Fosforlu çene
| Belirtiler | Şiddetli çene ağrısı, çene apseleri[1] |
|---|---|
| Komplikasyon | Karaciğer veya böbrek sorunları[2] |
| Tanı | X-ray[2] |
| Tedavi | Çene'nin cerrahi olarak alınması[3] |
| Sıklık | Çok nadir |
Fosforlu çene nekrozu olarak da bilinen fosforlu çene, beyaz fosfora maruz kalma sonucu oluşan bir meslek hastalığıdır.[1] Belirtileri, şiddetli çene ağrısı ve çene apseleridir.[1] Diğer belirtileri ise sarımsak kokulu nefes, akciğerlerde kanama ve nörolojik sorunlar olarak sıralanbilir.[3][4] Komplikasyonlar arasında karaciğer veya böbrek sorunları bulunur.[2]
Kibrit yapımında kullanılan sarı fosfor olarak da bilinen beyaz fosfora uzun süreli maruz kalma sonucunda ortaya çıkar.[1][2] Genellikle fosforun buhar formundaki haline maruz kalanlarda görülür.[2] Ayrıca bazı kimyasal ve havai fişek imalatında çalışanlarda da görülebilmektedir.[2] Oluşan kemik hasarı röntgenler ile tanılanabilir.[2]
Çenenin cerrahi olarak çıkarılmasıyla tedavi edilir.[3] Havalandırmanın iyileştirilmesi ve maruz kalma saatlerinin azaltılması ile önlenebilmektedir.[5] Bunun haricinde uygun diş bakımı da fayda göstermektedir.[2] 1900'lü yıllarda kırmızı fosforun kibritlerde kullanılabilen daha az toksik bir madde olması sebebiyle birçok ülke beyaz fosforun kullanımını yasaklamıştır.[2][3]
Fosforlu çene 1858'den sonra daha sık görülmeye başlandı ve 1906'da nadir görülen bir hastalık haline geldi.[3][6] Sektörde genellikle çocuklar çalıştığından dolayı en çok çocukları etkilemiştir.[6] Günümüzde ise hastalık, çok nadir olarak görülmektedir.[6] İlk olarak 1838'de tanımlanmış olmasına rağmen, bu durumun farkındalığı 1869'da mesleki tıbbın annesi Alice Hamilton tarafından yaygın olarak duyuruldu.[6] Benzer bir diğer hastalık ise çenenin bifosfonatla ilişkili osteonekrozudur.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d Wan, JT; Sheeley, DM; Somerman, MJ; Lee, JS (2020). "Mitigating osteonecrosis of the jaw (ONJ) through preventive dental care and understanding of risk factors". Bone research. 8: 14. doi:10.1038/s41413-020-0088-1. PMID 32195012.
- ^ a b c d e f g h i Bingham, Eula; Cohrssen, Barbara (31 Temmuz 2012). Patty's Toxicology, 6 Volume Set (İngilizce). John Wiley & Sons. s. 844. ISBN 978-0-470-41081-3.
- ^ a b c d e Friss, Robert (8 Mart 2018). Essentials of Environmental Health (İngilizce). Jones & Bartlett Learning. s. 336. ISBN 978-1-284-12397-5. Erişim tarihi: 5 Mart 2025.
- ^ Hathaway, Gloria J.; Proctor, Nick H. (3 Aralık 2014). Proctor and Hughes' Chemical Hazards of the Workplace (İngilizce). John Wiley & Sons. s. 583. ISBN 978-0-471-26883-3.
- ^ Jacobsen, C. "The phosphorous necrosis of the jaws and what can we learn from the past: a comparison of "phossy" and "bisphossy" jaw" (PDF). 27 Kasım 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2022.
- ^ a b c d Friis, Robert H. (2015). Occupational Health and Safety for the 21St Century (İngilizce). Jones & Bartlett Publishers. s. 15. ISBN 978-1-284-04603-8.
- ^ Otto, Sven (27 Kasım 2014). Medication-Related Osteonecrosis of the Jaws: Bisphosphonates, Denosumab, and New Agents (İngilizce). Springer. s. 205. ISBN 978-3-662-43733-9.