Gottfried Benn

Gottfried Benn (d. 2 Mayıs 1886 Mansfeld/Brandenburg, ö. 7 Temmuz 1956 Berlin) Alman doktor ve şair. Şiirlerinde kimi zaman okurda tiksinti uyandıran, anatomik bir üslup kullanan Gottfried Benn, Dışavurumculuk akımının önde gelen temsilcilerindendir.

Gottfried Benn'in babası Gustav Benn (1857-1939) bir protestan papazıydı. Annesi Caroline [doğ. Jequier] (1858-1912) ise İsviçre asıllıdır. Benn, Frankfurt Oder'deki Friedrichs-Gymanasium'da orta öğrenimine baslar. 1903'te liseyi bitirir. Şair Klabund ile dostluk dönemi başlar. Marburg ve Berlin şehirlerinde teoloji ve filoloji öğrenimleri görür ve ardindan Berlin'deki Kaiser-Wilhelm-Akademisi'nde tıp öğrenimine başlar. 2. hassa alayında görev üstlenir. 1908 Paskalyası'nda tıp öğrenimi çerçevesinde arasınavını verdikten sonra 1910'da "Bluğ çağı epilepsisi etiolojisi" yazısıyla Berlin Üniversitesi Tıp Fakültesi'nin birincilik ödülünü alır. Benn artik Berlin'deki ünlü Charité hastanesinde hekim kökenli bir subay adayıdır. 1912'de sunduğu "Ordu dahilinde diabetes mellitus sıklığı üzerine" başlıklı disertasyonla doktorluk unvanını elde eder. Önceleri etkin askeri hekimlik ancak daha sonra sağlık nedeniyle ayrılış. Berlin'in Charlottenburg ilçesindeki Westend Hastanesi'nde yardımcı hekim olarak işbaşı. Yaklaşık üç yüz kadar diseksiyona katılır veya bizzat yapar. Else Lasker-Schüler ile dostluk. Tiyatro oyuncusu Eva Brandt [Edith Brosin, doğ. Osterloh] ile tanışır. 1914 yılının Mart ve Haziran ayları arasında New York'a gemi hekimi olarak yolculuklar yapar. Aynı yıl Edith Osterloh ile evlenir. Savaş sırasında Belçika'da askeri hekim olarak görev yapar. Antwerpen'in işgalinden sonra Brüksel'e tayin edilir. 1915'te kızı Nele dünyaya gelir. 1916'nın Kasım ayında Benn cildiyeci ve zührevi hastalıklar uzmanı olarak Belle-Alliance-Strasse 12 adresinde bir muayenehane açar ve nitekim burada 1935 yılına kadar mesleğini icra eder.

1922'de eşi Edith ölür. Aynı yıl kızı Nele'yi bakmak üzere yanına alacak olan Ellen Overgaard ile tanışır. 20'li yıllarda Erich Reiss, Heinz Ullstein, George Grosz, Albert Flechtheim ve Tilly Wedekind ile dostluklar. Johannes R. Becher ve Egon Erwin Kisch ile polemikler. 1928'de Berlin'deki PEN-Klub üyeliğine alınır. 21. Kasım 1931 tarihinde "Das Unaufhörliche" (Daimi Olan) oratoryosunun prömiyesi gerçekleşir (güfte: Gottfrien Benn, beste: Paul Hindemith). 1932'de Benn Prusya Sanat Akademisi'nin de üyesidir.

1933-1934 yıllarında Benn kendini iyiden iyiye nasyonal sosyalizm'in çekimi altında bulur. "Yeni Devlet"i destekleyen yazılar kaleme alır. Nasyonal sosyalistlerin 1934 Haziran'ı sonunda 200 kadar rejim karşıtını elimine etmesi halkı ilk kez faşizmle karşı karşıya getirmişti. Bu oalyla birlikte Benn de politik bağlamda yanlış yolda olduğunu farkeder. Bu yılın ikinci yarısında Dr. Oelze'ye yazdığı mektupta "sizinle aynı fikirdeyim. Bu trajedi için artık kelimeler yetersiz." tümcelerini kaleme alır.

1935'te muayenehanesini kapatıp Hannover'de hekim binbaşı rütbesi ile askeri göreve yeniden döner. Ancak 1937'de Berlin'e tayini çıkar. İkmal hekimi olarak Wehrmacht (Alman Ordusu) tarafından bakım ve emeklilik sorunlarında bilirkişilik görevine getirilir. Benn ertesi yılın hemen başında Herta von Wedemeyer ile evlenir. III. Reich edebiyat külliyesinden dışlanması ve akabinde gelen yazma yasağı'da bu yıla tekabül eder. 1943-1945 yıllarını Benn, son kez hekim albay olarak görev yaptığı üssünün bulunduğu Landsberg a.d. Warthe'de geçirir. Savaşın son döneminde Benn'i yeniden Berlin'de görüyoruz. Benn burada yeniden bir muayenehane açar. Ancak eşi Herta yaklaşan Rus askerlerinin tecavüzüne uğrama korkusuyla Elbe kıyısındaki Neuhaus'da canına kıyar.

