I. Tukulti-Ninurta

I. Tukulti-Ninurta (MÖ 1233-MÖ 1196), MÖ 1244 - 1208^[1] yılları arasında hüküm sürmüş Asur kralıdır. Asurca'da adının anlamı "güvenim [savaş tanrısı] Ninurta'yadır" olan kral, "Krallar kralı" ünvanını kullanan ilk hükümdardır. Asur'un güneydoğusundaki Kassitlere boyun eğdirmiş, Babil'i kısa bir süre egemenliğinde tutmuştur.

Hükümdarlığı

I. Tukulti-Ninurta, babası I. Şalmaneser'in yerine kral oldu ve saltanatının ilk yarısında Nihriya Muharebesi'nde Hititler'e karşı büyük bir zafer kazanarak Anadolu ve Levant'taki Hitit topraklarını ele geçirdi. I. Tukulti-Ninurta, Urartu üzerindeki Asur kontrolünü elinde tuttu ve daha sonra Babil'in Kassit kralı IV. Kaştiliaş'ı yenerek rakip şehir Babil'i ele geçirdi ve Mezopotamya üzerinde tam Asur hakimiyetini sağladı. Kendini Babil kralı ilan etti ve ilk olarak Ur-Nammu tarafından kullanılan "Sümer ve Akad Kralı" ünvanını aldı.

Babil zaferi

Tukulti-Ninurta, Babil'e karşı saldırıya başlamadan önce tanrı Şamaş'a yalvardı. Anlattığına göre IV. Kaştiliaş, Tukulti-Ninurta tarafından yalnız olarak esir alındı. Tukulti-Ninurta, "ayaklarımla onun asil boynuna bir ayak taburesiymiş gibi bastım" şeklinde kralı esir alışını anmış ve mağlup kralı aşağılayıcı bir şekilde zincirlerle Asur'a gönderdi. Tukulti-Ninurta, Babil surlarını yıktı, birçok sakinini öldürttü, şehri yağmaladı ve talan ederek Esagila tapınağına ulaştı ve orada Marduk heykelini aldı. Babil'i ele geçirdikten sonra Arap Yarımadası'nı işgal ederek Arap öncesi Dilmun ve Meluhha devletlerini fethetti.^[2]

Antik Dūr-Katlimmu'da ele geçirilen Orta Asur metinleri arasında, Tukulti-Ninurta'nın sukkal rabi'u veya baş veziri Aşur-iddin'e yazdığı, yenilgisinin ardından sürgüne giderken esir alınan Babil Kralı Kaştiliaş, onun eşi kraliçe ve çok sayıda kadından oluşan maiyetiyle birlikte generali Şulman-Muşabşu'nun Asur'a geldiğini bildiren bir mektup da yer almaktadır. Bu süreçte, Babil'e göz koyan Elamlılar'ı da yendi. Ayrıca Babil ve Elam'a karşı savaşlarını belgeleyen bir şiir türünde destan yazdırdı. Bir Babil isyanının ardından, Asurlular da dahil olmak üzere tüm Mezopotamyalılar tarafından bir aşağılama olarak kabul edilen Babil'deki tapınakları yağmaladı.

=Komplo ve ölümü

Asur'daki din adamlarıyla ilişkileri bozulmaya başlayınca Tukulti-Ninurta, Kar-Tukulti-Ninurta isimli yeni bir başkent inşa etti. Ancak oğulları krala karşı bir isyan başlattı ve yeni başkenti kuşattılar. Tukulti-Ninurta bu kuşatma sırasında öldürüldü. Oğullarından biri olan Ashur-nadin-apli krallık tahtını ele geçirdi.

Ölümünden sonra Asurlular kısa bir durgunluk dönemine girdi. Tukulti-Ninurta Destanı, I. Tukulti-Ninurta ile IV. Kaştiliaş arasındaki savaşı anlatmaktadır.^[3]

Asurlardan günümüze tek kalan destan

I. Tukulti-Ninurta, Asur kralı olarak zaman içerisinde destanlaşmıştır. Asurlardan günümüze ulaşan bir destandır. Asur Kralı I. Tukulti-Ninurta ile Babil kralı IV. Kaştiliaş'ın (hk. y. 1242-y. 1235) arasındaki savaşları anlatır. Asur bakış açısından yansıtılan, tarafsızlıktan uzak ama şiirsel bir anlatımı vardır. Özellikle MÖ 3. binyıl sonları ile 2. binyıl başlarında kullanılan temel destan üslubunun son örneklerinden biridir.^[5]

