Artdamaksıl genizsil ünsüz

Artdamaksıl genizsil ünsüz
Artdamaksıl genizsil ünsüz
[ŋ]
Ses örneği
	noicon

Artdamaksıl genizsil ünsüz sürekli, tonlu, art damak ünsüzüdür. IPA'da [ŋ] olarak ifade edilir. Genellikle <ñ> harfiyle gösterilir. Türkçede hâlâ yaşayan bir sestir ancak Türkiye Türkçesinde gösterimi yoktur. Kazak Türkçesi, Türkmen Türkçesi gibi çoğu Türk dilinde gösterilir. Kiril Abecesi kullanan Türk dillerinde n sesine karşılık gelen harfe kuyruk çizilmesi ile (Ң) gösterilir.

Türk dillerinde bu ses tamlama eki olan +ıñ/+nıñ ekinde ve belirli sözcüklerde bulunur. Bu sözcüklere birkaç örnek aşağıdaki başlıklarda verilmiştir.

Anadolu Türkçesinde ŋ sesi

Osmanlı Türkçesinde bu sesi göstermek için kef harfinin değiştirilmiş (üç noktalı) bir biçimi (ڭ, nef, kâf-ı nûnî) kullanılmıştır. Ancak, o zamanlar matbaalarda bu harfin kalıbı bulunmadığı zaman yerine kef konduğu görülür. Örnegin deñiz sözcüğü دكز (sağdan sola /d/+/k/+/z/) olarak yazılabiliyordu.

Osmanlı Türkçesinde ŋ sesi içeren birkaç sözcük

Ana madde: Osmanlıcadaki ŋ sesli sözcükler.

Yazıçevrimi olarak	Türkiye Türkçesinde	Osmanlı Türkçesinde
deñiz^[1]	deniz	دڭز
biñ^[1]	bin (1000)	بيڭ

Mersin Ağzında ŋ sesi içeren birkaç sözcük

Ana madde: Mersin Ağzında ŋ sesli sözcükler.

Mersin Ağzında	İstanbul Ağzında	Anlamı ve derlendiği bölge
añdaç^[2]	andaç	hatıra, armağan (Ayvagediği, Erçel/ Mersin; Karadiken/ Tarsus; Çiğrin Mah., Sütlüce, Gülnar/ Çamlıyayla)
ay aydıñ^[2]	ay aydın	besbelli, açık seçik (Dayıcık/ Gülnar)
yiñi^[2]	yeni	yeni (Çömelek/ Mut)

Eski Türkçede (Göktürk ve Uygur) ŋ sesi

Orhun yazıtlarında bu sesi göstermek için Göktürk abecesindeki tamgası kullanılmıştır. Bu tamga, ideografik olarak "yükseklik/büyüklük gösteren bir adam" biçiminde yorumlandığında gerçekten bu tamganın tek başına kullanımını veren "büyük, yüksek olan" anlamı ile örtüşür. Çağdaş Türkçede bu sözcük/tamga "en" pekiştirme sıfatı olarak varlığını sürdürür.

Göktürk abecesinde ŋ sesi içeren birkaç sözcük

Ana madde: Orhun yazıtlarındaki ŋ sesli sözcükler.

Yazıçevrimi olarak	Türkiye Türkçesinde	Eski Türkçede
eñ	en (pekiştirme sıfatı)
teñri	tanrı
teñiz	deniz

Ön Türkçede ŋ sesi

Ön Türkçede de, başka abeceler kullanılmasına karşın bu ses bulunur. Örneğin Hunlar, Çin yazısı kullanmışlardır. ^{[kaynak belirtilmeli]}

Çin yazısıyla yazılmış ŋ sesi içeren birkaç Hunca sözcük

Ana madde: Huncadaki ŋ sesli sözcükler.

Çin'in kuzeyinde Han sülalesi döneminde (M.Ö. 206 ile M.S. 220 arası) yedi yüzyıl süren bir imparatorluk olan Hunlar (Hsiung-nu'lar), Çin kaynaklarında Çin yazıçevrimiyle geçmiş sözcükler bırakmıştır. Bu sözcüklerin tanınınıp anlaşılması zordur, çünkü Çin yazısında /l/ ve /r/ ünsüzleri ayırsanamaz, /ö/ ve /ü/ ünlüleri de bulunmaz.

Ön Türkçe	Türkçede	Eski Türkçe	Çin yazısından çevrim
täñri^[3]	tanrı, gök	teñri	ç'eñ-li
talıkıñ^[3]	çıkın! (emir tümcesi)	taşıkıñ	't'iei-lied-kañ
kiñ-lak^[3]	Ye Uyg kıñırak (kıngrak, geniş bıçak)	kıñrak	kiñ-lu

Dış bağlantılar

Tuğrul Çavdar Kişisel sayfası - Türkçede nazal n içeren sözcüklerin bir listesi

Kaynakça

^ ^a ^b Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, 1927 baskısı (Arap harfli) 1. cilt.
^ ^a ^b ^c Gülseren Tor, Mersin Ağzı Sözlüğü, Türk Dilleri Araştırmalaır Dizisi: 38, Yayımcı: Mehmet Ölmez, İstanbul 2004. ISBN 975-7981-24-9
^ ^a ^b ^c Talat Tekin, Hunların Dili, Doruk Yayınları, 1. Baskı, ISBN 975-553-043-6

Dilbilim ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[Atatürk-1] Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, 1927 baskısı (Arap harfli) 1. cilt.

[Tor-2] Gülseren Tor, Mersin Ağzı Sözlüğü, Türk Dilleri Araştırmalaır Dizisi: 38, Yayımcı: Mehmet Ölmez, İstanbul 2004. ISBN 975-7981-24-9

[Tekin-3] Talat Tekin, Hunların Dili, Doruk Yayınları, 1. Baskı, ISBN 975-553-043-6

[1]

[2]

[3]