Hans Wilbrandt

Hans Wilbrandt (4 Ocak 1903, Berlin - 12 Şubat 1988, Bad Godesberg) Alman tarım bilimcisidir. Nasyonal Sosyalizm döneminde Türkiye'ye göç etti ve burada Amerikan hükûmetinin Kreisau Bölgesi'ndeki irtibat kişisiydi. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Almanya'da tarımsal kalkınma işbirliğinin geliştirilmesinde rol oynadı.

1933'e kadar geçen süre

Wilbrandt, ekonomist Robert Wilbrandt'ın oğlu ve Viyana Burg tiyatrosu Adolf Wilbrandt'ın yönetmeninin torunuydu. Küçük kardeşi Walther Wilbrandt , Bern Üniversitesi'nde farmakolog olarak çalıştı.

Göttingen ve Berlin'de tarım bilimi okudu. Daha sonra Berlin'deki Ekonomi Politikaları Araştırma Merkezi'nde tarım politikası konuları için görev yaptı. Wilbrandt doktorasını 1930'da Berlin'deki tarım kolejinde Profesör Friedrich Aereboe'nun yanında aldı . Daha sonra tarım üniversitesinde araştırma görevlisi, özel öğretim görevlisi ve tarımsal pazar araştırması enstitüsünde başkan yardımcısı olarak görev yaptı.

Göç

Nasyonal Sosyalist yönetimin başlamasından sonra, profesyonel kamu hizmetinin restorasyonu yasası uyarınca ırksal ve politik nedenlerle üniversite hizmetinden ihraç edildi. Wilbrandt, 1934'te Türkiye'ye göç etti. Orada hükûmet danışmanı ve tarımsal konularda uzman olarak çalıştı. Özellikle hükûmete bir tarım kooperatifi sistemi kurma konusunda tavsiyelerde bulundu. Siyasi görevden alındıktan sonra 1940-1952 yılları arasında Türk özel sektöründe çalıştı.

Türkiye'de ABD gizli servisi OSS ile temas halindeydi. Alexander Riistow, Ernst Reuter ve diğer bazı kişilerle birlikte Nazi karşıtı Alman Özgürlük Derneği'nin bir üyesiydi. İkinci Dünya Savaşı sırasında Amerikan hükûmetinin Kreisau Çevresi için irtibat kişilerinden biriydi. 1943'te Helmuth James Graf von Moltke Türkiye'ye geldi ve eski zamanlardan tanıdığı Wilbrandt'ı ziyaret etti. Helmuth James Graf Moltke'nin Türkiye'de ABD ile temas kurma çabalarını Wilbrandt, Alexander Rüstow ile birlikte desteklemiştir. Moltke, ABD hükûmetini Almanya'nın Rusya tarafından işgalini, muhakkak surette engellenmesi için ikna etmek istiyordu. Moltke, İstanbul'daki kısa süreli ziyaretleri sırasında güvendiği bir ABD temsilcisi ile buluşamadığı için, Wilbrandt ve Rüstow, Moltke ve Alman muhalefetinin başka üyeleri ile yaptıkları görüşmelerin sonuçlarını 1943 sonunda bir bültende toparladılar. Bu bülten, Alman direniş tarihine ‘Hermann-Memo’ adıyla geçmiştir. Söz konusu metin, İstanbul'da ticaretle uğraşan ve Office of Strategic Services (OSS) için çalışan ajan Alfred Schwarz aracılığı ile ABD hükûmetine iletilmiştir. O tarihte Sovyetler Birliği ile ittifakı henüz sorgulamayan ABD'de metin kabul görmemiştir. Moltke'nin ayrılmasından sonra Riistow ve Wilbrandt, Başkan Franklin D. Roosevelt'e ulaştığı söylenen bir rapor yazdılar. Almanya'nın korkulan Bolşevikleşmesini önlemek için Alman direnişi ile Batılı güçler arasında işbirliğini önerdiler. Moltke'nin dul eşi Freya von Moltke daha sonra bu memorandumda Moltke'nin görüşlerini “çekinceyle” yansıttığını belirtti.

