Hypnerotomachia Poliphili
Hypnerotomachia Poliphili (veya İngilizce tercümesindeki başlığıyla Bir rüyadaki aşk kavgası) tarih boyunca yayınlanmış en ilginç ve tuhaf kitaplardan biridir. Kitabın Eski Yunanca olan orijinal ismi Poliphilo'nun bir rüyadaki aşk mücadelesi şeklinde tercüme edilebilir.
Kitap 1499'da Venedik te Aldus Manutius tarafından basılmıştır. Kitabın yazarı bilinmemektedir (anonim), ancak her bir bölümün çarpıcı bir şekilde bezenmiş ilk harfi alınarak oluşturulan bir akrostiş POLIAM FRATER FRANCISCVS COLVMNA PERAMAVIT, "Birader Francesco Colonna Polia'yı çok sevmişti." cümlesini ortaya çıkarmaktadır. Bu isimde bir Venedikli keşişi tarih kaydettiğinden, kitabın yazarının bu Francesco Colonna olması ilk akla gelen sonuçtur. Ancak kitabın yazarlığının, 15. yüzyıl İtalyan ressam, şair, filolog, filozof, müzisyen, mimar ve 'Rönesans adamı' teriminin sembollerinden Leon Battista Alberti ya veya Floransalı meşhur hanedanın çıkardığı en büyük devlet adamlarından Lorenzo de' Medici ye, hatta matbaacı Aldus Manutius a atfedildiği de olmuştur.
Kitabın metni Latinleştirilmiş tuhaf bir Orta Çağ İtalyanca sında kaleme alınmış, Latince ve Eski Yunanca'dan yazar tarafından türetilmiş, ancak tam karşılıkları kesin olarak anlaşılamayan kelimeler ve dönemin olağan İtalyancası da kullanılmıştır. Resimlerde (doğru) Arapça ve İbranice kelimeler ve (yanlış) hiyeroglif figürleri de bulunmaktadır. Colonna aynı zamanda sırları sadece kendisinde saklı bir dilin ifadelerine de başvurmuş görünmektedir. Bu dil kargaşasının yanı sıra, kitapta kullanılan cümleler de tuhaflıklar arz etmektedir. Çok uzun ve değişik kapsamlara ait, anlam çelişkileri içinde, yarıda kesilmiş veya öncesindeki ya da sonrasındaki cümleyle bağlantısı kopuk pek çok cümle bulunmaktadır. Akrostişin farkına varılmasından sonra, pek çok uzman kitabın tamamının şifrelerle dolu olabileceği düşüncesiyle uzun ve titiz çözümleme çalışmaları yürütmüşler, ancak nihai veya tatmin edici bir sonuca ulaşamamışlardır.
Kitabın konusu 1467 yılında geçmektedir. Kahramanı Poliphilo (Eski Yunanca 'poli' -çok- ve 'philos' -sevgili- kelimelerinden 'pek çoklarını seven' gibi bir anlam çıkmaktadır) aşkı Polia'nın (pek çok şey) arayışı içinde bir çeşit pastoral veya bukolik rüya ülkesinde farklı (ve bazen tuhaf) sahnelerde yer almakta ve kitabın özü bu sahnelerin tasvirinden oluşmaktadır. Yazar metninde, ne ayrıntıların uzun uzadıya tarifinden, ne de mübalağa sanatından kaçınmıştır.
Kitap gelmiş geçmiş en güzel matbu incunabulaları içermesi nedeniyle kısa sürede ün kazanmıştır. Tipografisinin kalite ve parlaklığı, metne uyumu muhteşemdir. Kitapta yer alan 174 tahta kesim illüstrasyon, sahneleri, dekoru ve Poliphilo'nun rüyası boyunca karşılaştığı bazı karakterleri resmektedir. Bu imajlar Rönesans da Eski Yunan ve Roma estetik değerlerinin nasıl anlaşıldığını göstermeleri bakımından da önemlidir.
Kitap, başta psikoloji biliminin kurucularından olan ve rüyalara ilişkin teorilerini geliştirirken bu eserden kaynak olarak yararlanan Carl Jung ve 19. yüzyıl İngiliz illüstratörleri gelmek üzere, geniş bir hayran kitlesi toplamıştır. Metnin tuhaflıkları ve anlaşılmaz kalan yanları nedeniyle yabancı dillere çeviriler kısmi veya yüzeysel kalmış, İngilizceye tam çeviri teşkil etme iddiasındaki bir versiyon ancak 1999'da, kitabın basımından 500 yıl sonra müzikolog Joscelyn Godwin tarafından yayınlanmıştır. Aşağıda bağlantıları verilen ve (kitapta kullanılan dillere vakıf olmak şartıyla) profesyonel veya amatör şifre çözücülerin fikirlerinden yararlanılması amaçlı iki internet sitesinden birinin Massachusetts Institute of Technology, diğerinin de İtalyan devletince finanse edilmesi, kitabın ne anlattığının hala tam anlaşılamadığını ortaya koymaktadır.
Hypnerotomachia yı konu alan iki güncel roman
[değiştir | kaynağı değiştir]Aşk ve uyku
[değiştir | kaynağı değiştir]John Crowley'in 1994 tarihli romanının ismi ve işlediği pek çok tema Hypnerotomachia yı kaynak almaktadır. Bu kitap Joscelyn Godwin'nin 1999 çevirisi nedeniyle Hypnerotomachia'nın yeni bir popülarite kazanmasından önce yayınlanmıştır.
Dört'ün kuralı
[değiştir | kaynağı değiştir]2004'te 2 Amerikalı üniversite öğrencisi Ian Caldwell ve Dustin Thomason Hypnerotomachia yı roman örgüsü içinde derinlemesine işleyen The Rule of Four (Dört'ün kuralı) romanını yayınlamışlardır. Romanda, iki Princeton University öğrencisi Hypnerotomachia Poliphili nin sırlarını çözmeye çalışmaktadır. 'Dört'ün kuralı' nda kitabın yazarının Venedikli keşiş Francesco Colonna değil, dönemin Romalı ileri gelenlerinden olduğu bilinen Francesco Colonna olduğu savunulmakta, Umberto Eco nun Gülün Adı, Elias Canetti nin Körleşme si çizgisinde temalar (ve Dan Brown benzeri piyasaya ve sinemaya hitap edecek) unsurlar kullanılmaktadır. Kitabı İngilizceye çeviren Joscelyn Godwin bu roman hakkında bir yorum yayınlamıştır. Kitabın Türkçe ye de (biraz aceleye gelmiş) bir çevirisi yapılmıştır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Thames & Hudson (1999). Hypnerotomachia Poliphili, the Strife of Love in a Dream. ISBN 0-500-01942-8 - a modern English translation.
- Lefaivre, Liane: Leon Battista Alberti's Hypnerotomachia Poliphili : Re-cognizing the architectural body in the early Italian Renaissance. Cambridge, Mass. [u.a.]: MIT Press 1997. ISBN 0-262-12204-9. -
- Schmeiser, Leonhard: Das Werk des Druckers. Untersuchungen zum Buch Hypnerotomachia Poliphili. Maria Enzersdorf: Edition Roesner 2003. ISBN 3-902300-10-8 - Austrian philosopher argues for Aldus Manutius' authorship.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- The Electronic Hypnerotomachia5 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at MIT
- A complete electronic transcription by Progetto Manuzio, an Italian free text project
- A detailed article3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. from the University of Glasgow's Library, where the Hypnerotomachia currently resides.
