Franz Lehár
Franz Lehar (d. 30 Nisan 1870 – 24 Ekim 1948) (Macarca Lehár Ferenc olarak bilinir), Macar asıllı Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'da doğup genellikle Viyana'da yaşayıp bestecilik yapan bir müzisyendir. Genellikle operetleri ile ün yapmıştır.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Lehar o zamanki Avusturya-Macaristan ülkesinin kuzeyinde Komaron (şimdi Slovakya'da bulunan Komarano) şehrinde doğmuştur. Babası Macar asıllı "Avusturya-Macar" ordusunun "50. Piyade Alayı" bando şefi idi. Franz "Prag Konservaturı"'nda keman ve kompozisyon dersleri aldı ve hocaları kemancı "Antonín Bennewitz" ve besteci Antonín Dvořák olmuştur. Bu okuldan diploma aldıktan sonra 1899'da Franz Viyana'da babasının idare ettiği bir askeri bandoya yardımcı şef olarak girdi. 1902'de Franz Lehar Viyana'da ünlü Theater an der Wien'e orkestra şefi olarak atandı ve aynı yıl Kasım'da ilk bestelemiş olduğu opera eseri "Wiener Frauen" orada sahnelendi.
Franz Lehar operet besteleri ile çok ünlüdür ve tüm opera ve operet eserlerinin sayısı 41 olarak gösterilmiştir.[1] Bunlar arasında en ünlüsü Şen Dul (Die lustige Witwe) olarak kabul edilebilir. Bu operet eserlerinde bulunan tek şarkılar da çok popüler olmuşlardır. Bunlar arasında Şen Dul operetinde bulunan "Vilja Şarkısı" ve Tebessümler Diyarı operetindeki "Dein ist mein ganzes Herz" sayilabilir. Lehar operetleri Lehar'in arkadaşı olan opera tenörü Richard Tauber tarafından yorumlanmaları ile genellikle bilinmektedir. 1922'de "Frasquita" opereti ile başlayarak 1925-1936 döneminde Lehar'in yazdığı 6 operet Tauber'in sesinin özelliklerine göre kurulmuştur.
Operetleri kadar ünlü olmamakla beraber Franz Lehar "sonatlar", "senfonik şiirler", "marşlar" ve "valsler" de bestelemiştir. Bunlardan bazıları kendi ünlü operetlerden uyarılmıştır.
1935'te eserlerinin yapım haklarını kendi elinde kontrol edebilmek için "Glocken Verlag" adlı bir yayınevi kurmuştur. Müziksel eserleri Adolf Hitler ve Nazilerin çok beğendiği Richard Wagner'in eserlerinde çok değişik olmakla beraber, Franz Lehar'in operetleri Adolf Hitler tarafından çok beğenilmekte idi. 1940'ta Lehar'a Nazi Almanyası'inda Sanat Madalyası verilmiştir. Hâlbuki Lehar'in karısı Yahudi asıllı idi ve arkadaşı ve en iyi libretto yazarı olan "Fritz Löhner" Auschwitz Nazi toplama kampında öldürülmüştü.
1948'de Avusturya'da Bad Ischl kür şehrinde ölmüştür ve mezarı orada bulunmaktadır.
Sahne eserleri ve eserlerinin ses kayıtları
[değiştir | kaynağı değiştir]Lehar'in opera ve operet eserlerinin tüm ayrıntılı listesi Lehar opera ve operet eserleri listesi maddesinde bulunabilir.
Lehar'in eserleri daha nispeten yeni oldukları için telif ve sahneleme hakları yasa ve kuralları altındadır. Bu eserlerin ses kayıtları eski siyah 78'lik plaklardan başlayarak bulunmaktadır ve Audio CD ses kayıtlarının listesi Lehar besteleri diskografisi maddesinde bulunabilir.
Dipnotları
[değiştir | kaynağı değiştir]Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- IMSLP projesinde bulunan Franz Lehar eserlerini partisyon notaları 9 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişme:11.3.2009)
- Franz Lehar biyografisi 11 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..(İngilizce) (Erişme:9.3.2009)
- Lehar: Müziksel Tiyatro Kılavuzu sayfası 11 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişme:9.3.2009)
