GUAM Demokrasi ve Ekonomik Kalkınma Örgütü

GUAM Demokrasi ve Ekonomik Kalkınma Örgütü GUAM Organization for Democracy and Economic Development
Logo
Üye ülkeler   Gözlemci ülkeler
Merkez	Kiev, Ukrayna
Resmî dil(ler)	İngilizce, Rusça
Üye ülkeler	Azerbaycan Gürcistan Moldova Ukrayna Gözlemciler Letonya Türkiye
Liderler
Tarihçe
• Danışma forumu 10 Ekim 1997 • GUUAM 1999 • Şartların imzalanması Haziran 2001
Yüzölçümü
• Toplam	810,506 km2
Nüfus
• 2018 tahminî	55 milyon
GSYİH (SAGP)	2018 tahminî
• Toplam	$640 milyar
GSYİH (nominal)	2018 tahminî
• Toplam	$205 milyar
Resmî site guam-organization.org

GUAM Demokrasi ve Ekonomik Kalkınma Örgütü; Gürcistan, Ukrayna, Azerbaycan ve Moldova'yı kapsayan bir örgüttür. 10 Ekim 1997 yılında “GUAM Danışma Formu” adıyla hayata geçirilen örgüt, 7 Haziran 2001 tarihinde “GUAM Derneği” adını almış, 23 Mayıs 2006'dan itibaren “Demokrasi ve Ekonomik Kalkınma Örgütü-GUAM” ismi ile faaliyetlerine devam etmektedir. 1999-2005 yıllarında Özbekistan da örgüte katılmıştır.

Örgütün adı, üye ülkelerin İngilizce isimlerinin baş harflerinden oluşmaktadır. Özbekistan'ın üye olduğu dönemde örgüt GUUAM adını taşımıştır. Türkiye ve Letonya ise gözlemci ülkeler arasında bulunmaktadır. Son zamanlarda Azerbaycan ile Ukrayna arasındaki ortaklaşma artmış, Gürcistan da buna dahil olmuş, ticari-siyasi destekler ve antlaşmalar imzalanmıştır.

Oluşumu

GUAM; Azerbaycan, Gürcistan, Moldova ve Ukrayna başkanlarının 10 Ekim 1997 tarihinde Strazburg'da ortak anlaşma imzalaması sonucu faaliyete başlamıştır. İlgili ülke cumhurbaşkanları bu anlaşmada egemenlik, toprak bütünlüğü, sınırların dokunulmazlığı, demokrasi, hukukun üstünlüğü ve insan haklarına saygı ilkeleri temelinde Avrupa'da istikrarın ve güvenliğin güçlendirilmesi amacıyla her türlü iş birliğinin öneminin altını çizmişlerdir. 7 Haziran 2001 tarihinde Yalta'da yapılan GUAM'ın ilk zirve toplantısı teşkilatın uluslararası alanda yapısal olarak şekillenmesi ve resmîleşmesinde büyük rol oynamıştır. Devlet başkanları tarafından imzalanan GUAM'ın "Yalta Şartı" taraf devletler arasında iş birliğinin amaçlarını, ilkelerini ve yönlerini belirlemiştir. 22 Mayıs 2005 tarihinde GUAM'ın Kişinev'de düzenlenen zirve toplantısı üye devletlerin demokratik toplum, Avrupa'ya entegrasyon, ekonomik gelişme, bölgede istikrar ve güvenlik konularına ilişkin bakışlarını ortaya koymuştur. Devlet başkanları, GUAM temelinde uluslararası örgütün kurulması gerektiğine dair ortak görüş belirtmişler ve bununla ilgili GUAM Dışişleri Bakanları Konseyi kararı almışlardır. Devlet başkanlarının bu kararı 22-23 Mayıs 2006 tarihinde GUAM'ın Kiev Zirve Toplantısı sırasında gerçekleşmiştir. Öyle ki 1997 yılında meydana gelmiş birlik temelinde GUAM'da tesis edilmiştir. Kiev Zirve toplantısında Cumhurbaşkanları GUAM'ın tüzüğünü kabul etmişlerdir. Ana sözleşmeye göre demokratik değerlerin egemen olması, sürekli gelişmenin teminatı, uluslararası ve bölgesel güvenliğin güçlendirilmesi, Avrupa'ya entegrasyon, üye devletlerin ekonomik, insani ve sosyal alanlarda iş birliğinin genişletilmesi örgütün başlıca amaçlarını oluşturmaktadır. Ayrıca, GUAM devlet başkanları tarafından Kiev zirve toplantısında kabul edilen GUAM'ın kurulmasına ilişkin Kiev Bildirisi'nde aşağıdaki hususlar ve görevler açıklanmıştır:

