Fyodor Dan
| Fyodor Ilyich Dan | |
|---|---|
| |
| Dan askeri doktor üniforması ile, 1916 | |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 19 Ekim 1871 Saint Petersburg, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 22 Ocak 1947 (75 yaşında) New york, ABD |
| Milliyeti | Rus |
| Partisi | Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi/Menşevik |
| Bitirdiği okul | Tartu Üniversitesi |
Fyodor Ilyiç Dan (Rusça: вдор ильич Дан, 19 Ekim 1871 – 22 Ocak 1947), Menşevik fraksiyonunun kurulmasına yardım eden bir Rus siyasi aktivist ve gazeteciydi.[1]
Dan ömür boyu sosyalist bir aktivist ve gazeteciydi. St. Petersburg İşçi Sınıfının Kurtuluşu için Mücadele Birliği'nin bir üyesiydi ve tekstil işçileri grevinin organizatörlerinden biriydi. 1896'da tutuklandı ve 5 yıl boyunca Vyatka eyaletine sürüldü.[2]
1901 Yazında Berlin'e göç etti ve burada Iskra yardım grubuna katıldı. Dönüşünde 1902'de Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'ne katıldı ve 1903'te ikinci Kongreleri için Londra'ya gitti. Dan, Vladimir Lenin'in daha küçük bir profesyonel devrimciler partisi anlayışından ziyade daha büyük bir aktivist partisine sahip olmak isteyen Julius Martov ile aynı görüşteydi.[3] 1904'te rsdlp'nin ilk yıllarının ilk resmi tarihini yazdı.[4] Dan, Martov'un Menşevikleri kurmasına yardım ederek 1912'de Rusya'ya döndü. Rusya Halklarının Büyük Doğusu olan düzensiz mason Locası'nın aktif bir üyesiydi. 1913'ten itibaren Rusya'da yasal olarak çalıştı. Golos Sotsial-Demorata gazetesinin editörü ve Menşevik Merkez Komitesi üyesiydi. 1915'te tutuklandı ve Sibirya'ya sürüldü. I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle askeri doktor olarak affedildi ve seferber edildi.[5]
1917 Şubat Devrimi'nden sonra "devrimci savunmacılığın" ideoloğu oldu. Dönemin en önemli isimlerinden biri olan Petrograd Sovyeti İcra Komitesi ve 1. toplantı Merkez İcra Komitesi Başkanlığı üyesiydi. Ekim Devrimi'nden sonra doktor olarak çalıştı. 7 Aralık 1919 ve 8 Aralık 1920 Tüm Rusya Sovyetler Kongreleri'nde Menşevikler adına konuşmacı olarak yer aldı.[6]
Dan, 1921'de Sovyet yetkililerinin emriyle tutuklandı ve bir yıl hapis yattıktan sonra "halk düşmanı" olduğu suçlamasıyla sürgüne gönderildi. 1923'te Sosyalist İşçi Enternasyonali'nin kurulmasına katıldı. Aynı yıl Sovyet vatandaşlığından mahrum edildi. Julius Martov'un 1923'te ölümünden sonra, 1940'a kadar rsdlp'nin Menşevik fraksiyonunun Yabancı Delegasyonuna başkanlık etti.[7] Sovyetler Birliği 1941'de saldırıya uğradığında, Dan ülkeye desteğini verdi. Kitabında Bolşevizmin Kökenleri (1943) Bolşevizmin sosyalizmin taşıyıcısı olduğunu savunurken, yine de Sovyetler Birliği'nde siyasi liberalleşmeyi savundu.[8]
Dan, İkinci Dünya Savaşı sırasında Amerika Birleşik Devletleri'ne sığınmak için Fransa'dan ayrıldı. 22 Ocak 1947'de New York'ta öldü.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Ф. И. Дан". 28 Ağustos 2009. 28 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2023.
- ^ Jewish Telegraphic Agency. Fyodor Dan, Social Democrat Leader, Dies in New York. 15 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. JTA Daily News Bulletin, January 23, 1947.
- ^ Ts. S. Zelikson-Bobrovskaya From memoirs. s. 25. 13 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2024.
- ^ Thatcher, Ian D (2007). "The First Histories of the Russian Social-Democratic Labour Party". The Slavonic and East European Review. 85 (4): 724-252. 22 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi17 Mayıs 2024 – JSTOR vasıtasıyla.
- ^ "Noteworthy members of the Grand Orient of France in Russia and the Supreme Council of the Grand Orient of Russia's People". Grand Lodge of British Columbia and Yukon. 15 Ekim 2017. 21 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2024.
- ^ "Dvinov B. L. F. I. Dan". 28 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Mensheviks in Soviet Russia: Collection of documents. 1998.
- ^ Fedor Ilyich Dan. Letters (1899-1946) / Selected, provided with notes and an outline of the political biography of Dan B. Sapir. - Amsterdam. 1985.
