiştir. Ayrıca, savaş esirlerinin de idam edildiği rapor edilmiştir. Birleşmiş Milletler insani yardım ekibi, kaçış güzergâhlarında sivillerin yargısız infaz edildiğine, evlere yönelik baskınlar da dâhil olmak üzere çeşitli savaş suçlarının işlendiğine dair raporların güvenilir olduğunu teyit etmiştir. HDK askerlerinin sosyal medyada paylaştığı görüntü ve videolarda, sivillerin cesetleriyle poz verdikleri ve sıklıkla “zafer” işareti (V işareti) yaptıkları görülmektedir.

Hızlı Destek Kuvvetleri, sivillerin korunacağını açıklamıştır.

Sınır Tanımayan Doktorlar (Médecins Sans Frontières, MSF) tarafından bildirildiğine göre, kentin düşüşünden önceki hafta içerisinde Tawila Mülteci Kampı’na ulaşanlar arasında çocukların %5’i akut yetersiz beslenme, %26’sı ise ağır yetersiz beslenme belirtileri göstermiştir. 26 ve 27 Ekim tarihlerinde Faşir’den yaklaşık 25.000 kişinin kaçtığı tahmin edilmekte, ancak bunlardan yalnızca 2.000 kişinin Tawila Kampı’na ulaşabildiği bildirilmektedir.

El-Suud Doğum Hastanesi katliamı

El-Suud Doğum Hastanesi’nde en az 460 ila 500 doktor, hasta ve hasta yakınının öldürüldüğü bildirilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), bu katliamı doğrulamış; HDK’yi 4 doktor, bir eczacı ve bir hemşireyi rehin almakla suçlamış ve bu kişilerin serbest bırakılması için 150.000 ABD dolarını aşan fidyeler talep edildiğini açıklamıştır.

Katliam sonrası durum ve uluslararası tepkiler

Katliamın ardından birkaç bin kişi hayatta kalarak Tawila ve çevresindeki bölgelere kaçmıştır. Devam eden kriz daha da derinleşmiş; yüzbinlerce insan halen yiyecek, su ve tıbbi bakım olmaksızın şehirde mahsur kalmıştır. Birleşmiş Milletler ve insan hakları örgütleri, insanlığa karşı suçlar ve olası soykırım iddiaları hakkında acil uluslararası müdahale ve soruşturma çağrısında bulunmuştur. Tanıklar ve savunuculuk kuruluşları, Faşir’deki saldırıların açık biçimde etnik temizlik amacı taşıdığını ve Darfur genelinde HDK’nın yürüttüğü daha geniş çaplı şiddet eylemleri zincirinin bir parçası olduğunu belirtmiştir.

Hızlı Destek Kuvvetleri

HDK, katliam iddialarını reddetmiş ve yayımlanan video görüntülerinin propaganda amaçlı ve sahte olduğunu öne sürmüştür. HDK Komutanı General Muhammed Hamdan Dagalo, HDK mensupları tarafından “suistimaller” işlendiğini kabul etmiş ve soruşturmaların sürdüğünü belirtmiştir.[16] Dagalo, olası sivil ölümleri için özür dilemiş ve HDK’nin sivilleri koruyacağını ifade etmiştir. Ardından Sudan’ın “barış yoluyla ya da savaşla” birleşeceğini söylemiştir.

Birleşmiş Milletler

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri António Guterres, Faşir’in düşüşünü “şiddette korkunç bir artış” olarak nitelendirmiş ve yabancı devletlere, çatışan gruplara silah ya da destek sağlamayı derhal durdurma çağrısında bulunmuştur. Birleşmiş Milletler, sivillerin şehirden güvenli biçimde tahliye edilebilmesi için güvenli bir koridor oluşturulmasını talep etmiştir. BM İnsan Hakları Ofisi, yargısız infazlara ve öldürmelerin etnik saiklerle gerçekleştirildiğine dair dehşet verici vakaları rapor etmiştir.

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR), Faşir’deki artan şiddetin binlerce insanı kaçmaya zorladığını, ancak çok sayıda sivilin yoğun çatışmalar arasında halen mahsur kaldığını bildirmiştir.

Diğer uluslararası tepkiler ve Türkiye'nin tutumu

Afrika Birliği, HDK’nın (Hızlı Destek Kuvvetleri) ele geçirmesinin ardından yaşanan toplu katliamlar ve insan hakları ihlalleri karşısında derin endişe duyduğunu ifade etmiştir.

Avrupa Birliği, şiddet olayları karşısında ciddi kaygı belirterek, ihtiyaç sahiplerine yardım ulaştırılması ve sorumluların hesap vermesi çağrısında bulunmuştur.

Almanya, yaşanan katliamları, tecavüzleri ve işkenceleri güçlü biçimde kınamış ve şiddetin derhâl durdurulmasını talep etmiştir.[29]

Belçika Dışişleri Bakanı Maxime Prévot, saldırıyı kınayarak durumu “dehşet verici” olarak nitelendirmiş, sivillerin korunması ve insani yardım görevlilerinin yardım ulaştırabilmesi gerektiğini vurgulamıştır.

Amerika Birleşik Devletleri’nden bazı yasama organı üyeleri, HDK’nın terör örgütü olarak tanınmasını talep etmiştir. Senatör Jeanne Shaheen, muhtemelen bu tür bir terör örgütü tanımını destekleyeceğini belirtmiş ve Birleşik Arap Emirlikleri’ni HDK’ye verdiği destek nedeniyle eleştirmiştir.

Suudi Arabistan, Mısır, Katar ve Arap Birliği, sivillere yönelik saldırılarını kınadı. Suudi Arabistan Dışişleri Bakanlığı, Hızlı Destek Kuvvetleri’nin Faşir’e yönelik son saldırılarında yaşanan “ağır insani ihlalleri” şiddetle kınayarak, sivillerin korunması ve insani yardımın şehre ulaştırılmasının sağlanması çağrısında bulunmuştur.

Türkiye, Sudan’daki son gelişmeleri derin bir kaygıyla izlediğini ve konuya ilişkin Arap Birliği tarafından yapılan açıklamadaki değerlendirmeleri paylaştığını belirterek, “Hızlı Destek Kuvvetleri’nin kontrolüne geçen Faşir şehrinde sivillere yönelik gerçekleştirilen zulmü şiddetle kınıyoruz” ifadelerini kullanmıştır.

İnsani ve siyasi sonuçlar

Faşir’de yaşanan olaylar, Sudan’da yardım ve diplomasi taleplerini artırmıştır. Uluslararası kuruluşlar, 2025 sonlarına kadar Darfur’da 14 milyondan fazla insanı etkileyebilecek büyük bir felaket, kitlesel katliamlar, tecavüz, açlık ve yerinden edilme olasılığı konusunda uyarılarda bulunmuşlardır. Söz konusu katliam, barış çabalarının çökmesinin ardından yaşanan daha geniş çaplı şiddetin bir sembolü haline gelmiş olup, yakın gelecekte müzakere yoluyla bir anlaşmanın sağlanmasını muhtemel kılmayabilir.