Kaynakça

^ Robert Drews, The end of the Bronze Age: changes in warfare and the catastrophe ca. 1200 B.C. 27 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sh.: 17
^ J. M. Munn-Rankin (1975). "Assyrian Military Power, 1300–1200 B.C.", in I. E. S. Edwards (ed.) Cambridge Ancient History, Volume 2, Part 2. Cambridge University Press. pp. 287–288, 298.
^ The Cambridge Ancient History, I. E. S. Edwards, C. J. Gadd, N. G. L. Hammond, (ed) I. E. S. Edwards, C. J. Gadd, N. G. L. Hammond, Edition 3, revised, Cambridge University Press, 1975, 0-521-08691-4, 978-0-521-08691-2, pg. 284-295
^ "stela British Museum". The British Museum (İngilizce).
^ The Cambridge Ancient History, I. E. S. Edwards, C. J. Gadd, N. G. L. Hammond, (ed) I. E. S. Edwards, C. J. Gadd, N. G. L. Hammond, Edition 3, revised, Cambridge University Press, 1975, ISBN 0521086914, 9780521086912, pg. 284-295

Önce gelen: Shalmaneser I	Asur Kralları MÖ 1244 - MÖ 1208	Sonra gelen: Ashur-nadin-apli

[1] Robert Drews, The end of the Bronze Age: changes in warfare and the catastrophe ca. 1200 B.C. 27 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sh.: 17

[2] J. M. Munn-Rankin (1975). "Assyrian Military Power, 1300–1200 B.C.", in I. E. S. Edwards (ed.) Cambridge Ancient History, Volume 2, Part 2. Cambridge University Press. pp. 287–288, 298.

[3] The Cambridge Ancient History, I. E. S. Edwards, C. J. Gadd, N. G. L. Hammond, (ed) I. E. S. Edwards, C. J. Gadd, N. G. L. Hammond, Edition 3, revised, Cambridge University Press, 1975, 0-521-08691-4, 978-0-521-08691-2, pg. 284-295

[4] "stela British Museum". The British Museum (İngilizce).

[5] The Cambridge Ancient History, I. E. S. Edwards, C. J. Gadd, N. G. L. Hammond, (ed) I. E. S. Edwards, C. J. Gadd, N. G. L. Hammond, Edition 3, revised, Cambridge University Press, 1975, ISBN 0521086914, 9780521086912, pg. 284-295

