Ilyodon
| Ilyodon | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Ilyodon xantusi | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
| Değerlendirilmedi (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Ilyodon, Goodeidae familyasının Goodeinae alt familyasına bağlı, Meksika'nın batı kesimlerine özgü bir tatlı su balığı cinsidir.[1] Bu cins, özellikle aynı tür içindeki bireylerin farklı beslenme alışkanlıklarına göre farklı ağız yapıları geliştirmesi (trofik polimorfizm) ile bilim dünyasında dikkat çekmektedir.[2]
Özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Ilyodon cinsi üyeleri, Goodeinae alt familyasındaki diğer türler gibi canlı doğuran balıklardır. Erkek bireylerde anal yüzgecin ön kısmı, dişiye sperm aktarımını sağlayan ve "andropodium" adı verilen bir yapıya dönüşmüştür; bu özellik onlara "ayrık yüzgeçliler" (splitfins) adının verilmesini sağlamıştır.[3] Genellikle 7 ila 10 cm uzunluğa ulaşırlar.
Bu cinsin en belirgin biyolojik özelliği, beslenme nişine bağlı olarak gelişen morfolojik çeşitliliktir. Aynı popülasyon içinde dar ağızlı (böcekçil/planktivor) ve geniş ağızlı (alg kazıyıcı) bireyler bulunabilir. Geçmişte bu formlar yanlışlıkla farklı türler olarak sınıflandırılmış olsa da, modern genetik çalışmalar bunların genellikle aynı türün varyasyonları olduğunu ortaya koymuştur.[4]
Dağılım ve yaşam alanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Ilyodon türleri Meksika'ya endemiktir. Başlıca dağılım alanları Jalisco, Colima, Michoacán ve Guerrero eyaletlerindeki nehir havzalarıdır. Özellikle Armería, Coahuayana, Ameca ve Balsas nehir sistemlerinde yaygındırlar.[5]
Yaşam alanı olarak genellikle akıntılı nehirleri, berrak suları ve kayalık veya kumlu tabana sahip akarsu kollarını tercih ederler. Su kirliliğine ve habitat bozulmasına karşı duyarlıdırlar.
Taksonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ilyodon cinsine bağlı türlerin sınıflandırılması, yukarıda bahsedilen morfolojik varyasyonlar nedeniyle karmaşıktır. Güncel taksonomik veritabanlarına ve araştırmalara göre kabul gören başlıca türler şunlardır:[6]
- Ilyodon cortesae Paulo-Maya & Trujillo-Jiménez, 2000 (Bazı otoritelerce I. whitei sinonimi kabul edilir)
- Ilyodon furcidens (Jordan & Gilbert, 1882)
- Ilyodon lennoni Meyer & Förster, 1983 (Chacambero nehrine özgü, tartışmalı takson)
- Ilyodon whitei (Meek, 1904)
- Ilyodon xantusi (Hubbs & Turner, 1939) (Sıklıkla I. furcidens ile eş anlamlı kabul edilir)
Koruma durumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN) verilerine göre Ilyodon whitei ve Ilyodon furcidens gibi türler "Asgari Endişe" (LC) kategorisinde listelenmiş olsa da, yerel popülasyonlar su kirliliği, baraj inşaatları ve istilacı türlerin rekabeti nedeniyle tehdit altındadır.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "ITIS". 30 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2022.
- ^ "Ilyodon whitei (incl. cortesae, lennoni and parts of xantusi)" (İngilizce). Goodeid Working Group. 19 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2025.
- ^ "Ilyodon furcidens, Goldbreast splitfin" (İngilizce). FishBase. 15 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2025.
- ^ Turner, B. J.; Grosse, D. J. (1980). "Trophic Differentiation in Ilyodon, a Genus of Stream-Dwelling Goodeid Fishes: Speciation Versus Ecological Polymorphism". Evolution. s. 259–270. Erişim tarihi: 23 Kasım 2025.
- ^ "Ilyodon furcidens (incl. parts of xantusi)" (İngilizce). Goodeid Working Group. 2 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2025.
- ^ "Species in Ilyodon" (İngilizce). FishBase. Erişim tarihi: 23 Kasım 2025.
- ^ "Ilyodon whitei (Balsas Splitfin)" (İngilizce). IUCN Red List of Threatened Species. Erişim tarihi: 23 Kasım 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Ilyodon ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Vikitür'de Ilyodon ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
| Goodeinae ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |