Afrika Birliği
| |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Başkent | Addis Ababa, Etiyopya | ||||
| En büyük | Kahire | ||||
| Resmî dil(ler) | Arapça, Fransızca, İngilizce, İspanyolca, Portekizce, Svahili[2] | ||||
| Tanınan bölgesel dil(ler) | Tüm Afrika dilleri | ||||
| Hükûmet | |||||
| Tarihçe | |||||
| |||||
| Yüzölçümü | |||||
• Kara | 30.370.000 km2 | ||||
| Nüfus | |||||
• Tahminî | 1.216.000.000 | ||||
| GSYİH (SAGP) | tahminî | ||||
• Toplam | 7,573 Trilyon | ||||
• Kişi başına | 5,735 $ | ||||
| GSYİH (nominal) | tahminî | ||||
• Toplam | 2,587 Trilyon | ||||
• Kişi başına | 1,958 $ | ||||
Afrika Birliği (İngilizce: African Union), Afrika kıtasında yer alan Afrika ülkelerinin tek çatı altında toplandığı ve Afrika Birliği Örgütü'nün ardılı olarak 2002 yılında oluşturulan uluslararası kuruluştur. Afrika Birliği'nin en önemli kararları, üye devletlerin devlet ve hükûmet başkanlarının altı ayda bir yaptığı toplantı olan Afrika Birliği Meclisi tarafından alınır.
Afrika Birliği, Habeşistan İmparatoru Haile Selassie'nin gayretleri ile 22-25 Mayıs 1963'te Etiyopya'nın başkenti Addis Ababa'da bir araya gelen otuz iki bağımsız Afrika ülkesinin imzaladığı antlaşma ile Afrika Birliği Örgütü adıyla kuruldu. 9 Temmuz 2002 tarihinden itibaren Afrika Birliği adını alan örgütün temel amacı Afrika ülkeleri arasında dayanışma ve iş birliğini artırmaktır. Merkezi hâlen Addis Ababa'da bulunan bu birliğe Afrika'da bulunan tüm ülkeler üyedir.
Afrika Birliği'ndeki en büyük şehir Nijerya'nın Lagos şehridir; en büyük kentsel yığılma ise Mısır'ın Kahire kentindedir. Afrika Birliği 1,3 milyardan fazla insana ve yaklaşık 30 milyon km²'lik (12 milyon mil kare) bir alana sahiptir ve Sahra ve Nil gibi dünya simge yapılarını içermektedir..[3] Başlıca çalışma dilleri Arapça, İngilizce, Fransızca, Portekizce, İspanyolca ve Swahili'dir.[4] Afrika Birliği içerisinde Barış ve Güvenlik Konseyi ve Pan-Afrika Parlamentosu gibi resmi organlar bulunmaktadır.
Üye devletler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrılıp tekrar dahil olan üye
[değiştir | kaynağı değiştir]
Fas: 1984 yılında Batı Sahra'nın ilhakını Afrika Birliği'nin kabul etmemesi yüzünden bu birlikten ayrıldı. Fas, Temmuz 2016'da yaptığı açıklamada yeniden Afrika Birliği içerisinde yer almayı hedeflediğini açıklamıştır.[5] Ülke Aralık 2016'da yaptığı yeni üyelik başvurusu ile birlik içerisinde yeniden yer almak istediğini ifade etmiştir.[6] 30 Ocak 2017 tarihinde gerçekleştirilen 28. Afrika Birliği toplantısında Fas yeniden üyeliğe dahil edilmiştir.[7]
Üyelik talebi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Somaliland: 1991 yılında bağımsızlığını ilan etmesine rağmen uluslararası alanda Somali'nin bir parçası olarak görülen Somaliland, 2005 yılında Afrika Birliği'ne üye olmak için başvuru yapmıştır. Bu başvuru işleme alınmamıştır.[8]
Haiti: 2 Şubat 2012 tarihinde Afrika Birliği'nde gözlemci üye statüsünü elde eden Haiti, bu tarihten sonra Afrika Birliği'ne Afrika kıtası ülkesi olmamasına rağmen resmen ortak üye olabilmek için resmi başvuru yapmıştır.[9]
Gözlemci üyeler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kazakistan: Ülke 2013 yılından bu yana gözlemci üye devlet konumundadır.[10]
Letonya: Ülke 2012 yılından bu yana gözlemci üye devlet konumundadır.[11]
Litvanya: Ülke 2013 yılından bu yana gözlemci üye devlet konumundadır.[12]
Filistin: 2013 yılından bu yana gözlemci üye devlet konumundadır.[13]
Sırbistan: Gözlemci üye statüsüne sahip olan ülkede, ülke Dışişleri bakanları 2011, 2012 ve 2014 yıllarında gerçekleştirilen Afrika Birliği zirvelerine katılmışlardır.[14][15]
Türkiye: 2005 yılında gözlemci üye, 2008 yılında stratejik ortak olmuştur.[16]
Ukrayna: Ülke 2016 yılından bu yana gözlemci üye devlet konumundadır.[17]- Haiti: 2 Şubat 2012 tarihinde Afrika Birliği'nde gözlemci üye statüsünü elde etti.
Afrika Birliği başkanları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kuzey Güney Doğu Batı Merkez
| İsim | Göreve başlama | Görev bitişi | Ülke |
|---|---|---|---|
| Thabo Mbeki | 9 Temmuz 2002 | 10 Temmuz 2003 | 
|
| Joaquim Chissano | 10 Temmuz 2003 | 6 Temmuz 2004 | 
|
| Olusegun Obasanjo | 6 Temmuz 2004 | 24 Ocak 2006 | 
|
| Denis Sassou Nguesso | 24 Ocak 2006 | 24 Ocak 2007 | 
|
| John Kufuor | 30 Ocak 2007 | 31 Ocak 2008 | 
|
| Jakaya Kikwete | 31 Ocak 2008 | 2 Ocak 2009 | 
|
| Muammer Kaddafi | 2 Şubat 2009 | 31 Ocak 2010 | 
|
| Bingu wa Mutharika[18][19] | 31 Ocak 2010 | 31 Ocak 2011 | 
|
| Teodoro Obiang Nguema Mbasogo[20] | 31 Ocak 2011 | 29 Ocak 2012 | 
|
| Yayi Boni | 29 Ocak 2012 | 27 Ocak 2013 | 
|
| Hailemariam Desalegn | 27 Ocak 2013 | 30 Ocak 2014 | 
|
| Mohamed Ould Abdel Aziz | 30 Ocak 2014 | 30 Ocak 2015 | 
|
| Robert Mugabe | 30 Ocak 2015 | 30 Ocak 2016 | 
|
| Idriss Déby | 30 Ocak 2016 | 30 Ocak 2017 | 
|
| Alpha Condé[21] | 30 Ocak 2017 | 28 Ocak 2018 | 
|
| Paul Kagame[22] | 28 Ocak 2018 | 10 Şubat 2019 | 
|
| Abdülfettah es-Sisi | 10 Şubat 2019 | 10 Şubat 2020 | 
|
| Cyril Ramaphosa | 10 Şubat 2020 | 6 Şubat 2021 |
|
| Félix Tshisekedi | 6 Şubat 2021 | 5 Şubat 2022 | 
|
| Macky Sall | 5 Şubat 2022 | 18 Şubat 2023 | 
|
| Azali Assoumani | 18 Şubat 2023 | 17 Şubat 2024 | 
|
| Muhammed Veled Gazvani | 17 Şubat 2024 | Görevde | 
|
Komisyon başkanları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Görev dönemi | Komisyon başkanı[23] | Üye ülke |
|---|---|---|
| 2002-2003 | Amara Essy (Geçici) |  Fildişi Sahili
|
| 2003-2008 | Alpha Oumar Konaré |  Mali
|
| 2008-2012 | Jean Ping |  Gabon
|
| 2012-2017 | Nkosazana Dlamini-Zuma | Güney Afrika Cumhuriyeti
|
| 2017-günümüze | Moussa Faki[24] | Çad
|
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Afrika Birliği Örgütü
- Afrika Birliği Örgütü Başkanı
- Afrika Birliği Başkanı
- 2018 Bulo Marer Afrika Birliği üssüne yapılan saldırı
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ "Official Languages "Art. 11 AU" Protocol on amendments to the constitutive act of the African Union" (PDF). 30 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Eylül 2014.
- ^ Manboah-Rockson, Joseph (23 Eylül 2016). Politics & the Struggle for Democracy in Ghana: An Introduction to Political Science.
- ^ "AU Languages". African Union. 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2021.
- ^ "Fas yeniden Afrika Birliği'ne dönmek istiyor". 5 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016.
- ^ "Fas yeniden üyelik başvurusunda bulundu". 16 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2016.
- ^ "Fas tekrar Afrika Birliği üyeliğine kabul edildi". 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2017.
- ^ "Somaliland'dan Afrika Birliği başvurusu". 27 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016.
- ^ "Haiti'den Afrika Birliği başvurusu". 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016.
- ^ "Kazakistan, Afrika Birliği gözlemci üye statüsünü elde etti". 31 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016.
- ^ "Letonya, Afrika Birliği gözlemci üye statüsünü elde etti". 18 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016.
- ^ "Litvanya, Afrika Birliği gözlemci üye statüsünü elde etti". 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016.
- ^ "Filistin, Afrika Birliği'nde gözlemci üye oldu". 29 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016.
- ^ "Sırbistan Dışişleri Bakanı, 2014 Afrika Birliği zirvesine katıldı". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016.
- ^ "Sırbistan Dışişleri Bakanı, 2011 Afrika Birliği zirvesine katıldı". 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016.
- ^ "Türkiye 2005 yılında Afrika Birliği gözlemci üye statüsünü elde etti". 18 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016.
- ^ "Ukrayna, Afrika Birliği gözlemci üye statüsünü elde etti". 7 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016.
- ^ Gaddafi fails in bid to remain African Union chair, Reuters, 31 January 2010 [ölü/kırık bağlantı]
- ^ Malawi president takes over as AU president 30 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., AFP, 31 January 2010
- ^ According to the AU 6 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., his official style is Son Excellence Obiang Nguema Mbasogo, Président de la République, Chef de l'État et Président Fondateur du Parti Démocratique de Guinée Equatoriale (Fransızca). Retrieved 4 October 2011.
- ^ "Guinea President Alpha Conde elected AU chair succeeding Deby". The Star Kenya. 13 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2017.
- ^ "President Paul Kagame, Elected as New Chairperson of the African Union for the year 2018 - African Union". au.int. 13 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2020.
- ^ "AU, in: rulers.org". 10 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016.
- ^ "Afrika Birliği yeni komisyon başkanını seçti". 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2017.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Afrika Birliği ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.
Vikihaber'de bu konuyla ilgili haber var:
- AU resmi sitesi Arapça 13 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., İngilizce 27 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve Fransızca 26 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kuruluş bildirisi: Constitutive Act of the African Union (İngilizce)
