Istırap

Istırap, August Friedrich Schenck, 1878, National Gallery of Victoria

Istırap, çeşitli felsefi ve dini sistemlere konu oluşturmuş, mistisizm, ezoterizm ve spiritüalizmde önem verilen ve ruhsal gelişimi sağlayıcı, öğretici niteliğiyle ele alınan bir kavramdır. Istırap konusunun işlendiği bu alanlarda, ıstırap, elin sobaya değmesi veya kesici bir aletle yaralanması gibi fiziksel bedenle ilgili maddi acılar anlamından ziyade, manevi acılara ilişkin bir kavram olarak ele alınır.

Gnostisizmde ıstırap

Birçok öğretiye göre, vicdan azabı, pişmanlık duygusu gibi manevi kaynaklı ıstıraplar, dünya yaşamının kaçınılmaz bir öğesi olup aslında bir bilgi edinme yoludur. Bu öğretilerden biri olan Gnostisizm’e ve antikçağda yaşamış inisiyelere göre “kurtuluş” yolunda üç tür bilgi mevcuttur ki, bunlardan biri “ancak ıstırap yoluyla edinilebilen bilgi”dir (pathesis). İnsan, pathesis’i her hatasında ıstırabın söz konusu olduğu bir deneme-yanılma süreciyle öğrenir. Nasıl “sezgi veya tefekkür yoluyla edinilebilen bilgi”ye (gnosis) okullardaki kitabi öğrenimle ulaşılamazsa, ıstırap yoluyla öğrenilebilen bilgiye de başka yollarla ulaşılamaz. Örneğin ateşi çıplak elle tutması durumunda kişinin ne hissedeceğini ateşi daha önce hiç ellememiş bir insan, bunu kitaplardan teorik olarak okumakla öğrenmiş sayılmaz. Nasıl yürümeye yeni başlayan bir çocuk her düşüşünde duyduğu acılardan ders ala ala yürümeyi öğreniyorsa, insan da yaşam yolunun engellerinde ıstırapların kendisine verdiği derslerle düşe kalka hedefine ilerler.

Doğu öğretilerinde ıstırap

Budizm'de ıstırapların bir öğrenme yolu olarak görülmesinden ziyade ıstırapların nedenleri ve ıstıraplardan kurtulma konusuna ağırlık verilir. Budizmin kurucusu Sakyamuni Buda insanoğlunun çektiği tüm ıstırapların nedenini insanların maddilikten ayrılmama isteğine, maddeye olan düşkünlüğüne, maddi tutkularının varlığına bağlar. (Mal mülk edinme hırsı, maddi zevklerden yoksun kalmama isteği vs.)

Kısaca, Budist öğretiye göre, dünyada kurtuluşa ermedikçe kimsenin kurtulamayacağı ıstırapların nedeni, geçici olan dünyasal unsurlara bağlanma ve isteklerdir. Budist metinlerde ıstırabın nedenleri arasında, maddi tutkulardan kaynaklanan kin, nefret, kıskançlık, öfke gibi duygular, çeşitli hırslar, cahillik, kişinin nefsini denetleyememesi ve geçmişteki hareketlerinin sonuçlarını kapsayan karması sayılır. Sonuç olarak, Budist öğretiye göre ancak maddi tutkuları kalmamış insan ıstırap duymaz (kurtuluşa ulaşmış olan).

Yoga felsefesinde “ıstırabın nedenleri” (klesa-karins), Sanskrit dilinde “ıstırap çekmek” anlamındaki “klis” sözcüğünden türetilmiş klesa terimiyle ifade edilir. Yoga felsefesine göre, yeryüzünde insanın çektiği ıstırapların nedenleri beş grupta toplanır:

• Avidya (Cahillik, bilgisizlik.)
• Asmita (Kişinin kendini fiziksel bedeninden ibaret sanması, bu yüzden fiziksel bedenle özdeşleşmesi ve egoizm.)
• Raga (Zevklere kapılma, ihtiras, maddi tutkular.)
• Dvesa (Kin, nefret, düşmanlık duyguları.)
• Abhinives (Yaşama yapışma arzusu, maddi bağlılıklar.)

Ayrıca bakınız

• Azap

Kaynakça

• Le Dictionnaire de la sagesse orientale, Kurt Friedrichs, Ingrid Fischer-Schreiber, Franz-Karl Ehrhard ve Michael S. Deiner
• Ruh ve Kainat, Bedri Ruhselman
• Mukadderat ve İcabat, Bedri Ruhselman
• Dharma Ansiklopedi, Dharma Yayınları