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

g t d Asur kralları
Çadırlarda yaşayan krallar	Tudiya · Adamu · Yangi · Suhlamu · Harharu · Mandaru · Imsu · Harsu · Didanu · Hanu · Zuabu · Nuabu · Abazu · Belu · Azarah · Ushpia · Apiashal
Kavimleri bilinmeyen krallar	Sulili · Kikkia (MÖ 2000-MÖ 1985) · Akiya (MÖ 1985-MÖ 1970) · I. Puzur-Asur (MÖ 1970-MÖ 1960) · Şallim-ahhe (MÖ 1960-MÖ 1945) · Ilusuma (MÖ 1945-MÖ 1906) · I. Erisum (MÖ 1906-MÖ 1867) · Ikunum (MÖ 1867-MÖ 1860) · I. Sargon (MÖ 1860-MÖ 1850) · II. Puzur-Asur (MÖ 1850-MÖ 1830) · Naram-Sin (MÖ 1830-MÖ 1815) · II. Erisum (MÖ 1815-MÖ 1809) · I. Şamşi-Ahad (MÖ 1809-MÖ 1781) · I. Ishme-Dagan (MÖ 1780-MÖ 1741) · Mut-Asur (MÖ 1730-MÖ 1720) · Rimus (MÖ 1720-MÖ 1710) · Asinum (MÖ 1710-MÖ 1706) · Belu-bani (MÖ 1700-MÖ 1691) · Libaia (MÖ 1690-MÖ 1674) · I. Sarma-Adad (MÖ 1673-MÖ 1662) · Istar-Sin (MÖ 1661-MÖ 1650) · Bazaya (MÖ 1649-MÖ 1622) · Lullaya (MÖ 1621-MÖ 1618) · Su-Ninua (MÖ 1615-MÖ 1602) · II. Sarma-Adad (MÖ 1601-MÖ 1598) · III. Erisum (MÖ 1598-MÖ 1586') · II. Şamşi-Ahad (MÖ 1567-MÖ 1561) · II. Isme-Dagan (MÖ 1561-MÖ 1545) · III. Şamşi-Ahad (MÖ 1545-MÖ 1529) · I. Asur-nirari (MÖ 1529-MÖ 1503) · III. Puzur-Ashur (MÖ 1503-MÖ 1479) · I. Enlil-nasir (MÖ 1479-MÖ 1466) · Nur-ili (MÖ 1466-MÖ 1454) · Asur-saduni (MÖ 1454) · I. Asur-rabi (MÖ 1453-MÖ 1435) · Asur-nadin-ahhe I (MÖ 1435-MÖ 1420) · II. Enlil-nasir (MÖ 1420-MÖ 1414) · II. Asur-nirari (MÖ 1414-MÖ 1407) · Asur-bel-nisesu (MÖ 1407-MÖ 1398) · Asur-rim-nisesu (MÖ 1398-MÖ 1390) · II. Asur-nadin-ahhe (MÖ 1390-MÖ 1380)
Orta Asur Dönemi	I. Eriba-Adad (MÖ 1380-MÖ 1353) · I. Asur-uballit (MÖ 1353-MÖ 1317) · Enlil-nirari (MÖ 1317-MÖ 1307) · Arik-den-ili (MÖ 1307-MÖ 1295) · I. Adad-nirari (MÖ 1295-MÖ 1263) · I. Şalmanezer (MÖ 1263-MÖ 1233) · I. Tukulti-Ninurta (MÖ 1233-MÖ 1196) · Asur-nadin-apli (MÖ 1196-MÖ 1193) · III. Asur-nirari (MÖ 1193-MÖ 1187) · Enlil-kudurri-asur (MÖ 1187-MÖ 1182) · Ninurta-apal-Ekur (MÖ 1182-MÖ 1179) · Asur-Dan I (MÖ 1179-MÖ 1133) · Ninurta-tukulti-Aşur (MÖ 1133) · Mutakkil-nusku (MÖ 1133) · Asur-res-isi I (MÖ 1133-MÖ 1115) · I. Tiglat-Pileser (MÖ 1115-MÖ 1076) · Asarid-apal-Ekur (MÖ 1076-MÖ 1074) · Asur-bel-kala (MÖ 1074-MÖ 1056) · II. Eriba-Adad (MÖ 1056-MÖ 1054) · IV. Şamşi-Adad (MÖ 1054-MÖ 1050) · I. Aşurnasirpal (MÖ 1050-MÖ 1031) · II. Şalmanezer (MÖ 1031-MÖ 1019) · IV. Asur-nirari (MÖ 1019-MÖ 1013) · II. Asur-rabi (MÖ 1013-MÖ 972) · Asur-res-isi II (MÖ 972-MÖ 967) · II. Tiglat-Pileser (MÖ 967-MÖ 935) · II. Asur-Dan (MÖ 935-MÖ 912)
Yeni Asur Dönemi	II. Adad-nirari (MÖ 912 – MÖ 891) · II. Tukulti-Ninurta (MÖ 891 – MÖ 884) · II. Aşurnasirpal (MÖ 884 – MÖ 859) · III. Şalmanezer (MÖ 859 – MÖ 824) · V. Şamşi-Adad (MÖ 822 – MÖ 811) · III. Adad-nirari (MÖ 811 – MÖ 783) · Sammuramat (Semiramis) (MÖ 811 – MÖ 805) · IV. Şalmanezer (MÖ 783 – MÖ 773) · III. Asur-Dan (MÖ 773 – MÖ 755) · V. Asur-nirari (MÖ 755 – MÖ 745) · III. Tiglat-Pileser (MÖ 745 – MÖ 727) · V. Şalmanezer (MÖ 727 – MÖ 722) · II. Sargon (MÖ 722 – MÖ 705) · Sanherib (MÖ 705 – MÖ 681) · Esarhaddon (MÖ 681 – MÖ 669) · Asurbanipal (MÖ 669 – MÖ 631 ya da MÖ 627) · Asur-etil-ilani (MÖ 631/MÖ 627 – MÖ 623) · Sin-sumu-lisir (MÖ 623) · Sin-sar-iskun (MÖ 623 – MÖ 612) · II. Asur-uballit (MÖ 612- MÖ 609)