Haglund deformitesi

Haglund deformitesi, topuğun arka-üst kısmında (kalkaneusun posterosuperior bölgesinde) oluşan kemiksi çıkıntıyla karakterize bir ayak rahatsızlığıdır. Çıkıntı, özellikle dar veya sert tabanlı ayakkabıların sürtünmesiyle topuk arkasında ağrıya yol açar ve zamanla bursit ya da aşil tendonu sorunlarıyla ilişkili hale gelebilir. Rahatsızlık daha çok aktif bireylerde ve belirli ayak yapısına sahip kişilerde görülür.

Tarihçe

Haglund deformitesi ilk kez 1927 yılında İsveçli ortopedist Patrick Haglund tarafından tanımlanmıştır. Haglund, yüksek topuklu ayakkabı kullanan genç kadınlarda görülen topuk arkasında ağrıyı araştırırken kalkaneusun postero-superior kısmında kemik çıkıntısı fark etmiş ve bunu literatüre kazandırmıştır. O dönemde, özellikle “pump bump” olarak adlandırılan topuk ağrısı şikâyetleri, kadınlarda sık görülen bir problem olarak dikkat çekiyordu. Haglund, gözlemleri sonucunda bu çıkıntının sadece ayakkabı sürtünmesiyle değil, aynı zamanda bireylerin anatomik ayak yapısıyla da ilişkili olduğunu göstermiştir.

Zamanla, deformitenin mekanik nedenleri ve ilişkili yumuşak doku lezyonları üzerine araştırmalar yapılmıştır. 20. yüzyılın ortalarına gelindiğinde, topuk çıkıntısının retrokalkaneal bursit ve aşil tendiniti ile bağlantısı netleşmiş ve bu durum modern literatürde Haglund deformitesi olarak sınıflandırılmıştır. 1980'lerden itibaren radyolojik yöntemlerin gelişmesi, deformitenin tanısında ve cerrahi planlamada büyük kolaylık sağlamıştır. Lateral röntgen görüntüleri, Fowler–Philip açısı ve parallel pitch lines gibi kriterler ile deformitenin derecesi objektif olarak ölçülmeye başlanmıştır.

Günümüzde Haglund deformitesi, hem anatomik bir varyasyon hem de potansiyel bir klinik problem olarak kabul edilmektedir. Modern ortopedik literatürde deformite ile ilişkili bursit ve tendon sorunları ayrıntılı şekilde incelenmekte ve hem konservatif hem de cerrahi tedavi yöntemleri geliştirilmektedir. Haglund'un ilk tanımlamalarından bu yana geçen yaklaşık yüz yılda, deformiteye dair anlayış hem anatomik hem de fonksiyonel açıdan büyük ölçüde genişlemiştir.

Epidemiyoloji

Deformite özellikle orta yaşlı bireylerde ve kadınlarda daha sık görülür. Sporcularda, koşucular, basketbolcular ve dansçılar gibi tekrarlayan mikrotravmalara maruz kalan kişiler risk grubunu oluşturur. Ayak-bilek kliniklerine başvuran hastaların yaklaşık %3–15'inde Haglund deformitesi tespit edilmiştir. Genetik faktörler ve ailevi yatkınlık deformitenin ortaya çıkmasını kolaylaştıran etkenler arasında yer alır.

Klinik bulgular

Deformitenin en belirgin bulgusu topuk arkasında ele gelen kemiksi çıkıntıdır. Ayakkabı sürtünmesi veya basınca bağlı ağrı ve hassasiyet yaygındır. Şişlik, kızarıklık ve sıcaklık artışı sıklıkla gözlenir. Hastalar genellikle sabah ilk adımlarında veya uzun süre oturma sonrası artan ağrıdan şikâyet eder. İleri vakalarda aşil tendonunda güçsüzlük ve hareket kısıtlılığı görülebilir.

Tanı

Tanı çoğunlukla klinik değerlendirme ile konulur. Fizik muayene sırasında çıkıntı ve hassasiyet alanları belirlenir. Görüntüleme yöntemleri tanıyı destekler; lateral röntgen ile kemik çıkıntısı anatomik olarak görüntülenebilir, MRG ve ultrasonografi ile bursadaki sıvı birikimi ve tendon dejenerasyonu saptanabilir. Radyolojik ölçümler, Fowler–Philip açısı ve parallel pitch lines gibi kriterlerle çıkıntının derecesi belirlenebilir.

Haglund deformitesi, aşil tendiniti, retroakill bursit, plantar fasiit, kalkaneal stres kırığı, entezopatiler ve spondiloartropatilerden ayırt edilmelidir. Klinik bulgular ve görüntüleme yöntemleri ayırıcı tanıda rehberlik eder.

Tedavi

Tedavi öncelikle konservatif yöntemlerle başlar. Sert topuklu ayakkabılardan kaçınmak, yumuşak arkalıklı veya arkası açık ayakkabılar kullanmak, ortopedik tabanlık ve topuk yükseltici aparat uygulamak ağrıyı azaltır.

Aşil tendonunu germe ve esnetme egzersizleri, buz uygulamaları ve fizik tedavi yöntemleri (ultrason, lazer, ESWT) faydalıdır. Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar uygulanabilir. Konservatif tedaviye rağmen şikâyetler devam ederse cerrahi seçenekler değerlendirilir. Cerrahi yöntemler arasında kemik çıkıntısının çıkarılması, bursanın alınması ve nadiren kalkaneal osteotomi yer alır. Minimal invaziv artroskopik teknikler de uygulanabilmektedir. Cerrahi sonrası rehabilitasyon ve tendon güçlendirme egzersizleri önemlidir.