• Demokrasinin güçlendirilmesi, temel insan hakları ve özgürlüklerinin korunması, devletlerin ekonomik gelişiminin, güvenliğinin ve istikrarın sağlanması;
• GUAM devletlerinin sürekli gelişimi amacıyla, dinamik ekonomik büyüme, sosyal ahenk ve çevre aracılığıyla karşılıklı ilişkilerinin güçlendirilmesi;
• Bu devletlerin egemenliğini, toprak bütünlüğünü ve özgürlüğünü dağıtan, tam ölçekli demokratik reformları hayata geçirilmesini ve bölgenin ekonomik gelişmesini zorlaştıran, euro uyumunu olumsuz etkileyen ve tüm dünya birliğine çağrı yapan çözümü zor sorunların çözümü için etkin iş birliği;
• Uluslararası terörizm, aşırıcılık ve agresif ihtilaf ve ayrıca onunla ilgili olan diğer olumsuz durumlarla mücadele alanında iş birliğinin güçlendirilmesi;
• Ekonomi, ticaret ve ulaşım alanında iş birliğinin derinleştirilmesi ve Serbest Ticaret bölgesi hakkında sözleşmenin uygulanması.

Ortak projeler

GUAM devletlerinin iş birliğinin pratik tezahürü olan Sanal Merkez ve Devletlerarası Bilgi ve Tahlil Sistemi (VM / DİTS) projesi ve Ticarete ve Ulaşım Yardım (TNY) projesi gerçekleştirilmektedir. TNY, GUAM ülkeleri arasında ticaret ve ulaşım alanında ilişkilerin genişletilmesi ve güçlenmesi amacını taşır. VM / DİTS bilgi alışverişi ve diğer işleri nitelikli önlemlerle hayata geçirmek aracılığıyla ticaret ve ulaşımın gelişmesi, etkin ve güvenli faaliyet gösterilmesi sağlanır. Her iki proje GUAM-ABD Çerçeve Programı'nın temel öğeleri olarak birbirini tamamlar ve paralel şekilde hayata geçirilmesini öngörür. VM / DİTS projesi kapsamında her GUAM devletinde Millî Bilgi ve Tahlil Merkezi ve İşçi grupları oluşturulmuş ve emniyet organlarının ilgili uzmanları bu yönde ilk bilgi alışverişi yaparlar. TNY projesinin hayata geçirilmesi amacıyla her GUAM devleti ulusal planları temelinde her türlü çalışmayı sürdürürler. Ayrıca, belirtilmelidir ki, GUAM devlet başkanları Kiev Zirve Toplantısı sırasında Serbest Ticaret bölgesi hakkındaki anlaşmanın gerçekleşmesi için çalışmalara başlandığını ilan etmişlerdir.

Sorunlar için iş birliği

Alpha Kiev zirve toplantısında kabul edilen "Demokrasi ve Ekonomik Kalkınma için Teşkilat-GUAM devlet başkanlarının anlaşmazlıkların çözümü üzere Ortak Deklarasyonu"nda aşağıdaki temel hususlar belirlenmiştir:

• GUAM devletlerinin topraklarındaki anlaşmazlıkların çözümü sadece egemenliğinin korunması, toprak bütünlüğü ve bu devletlerin uluslararası düzeyde tanınan sınırlarının dokunulmazlığı temelinde gerçekleştirilebilir ve bu GUAM çerçevesinde iş birliğinin temel prensibi kabul edilir;
• Devletlerin toprakları asker işgaline maruz kalamaz;
• Güç uygulaması, etnik temizleme deneyimi ve toprak işgali evrensel ve Avrupa değerlerine, barış, demokrasi, istikrar ve bölgesel iş birliği ilkelerine aykırıdır;
• Kontrol edilmeyen bölgelerin ait oldukları devletler için topluma geri kazandırılmaları, zorunlu göçmenlerin daimi yerleşim yerlerine dönmeleri ve çeşitli etnik grupların devletlerin uluslararası düzeyde tanınmış sınırları çerçevesinde barış içinde birlikte yaşamaları, sivil toplumun gelişimi, bu bölgelerde tahrip edilmiş altyapının onarılması ve ayrıca iletişim tüm tarafların yararı için kullanılması yoluyla GUAM devletlerinin topraklarındaki anlaşmazlıkların çözümünde bu devletlerin ve uluslararası toplumun çabalarının birleştirilmesi;

Üye Devletler

Devlet	Nüfus	Yüzölçümü km²	Başkent
Azerbaycan	10,139,177	86,600	Bakü
Ukrayna	46,011,300	603,628	Kiev
Moldova	3,567,500	33,846	Kişinev
Gürcistan	4,385,400	69,700	Tiflis

Gözlemci Devletler

Devlet	Nüfus	Yüzölçümü km²	Başkent
Türkiye	85,279,553	783,562	Ankara
Letonya	2,217,969	64,589	Riga

Eski Üye Devlet

Devlet	Nüfus	Yüzölçümü km²	Başkent
Özbekistan	33,469,203	447,400	Taşkent