Gnoseoloji
Gnoseoloji ("bilgi çalışması") "bilgi ve biliş felsefesi"dir.[2][3] Sovyet ve Sovyet sonrası felsefede, bu kelime sıklıkla epistemolojinin eşanlamlısı olarak kullanılır.[4][5] Terim şu anda Doğu Hristiyanlığı ile ilgili olarak da kullanılmaktadır.[6] Gnoseoloji ile epistemoloji birbiri ile çok karıştırılsa da epistemoloji kavramı bilimsel bilgiyi inceleyen felsefe dalını, gnoseoloji kavramı ise sezgisel bilgiyi inceleyen felsefe dalının adıdır.[7]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Terim, Antik Yunanca gnosis ("bilgi", γνῶσις) ve logos ("söz" veya "söylem", λόγος) kelimelerinden türetilmiştir. Dilbilimsel olarak, bunu Grekçe episteme ("kesin bilgi") ve logos kelimelerinden türetilen epistemoloji ile karşılaştırabiliriz.
"Gnoseoloji" terimi bugün pek iyi bilinmiyor, ancak Baldwin'in (1906) Psikoloji ve Felsefe Sözlüğü'nde yer alıyor.[8] Encyclopædia Britannica (1911) "Ancak Gnoseoloji terimi henüz genel kullanıma girmedi." diyor.
"Gnoseoloji" terimi (Modern Yunanca: γνωσιολογία), Modern Yunanca'da İngilizce'den daha yaygın olarak kullanılmaktadır. Felsefi bir kavram olarak gnoseoloji, genel olarak bilgi teorisini ifade eder. Antik Yunan felsefesinde duyusal algı ve aklın bir bileşimi olarak algılanan ve daha sonra belleğe (hafıza sistemi olarak adlandırılır) dönüştürülen bilgi teorisi. Bilim bağlamında ele alındığında, gnoseoloji farklı bir anlam kazanır: bilginin, kökeninin, süreçlerinin ve geçerliliğinin incelenmesi. Gnoseoloji, bilgi türlerinin incelenmesidir; yani bellek (deneyden elde edilen soyut bilgi "episteme" veya öğretilebilir bilgidir), deneyim tümevarım (veya ampirizm), tümdengelim (veya rasyonalizm), bilimsel tümevarımsal akıl yürütme, tefekkür (theoria), metafizik ve içgüdüsel veya sezgisel bilgi. Gnoseoloji, insan ontolojisinin noesis ve noetik bileşenlerinin incelenmesine odaklanır.[9][10]
Gnoseoloji içerisinde gnosis, noesis'ten türetilmiştir.[11] Noesis, nous'un deneyimlerini veya faaliyetlerini ifade eder. Bu, gnosis'in incelenmesini ve kökenini ve gnoseolojiyi sezgisel ve/veya içgüdüsel olanın incelenmesi haline getirir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Haakonssen, Knud (2006), "Duncan, William", Haakonssen, Knud (Ed.), The Cambridge History of Eighteenth-Century Philosophy, 2, Cambridge University Press, s. 1166.
- ^ "Gnosiology definition and meaning | Collins English Dictionary". www.collinsdictionary.com (İngilizce). 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2025.
- ^ "Definition of GNOSEOLOGY". www.merriam-webster.com (İngilizce). 21 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2025.
- ^ "Теория познания". bse.sci-lib.com. 19 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2025.
- ^ Гносеология. Новейший философский словарь. Минск: Книжный Дом. А. А. Грицанов.1999.
- ^ John Meyendorff Christ in Eastern Christian Thought 1975 s. 77: "The classical book on Eastern Christian gnosiology is by V. Lossky, The Mystical Theology of the Eastern Church (London: James Clarke, 1957)."
- ^ "Okuma Atlası Felsefe: Bilgi Kuramı". Okuma Atlası Felsefe. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2025.
- ^ William Warren Philosophical dimensions of personal construct psychology 1998 p. 24 "This term, gnosiology, is less well known today and a likely source for the description is Baldwin's (1906/1960) Dictionary of Psychology and Philosophy."
- ^ "The Illness and Cure of the Soul" by Metropolitan Hierotheos of Nafpaktos.
- ^ "Faith and Science in Orthodox Gnosiology and Methodology". www.romanity.org. Erişim tarihi: 24 Eylül 2025.
Teolojinin teorik bilimler veya sanatlar arasında akademik olarak sınıflandırılması, Batı'da 12. yüzyılda başlamıştır ve teolojinin metafiziğe kaymasından kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla, kendi teolojimizi kınayan Doğulular, özünde teoloji olarak gördükleri şeyin çarpıtılmış bir karikatürünü kınayıp reddettikleri için Batılılaşmalarını ortaya koymaktadırlar. Peki noetik işlev nedir? Kutsal Yazılar'da, insan ruhu (nous) ile akıl (logos veya zihin) arasında zaten bir ayrım vardır. Patristiklerde insan ruhu, Kutsal Ruh'tan ayırt etmek için nous olarak adlandırılır. Ruh, nous, ruhun gözüdür (bkz. Matta 6:226).
- ^ Palmer, G. E. H.; Sherrard, Philip; Diokleia), Kallistos (Bishop of (1983). The Philokalia, Volume 1: The Complete Text; Compiled by St. Nikodimos of the Holy Mountain & St. Markarios of Corinth (İngilizce). Farrar, Straus and Giroux. s. 432. ISBN 978-0-571-13013-9.
Zihin (noīsis): Soyut bir kavram veya görsel bir görüntü değil, ruhun ruhsal gerçeklikleri doğrudan bir şekilde ailesini sağlayan eylem veya işlevleri.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Faith And Science In Orthodox Gnosiology and Methodology, Rev. Prof. George Metallinos at University of Athens, Greece