Haç Dağı
Haç Dağı (antik Yunanca: Σταυρεῖον, Staureion; Latince: Mount Staurin veya Stauris), Hatay ilinin Antakya ilçesinin kuzeydoğusunda yer alan kireçtaşı yapılı tarihî bir tepedir. Coğrafi olarak Habib-i Neccar Dağı'nın (antik: Silpius Dağı) kuzeybatı uzantısıdır ve bu ana kütleden derin bir vadi ile ayrılır.[1]
Antik dönemde "Doğunun Kraliçesi" olarak bilinen Antakya (Antiochia) şehrinin savunma sisteminde ve dini hayatında stratejik bir rol oynamıştır. Batı yamacında yer alan ve Hristiyanlığın en eski kiliselerinden biri kabul edilen Saint Pierre Kilisesi nedeniyle inanç turizmi açısından büyük önem taşımaktadır.[2]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Dağın modern adı olan "Haç Dağı", antik Yunanca "haç" anlamına gelen stauros (σταυρός) kelimesinden türetilen Staurin veya Stauris isminin doğrudan çevirisidir. Bu isimlendirmenin, erken Hristiyanlık döneminde dağda bulunan manastır toplulukları veya dağın Hristiyanlık tarihindeki sembolik önemi nedeniyle verildiği düşünülmektedir. Bizans döneminde dağ, Aziz Simeon gibi stilist (sütun üzerinde yaşayan) keşişlerin de bulunduğu bir "kutsal dağ" hüviyeti kazanmıştır.
Coğrafya ve Konum
[değiştir | kaynağı değiştir]Haç Dağı, Antakya'yı çevreleyen dağ silsilesinin daha alçak bir teşekkülüdür. Ana kütle olan Silpius Dağı (Habib-i Neccar) ile Haç Dağı arasında, antik kaynaklarda Parmenius (bugünkü Hacı Kürüş Deresi) olarak bilinen sarp bir vadi bulunur. Bu vadi, kış aylarında oluşan sel sularının şehre inmesini engellemek amacıyla antik dönem mühendisliğinin önemli bir örneği olan "Demir Kapı" ile kontrol altına alınmıştır.[1]
Tarihçe ve Önemli Yapılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Sur Duvarları ve Savunma
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik Antakya'nın devasa surları, Silpius Dağı'ndan başlayarak sarp yamaçlar boyunca Haç Dağı'na kadar uzanmaktaydı. Bizans tarihçisi Prokopius, İmparator I. Justinianus döneminde surların onarıldığını ve dağın savunma hattına dahil edildiğini belirtmektedir.[3]
Demir Kapı (Bab-ül Hadid)
[değiştir | kaynağı değiştir]Haç Dağı ile Silpius Dağı'nı ayıran Parmenius vadisi üzerinde yer alan Demir Kapı, aslında bir sur kapısından ziyade devasa bir su bendi (baraj) niteliğindedir. Şehri sel baskınlarından korumak için inşa edilen bu yapı, aynı zamanda iki dağ arasındaki sur sistemini birbirine bağlayan stratejik bir geçiş noktasıdır.
Saint Pierre Kilisesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Dağın batı yamacında, şehre hakim bir noktada Saint Pierre Kilisesi (St. Peter Mağara Kilisesi) bulunur. Doğal bir mağaranın genişletilmesiyle oluşturulan bu mekan, Hristiyan geleneğine göre Havari Petrus'un Antakya'daki ilk Hristiyan topluluğuna vaaz verdiği yer olarak kabul edilir. Kilise, 19. yüzyılda Kapuçin rahipleri tarafından restore edilmiş ve günümüzdeki ön cephesine kavuşmuştur.[4]
Cehennem Kayıkçısı (Charonion)
[değiştir | kaynağı değiştir]Haç Dağı'nın (bazı kaynaklarda Silpius'un kuzey yamacı olarak geçer) eteklerinde, Saint Pierre Kilisesi'nin yakınında, kayalara oyulmuş devasa bir büst bulunur. Halk arasında "Cehennem Kayıkçısı" olarak bilinen bu kabartma, Yunan mitolojisindeki Charon'u veya bir yerel tanrıyı tasvir eder. MÖ 2. yüzyılda, şehri vuran bir veba salgınını durdurmak amacıyla yapıldığı rivayet edilir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Glanville Downey, A History of Antioch in Syria, Princeton University Press, 1961, s. 15-16.
- ^ "St. Pierre Church". UNESCO World Heritage Centre. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ Procopius, De Aedificiis, II.10.
- ^ "Hatay St. Pierre Anıt Müzesi". T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.