18. Aralık 1946'da Benn üçüncü kez evlenir. Bu kez eş olarak bir meslekdaş seçmiştir kendine: Dr. İlse Kaul.

1948, Benn'in geç dönem yapıtlarının yayınlanmaya başladığı yıldır. Son 15 yıldır Benn ürünlerini derleyen Dr. Oelze'ye, Benn, bir mektubunda "lütfen benimle ilgili elinizdeki hiçbir şeyi kimseye vermeyiniz, bunu sizden özellikle rica ediyorum" diye yazar (17.01.48). 1949 üreteim anlamında tam bir Benn Yılı'dır. Çeşitli şiir kitapları yayınlanır. 21 Ekim 1951'de Almanya'nın en önemli ödülü olan Georg Büchner Ödülü'nü alır. Marburg'da bu ödülü alırken yaptığı Probleme der Lyrik (Lirizm Sorunları) başlığını taşıyan konuşması, 20. yüzyıl şiir teorisinin önemli mil taşlarından biridir. Benn 1952'de Almanya'yı temsilen Belçika'nın Knokke kentinde 'Biennale Internationale de Poésie' toplantısına katılır. Ertesi yılın neredeyse tamamını evinde geçiren Benn Thea Sternheim'a yazdığı bir mektupta (07.03.1953) şöyle bir cümle kurar: "Karım her zamanki gibi şirin, asla inini terketmeyen benim gibi somurtkan bir ayıcık için fazla iyi."

1954'te Fribourg'dan bir edebiyat profesörü, Benn'e, Nobel Ödülü için listede bulunduğunu söyler. Ölümünden bir yıl önce Gottfried Benn artık oldukça defansif günler yaşamaktadır: "...marazlı bir yorgunluk ve hissizlik var üzerimde, öyle günler oluyor ki, sadece kanepe üzerinde yatıp kalıyorum... Bu yıl her şeyi geri çevirdim, hâttâ Roma, Floransa, Basel ve Zürih'i dahi. Artık istemiyorum. Başarıya yeteri kadar ulaştım, zaten bunların bir anlamı da yok artık benim için." (Tilly Wedekind'e mektuptan, 04.05.1955). 1956, Benn'in ömrünün son yılı... Benn yılın henüz başında Berlin'deki bir hastahanede bir süre bakım altına alınır. 2. Mayıs'ta 70. yaşgünü kutlayacak kadar ömür yeter. Dr. Oelze'ye son mektubunda Benn şunları yazar: "İşte o an kapıda.. korkmayacağım, sakin olunuz, düşmeyeceğiz, çıkacağız zira - dostunuz Benn" (16.06.1956). Nitekim Benn, bu mektubu yazdıktan üç hafta sonra, 7 Temmuz 1956'da Batı Berlin'deki evinde, sabah 8 sıralarında karısının yanıbaşında kanserden öldü ve Berlin'de, Waldfriedhof Dahlem'e gömüldü.

Eserlerin'den örnekler

Küçük Yıldız Çiçeği

Bir bira arabasının boğulmuş sürücüsünü
masanın üstüne kaktılar.
Birisi adamın dişleri arasına
koyu-açık eflatun
yıldız çiçeği sıkıştırmıştı.
Göğüsten şöyle bir dalıp
derinin altında uzunca bir bıçakla
dili ve damağı kesip aldığımda
ona dokunmuş olmalıyım ki,
yanda yatan beyne kaydı.
Tam dikilmek üzereydi ki,
göğüs kafesine, ambalaj talaşlarının
arasına yerleştirdim onu.
Kana kana iç vazonda!
Nur içinde yat,
küçük yıldız!

Eserleri

Morg (1912) ve diğer şiirler [A. R. Meyer Yay., Berlin]
Oğullar. Yeni Şiirler (1913) [A. R. Meyer Yay., Berlin]
Beyinler. Kısa Öyküler (1916) [Kurt Wolff Yay., Leipzig]
Et (1917). Toplu Şiirler [Die Aktion Yay., Berlin]
Asrî Ben. (1920)
Toplu Makaleler (1922) [Erich Reiss Yay., Berlin]
Moloz, Uyuşukluk, Yarılma. Yeni Şiirler (1924-25) [A. R. Meyer Yay., Berlin]
Yeni Devlet ve Entelektüeller ve Sanat ve İktidar (1933-34) [Deutsche Verlagsanstalt Yay., Stuttgart]
Seçilmiş Şiirler 1911-1936 (1936)
Durağan Şiirler (1948) [Arche Yay., Zürih]
Üç Yaşlı Adam (1938) [Limes Yay., Wiesbaden]
Ptolemli (1949)
Durağan Şiirler (1949)
Anlatım Dünyası (1949)
Esrik Sel (1949)
Çifte Hayat (1950)
Toplu Şiirleri (1956)