Savaştan hemen sonra Wilbrandt, Türkiye'deki uluslararası mülteci yardımı konusunda Ernst Reuter ile yakın çalıştı. Bir müddet de eterne edildiği Yozgat'ta yaşamıştır.

Tarımsal kalkınma işbirliği

1953'te Almanya'ya döndü. Başlangıçta Dünya Ekonomisi Enstitüsü'nde ve FAO'da araştırma görevlisiydi. 1957'de bir tarımsal kalkınma raporuyla Afganistan hükûmetine danışmanlık yaptı. 1959'da Wilbrandt, Berlin Teknik Üniversitesinde Profesör ve Dış Tarım Enstitüsü'nün kurucu direktörüydü. 1962'de Yabancı Tarım Dergisi'nin kurucusu oldu. Bu dergi 2000 yılından bu yana “Üç Aylık Uluslararası Tarım Dergisi” olarak faaliyet göstermektedir. 1963'te Yabancı Tarım Enstitüsü'nün kurucusu olduğu Göttingen'e taşındı.

Ayrıca federal hükûmet ve uluslararası kuruluşlar adına uzman olarak çalıştı. Örneğin, 1960'ların başında, birkaç küresel ekonomik araştırma enstitüsü, kalkınma politikası konularında birlikte çalıştı. Wilbrandt Enstitüsü Afrika'dan sorumluydu. 1961'de Kenya ve diğer ülkelerde üst düzey bir Alman iş ve danışma heyetinin sözcüsüydü. 1962'de kendi enstitüsünde tarımsal kalkınma yardımları için özel seminerler veren ilk kişi oldu.

1954'ten itibaren de Alman-Türk Cemiyeti'nin geçici olarak yöneticiliğini yaptı.

Yayınlar (seçilmiş)

• Agrarkrise und Rationalisierung, 1930
• Das deutsche Agrarproblem, 1933
• Lösung der türkischen Außenhandelskrise durch steigenden Agrarexport, 1944
• Die Regulierung des Milchmarktes in der Schweiz, 1954

Okuma

• Siegfried Mielke (Hrsg.) unter Mitarbeit von Marion Goers, Stefan Heinz, Matthias Oden, Sebastian Bödecker: Einzigartig – Dozenten, Studierende und Repräsentanten der Deutschen Hochschule für Politik (1920–1933) im Widerstand gegen den Nationalsozialismus. Lukas-Verlag, Berlin 2008, ISBN 978-3-86732-032-0, S. 68–70 (Kurzbiographie).
• Hans Wilbrandt 60 Jahre. In: Tagesspiegel 1. Januar 1963
• Kurzbiographie In: Gegenwartsprobleme der Agrarökonomie. Festschrift für Fritz Baade zum 65. Geburtstag am 23. Januar 1958.
• Reiner Möckelmann: Wartesaal Ankara. Ernst Reuter – Exil und Rückkehr nach Berlin. Berliner Wissenschafts-Verlag 2013, ISBN 978-3-8305-3143-2, S. 192–206.
• Julius Otto Müller: Wilbrandt, Hans. In: Harald Hagemann, Claus-Dieter Krohn (Hrsg.): Biographisches Handbuch der deutschsprachigen wirtschaftswissenschaftlichen Emigration nach 1933. Band 2: Leichter–Zweig. Saur, München 1999, ISBN 3-598-11284-X, S. 744–748.
• Werner Röder; Herbert A. Strauss (Hrsg.): International Biographical Dictionary of Central European Emigrés 1933–1945. Band 2,2. Saur, München 1983, ISBN 3-598-10089-2, S. 1245.

Dış bağlantılar

• Alman Millî Kütüphanesi kataloğunda Literature by and about Hans Wilbrandt
• Hans Wilbrandt 7 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Avusturya medya kütüphanesinin (Salzburg gece stüdyosu) çevrimiçi arşivi
• "Österreich am Wort" daki orijinal seste 21 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Ayrıca bakınız

• Nazi Almanyası'ndan Türkiye'ye sığınan kişiler listesi